રાષ્ટ્રપતિ શ્રીમતી દ્રૌપદી મુર્મુએ આજે ​​(18 નવેમ્બર, 2025) નવી દિલ્હીમાં આયોજિત એક સમારોહમાં છઠ્ઠા રાષ્ટ્રીય જળ પુરસ્કારો અને જળ સંચય-જન ભાગીદારી પુરસ્કારો અર્પણ કર્યા.

આ પ્રસંગે બોલતા રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે માનવ સભ્યતાની વાર્તા નદીની ખીણો, દરિયાકિનારા અને વિવિધ જળ સ્ત્રોતો પર સ્થાયી થયેલા સમુદાયોની વાર્તા છે. નદીઓ, તળાવો અને અન્ય જળ સ્ત્રોતો આપણી પરંપરામાં પૂજનીય છે. બંકિમચંદ્ર ચેટર્જી દ્વારા લખાયેલા આપણા રાષ્ટ્રીય ગીતમાં પહેલો શબ્દ "સુજલામ" છે, જેનો અર્થ "વિપુલ પ્રમાણમાં જળ સંસાધનોથી ધન્ય" થાય છે. આ હકીકત આપણા દેશ માટે પાણીની પ્રાથમિકતા દર્શાવે છે.

રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે કાર્યક્ષમ પાણીનો ઉપયોગ એ વૈશ્વિક જરૂરિયાત છે. આપણા દેશ માટે કાર્યક્ષમ પાણીનો ઉપયોગ વધુ મહત્વપૂર્ણ છે કારણ કે આપણી વસ્તીની તુલનામાં આપણા જળ સંસાધનો મર્યાદિત છે. માથાદીઠ પાણીની ઉપલબ્ધતા એક મોટો પડકાર છે. તેમણે ભાર મૂક્યો કે આબોહવા પરિવર્તન જળ ચક્રને અસર કરી રહ્યું છે. તેથી, સરકાર અને જનતાએ પાણીની ઉપલબ્ધતા અને પાણીની સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવા માટે સાથે મળીને કામ કરવું જોઈએ.

રાષ્ટ્રપતિએ એ જાણીને આનંદ થયો કે ગયા વર્ષે શરૂ કરાયેલી જળ સંચય-જન ભાગીદારી પહેલ હેઠળ 3.5 મિલિયનથી વધુ ભૂગર્ભજળ રિચાર્જ માળખાં બનાવવામાં આવ્યા છે.

રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે ચક્રાકાર જળ અર્થતંત્ર પ્રણાલીઓ અપનાવીને, બધા ઉદ્યોગો અને અન્ય હિસ્સેદારો જળ સંસાધનોનો અસરકારક રીતે ઉપયોગ કરી શકે છે. તેમણે નોંધ્યું કે, પાણીની શુદ્ધિકરણ અને પુનઃપરિભ્રમણની સાથે ઘણા ઔદ્યોગિક એકમોએ શૂન્ય પ્રવાહી વિસર્જનનું લક્ષ્ય પ્રાપ્ત કર્યું છે. તેમણે કહ્યું કે આવા પ્રયાસો પાણી વ્યવસ્થાપન અને સંરક્ષણ માટે ઉપયોગી છે.

રાષ્ટ્રપતિએ કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો, જિલ્લા વહીવટીતંત્રો, ગ્રામ પંચાયતો અને મ્યુનિસિપલ સંસ્થાઓના સ્તરે પાણી સંરક્ષણ અને તેના ટકાઉ વ્યવસ્થાપનને પ્રાથમિકતા આપવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો. તેમને એ જાણીને આનંદ થયો કે ઘણી શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ, નાગરિક જૂથો અને બિન-સરકારી સંસ્થાઓ પણ આ દિશામાં યોગદાન આપી રહી છે. તેમણે ખેડૂતો અને ઉદ્યોગસાહસિકોને પાણીનો વપરાશ ઓછો કરીને ઉત્પાદન મહત્તમ કરવા માટે નવીન પદ્ધતિઓ અપનાવવાની સલાહ આપી. તેમણે ભાર મૂક્યો કે જે સભાન નાગરિકો વ્યક્તિગત રીતે ઉત્સાહપૂર્વક યોગદાન આપે છે તેઓ પણ જળ સમૃદ્ધિ મૂલ્ય શૃંખલામાં મહત્વપૂર્ણ હિસ્સેદારો છે. અસરકારક જળ વ્યવસ્થાપન ફક્ત વ્યક્તિઓ, પરિવારો, સમાજ અને સરકારની ભાગીદારી દ્વારા જ શક્ય છે.

રાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે પાણીનો ઉપયોગ કરતી વખતે, દરેક વ્યક્તિએ યાદ રાખવું જોઈએ કે આપણે ખૂબ જ કિંમતી સંપત્તિનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છીએ. તેમણે ભાર મૂક્યો કે આદિવાસી સમુદાયો પાણી સહિત તમામ કુદરતી સંસાધનો માટે ખૂબ આદર ધરાવે છે. તેમણે કહ્યું કે જળ સંસાધનોનો સૌથી કાર્યક્ષમ ઉપયોગ આપણા બધા નાગરિકોની જીવનશૈલીનો અભિન્ન ભાગ હોવો જોઈએ. તેમણે દરેકને વ્યક્તિગત અને સામૂહિક રીતે પાણી સંરક્ષણ પ્રત્યે સતત સતર્ક રહેવાની સલાહ આપી. તેમણે કહ્યું કે આપણા દેશના જાહેર ચેતનામાં પાણીની જાગૃતિ ફેલાવવી જરૂરી છે. જળ સંચય અને સંરક્ષણ ફક્ત લોકોની શક્તિ દ્વારા જ શક્ય છે.

રાષ્ટ્રીય જળ પુરસ્કારોનો ઉદ્દેશ્ય લોકોમાં પાણીના મહત્વ વિશે જાગૃતિ લાવવાનો અને તેમને શ્રેષ્ઠ પાણી ઉપયોગ પદ્ધતિઓ અપનાવવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવાનો છે. જળ સંચય જન ભાગીદારી (JSJB) પહેલે સમુદાયની ભાગીદારી અને સંસાધનોના એકત્રીકરણ દ્વારા કૃત્રિમ ભૂગર્ભજળ રિચાર્જ માટે વૈવિધ્યસભર, માપી શકાય તેવા અને પ્રતિકૃતિયોગ્ય મોડેલોના વિકાસમાં પહેલ કરી છે.

રાષ્ટ્રપતિનું સંબોધન જોવા માટે કૃપા કરીને અહીં ક્લિક કરો.

SM/BS/GP/JD