મંચ પર ઉપસ્થિત રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ (RSS) ના મહામંત્રી માનનીય દત્તાત્રેય હોસબોલે, કેન્દ્રીય મંત્રી શ્રી ગજેન્દ્ર શેખાવતજી, દિલ્હીના લોકપ્રિય મુખ્યમંત્રી રેખા ગુપ્તા, RSSના તમામ સ્વયંસેવકો અને અન્ય તમામ વરિષ્ઠ મહાનુભાવો, મહિલાઓ અને સજ્જનો!

ગઈકાલે આપણે વિજય કુમાર મલ્હોત્રાને ગુમાવ્યા, જેઓ જુના સ્વયંસેવક અને સંઘના દરેક કાર્યમાં તેમનું સ્થાન રહ્યું છે. હું સૌ પ્રથમ તેમને મારી આદરપૂર્વક શ્રદ્ધાંજલિ અર્પણ કરું છું.

મિત્રો,

આજે મહાનવમી છે. આજે દેવી સિદ્ધિદાત્રીનો દિવસ છે. હું મારા સૌ દેશવાસીઓને નવરાત્રીની શુભેચ્છાઓ પાઠવું છું. આવતીકાલે વિજયાદશમીનો મહા તહેવાર છે, અન્યાય પર ન્યાયનો વિજય, અસત્ય પર સત્યનો વિજય, અંધકાર પર પ્રકાશનો વિજય. વિજયાદશમી એ ભારતીય સંસ્કૃતિના આ વિચાર અને માન્યતાની કાલાતીત ઘોષણા છે. 100 વર્ષ પહેલાં આવા મહાન તહેવાર પર રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘની સ્થાપના કોઈ સંયોગ નહોતો. આ હજારો વર્ષો જૂની પરંપરાનું પુનરુત્થાન હતું, જેમાં રાષ્ટ્રીય ચેતના સમયાંતરે દરેક યુગના પડકારોનો સામનો કરવા માટે નવા અવતારોમાં પ્રગટ થાય છે. આ યુગમાં, સંઘ એ શાશ્વત રાષ્ટ્રીય ચેતનાનો પુણ્ય અવતાર છે.

મિત્રો,

આપણી સ્વયંસેવકોની પેઢીનું સૌભાગ્ય છે કે આપણે સંઘના શતાબ્દી વર્ષ જેવા મહાન પ્રસંગના સાક્ષી બની રહ્યા છીએ. આ પ્રસંગે, હું રાષ્ટ્રની સેવા માટે સમર્પિત લાખો સ્વયંસેવકોને મારી શુભેચ્છાઓ અને અભિનંદન પાઠવું છું. હું સંઘના સ્થાપક, આપણા આદર્શ, પરમ પૂજ્ય ડૉ. હેડગેવારજીને મારી શ્રદ્ધાંજલિ અર્પણ કરું છું.

મિત્રો,

આજે, ભારત સરકારે RSS ની 100 વર્ષની ભવ્ય યાત્રાની યાદમાં ખાસ ટપાલ ટિકિટ અને સ્મારક સિક્કા બહાર પાડ્યા છે. 100 રૂપિયાના આ સિક્કામાં એક બાજુ રાષ્ટ્રીય પ્રતીક છે અને બીજી બાજુ સિંહ સાથે વરદ મુદ્રામાં ભારત માતાની ભવ્ય છબી છે, અને સ્વયંસેવકો તેમને ભક્તિથી નમન કરી રહ્યા છે. સ્વતંત્ર ભારતના ઇતિહાસમાં કદાચ આ પહેલી વાર છે જ્યારે ભારત માતાની છબી ભારતીય ચલણ પર દર્શાવવામાં આવી છે. આ સિક્કામાં RSSનું સૂત્ર પણ છે, "રાષ્ટ્રાય સ્વાહા, ઇદં રાષ્ટ્રાય ઇદં ન મમ!"

મિત્રો,

આજે જારી કરાયેલ ખાસ સ્મારક ટિકિટનું પોતાનું મહત્વ છે. આપણે બધા 26 જાન્યુઆરીએ ગણતંત્ર દિવસની પરેડનું મહત્વ જાણીએ છીએ. 1963 માં, RSS સ્વયંસેવકોએ પણ 26 જાન્યુઆરીએ રાષ્ટ્રીય પરેડમાં ભાગ લીધો હતો, ગર્વ અને દેશભક્તિના ઉત્સાહ સાથે કૂચ કરી હતી. આ ટિકિટ તે ઐતિહાસિક ક્ષણને યાદ કરે છે.

મિત્રો,

આ સ્મારક ટિકિટ RSS સ્વયંસેવકોને પણ પ્રતિબિંબિત કરે છે જેઓ અથાક રીતે રાષ્ટ્રની સેવા કરી રહ્યા છે અને સમાજને સશક્ત બનાવી રહ્યા છે. આ સ્મારક સિક્કા અને સ્ટેમ્પ માટે હું મારા સાથી નાગરિકોને હૃદયપૂર્વક અભિનંદન આપું છું.

મિત્રો,

જેમ માનવ સભ્યતાઓ મહાન નદીઓના કિનારે ખીલે છે, તેવી જ રીતે સંઘના કિનારે અને સંઘના પ્રવાહમાં સેંકડો જીવનો પણ ખીલ્યા છે. જેમ એક નદી પોતાના પાણીથી પ્રદેશો, ભૂમિ અને પોતાના માર્ગ પરના ગામડાઓને સમૃદ્ધ બનાવે છે,  તેમ સંઘે આ દેશના દરેક ક્ષેત્ર અને સમાજના દરેક પાસાને સ્પર્શ કર્યો છે. આ સતત તપસ્યાનું ફળ છે; આ રાષ્ટ્ર પ્રવાહ પ્રબળ છે.

મિત્રો,

જેમ એક નદી અનેક પ્રવાહોમાં પ્રગટ થાય છે, દરેક પ્રવાહ એક અલગ પ્રદેશને પોષણ આપે છે, તેમ સંઘની યાત્રા પણ સમાન છે. સંઘના વિવિધ સંગઠનો જીવનના દરેક પાસામાં જોડાઈને રાષ્ટ્રની સેવા કરે છે. શિક્ષણ હોય, કૃષિ હોય, સમાજ કલ્યાણ હોય, આદિવાસી કલ્યાણ હોય, મહિલા સશક્તિકરણ હોય, કલા અને વિજ્ઞાનના ક્ષેત્ર હોય કે આપણા શ્રમિક ભાઈ-બહેનો હોય, સંઘ સામાજિક જીવનના આવા ઘણા ક્ષેત્રોમાં સતત કાર્ય કરી રહ્યો છે અને આ યાત્રા પણ એક ખાસ રહી છે. સંઘનો એક પ્રવાહ અનેક પ્રવાહોમાં ફેરવાઈ ગયો, તે વધતો રહ્યો, પરંતુ તેમની વચ્ચે ક્યારેય કોઈ વિરોધાભાસ કે વિભાજન નહોતું થયું, કારણ કે દરેક પ્રવાહ, વિવિધ ક્ષેત્રોમાં કાર્યરત દરેક સંગઠનનો ઉદ્દેશ્ય એક જ હોય ​​છે, ભાવના એક જ હોય ​​છે: રાષ્ટ્ર પ્રથમ, નેશન ફર્સ્ટ!

મિત્રો,

તેની સ્થાપના થઈ ત્યારથી, રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ (RSS) એક ઉચ્ચ ઉદ્દેશ્ય અપનાવી રહ્યું છે: રાષ્ટ્ર નિર્માણ. આ ઉદ્દેશ્યને પ્રાપ્ત કરવા માટે, સંઘે જે માર્ગ પસંદ કર્યો તે વ્યક્તિગત વિકાસ દ્વારા રાષ્ટ્રનું નિર્માણ કરવાનો હતો. આ માર્ગને ટકાવી રાખવા માટે તેણે અપનાવેલી પદ્ધતિ દૈનિક, નિયમિત શાખા હતી.

મિત્રો,

પરમ પૂજ્ય ડૉ. હેડગેવાર જાણતા હતા કે આપણું રાષ્ટ્ર ત્યારે જ મજબૂત બનશે જ્યારે દરેક નાગરિક રાષ્ટ્ર પ્રત્યે જવાબદારીની ભાવના જાગૃત કરશે. જ્યારે ભારતનો દરેક નાગરિક રાષ્ટ્ર માટે જીવવાનું શીખશે ત્યારે જ આપણું રાષ્ટ્ર ઊંચું આવશે. તેથી, તેઓ સતત વ્યક્તિગત વિકાસમાં રોકાયેલા રહ્યા, અને તેમનો અભિગમ અનોખો હતો. આપણે વારંવાર આદરણીય ડૉ. હેડગેવાર પાસેથી સાંભળ્યું છે કે તેઓ જે ઉપલબ્ધ છે તે લેશે અને જે જરૂરી છે તે બનાવશે. ડૉ. હેડગેવારના લોક સંગ્રહના અભિગમનને સમજવા માંગતા હોઈએ, તો આપણે કુંભારને યાદ કરવા જોઈએ. જેમ કુંભાર ઈંટો પકવે છે,  તે જમીનમાંથી સામાન્ય માટીથી શરૂઆત કરે છે. કુંભાર માટી લાવે છે, તેના પર સખત મહેનત કરે છે, તેને આકાર આપે છે અને તેને ગરમ કરે છે. તે પોતાને અને માટીને પણ ગરમ કરે છે. પછી, તે ઇંટો એકત્રિત કરે છે અને તેમાંથી એક ભવ્ય ઇમારત બનાવે છે. તેવી જ રીતે, ડૉક્ટર સાહેબે સામાન્ય લોકોને પસંદ કર્યા, તેમને શિક્ષણ આપ્યું, તેમને દ્રષ્ટિ આપી અને તેમને આકાર આપ્યો. આ રીતે, તેમણે દેશને સમર્પિત સ્વયંસેવકો બનાવ્યા. તેથી જ સંઘ વિશે કહેવામાં આવે છે કે સામાન્ય લોકો અસાધારણ અને અભૂતપૂર્વ કાર્ય પૂર્ણ કરવા માટે ભેગા થાય છે.

મિત્રો,

આપણે હજુ પણ સંઘની શાખાઓમાં વ્યક્તિત્વ વિકાસની આ સુંદર પ્રક્રિયાના સાક્ષી છીએ. સંઘની શાખાઓનું મેદાન પ્રેરણાનું મેદાન છે, જ્યાં સ્વયંસેવકની અહંકારથી સ્વ તરફની યાત્રા શરૂ થાય છે. સંઘની શાખાઓ વ્યક્તિત્વ વિકાસની બલિદાન વેદીઓ છે. આ શાખાઓમાં વ્યક્તિઓ શારીરિક, માનસિક અને સામાજિક રીતે વિકાસ કરે છે. સ્વયંસેવકોના હૃદયમાં રાષ્ટ્રની સેવા કરવાની ભાવના અને હિંમત દિવસેને દિવસે વધતી જાય છે. તેમના માટે બલિદાન અને સમર્પણ સ્વાભાવિક બને છે, શ્રેય માટે સ્પર્ધાની ભાવના અદૃશ્ય થઈ જાય છે, અને તેઓ સામૂહિક નિર્ણય લેવા અને સામૂહિક કાર્યવાહીના મૂલ્યો પ્રાપ્ત કરે છે.

મિત્રો,

રાષ્ટ્રનિર્માણનો ઉમદા ઉદ્દેશ, વ્યક્તિત્વ વિકાસનો સ્પષ્ટ માર્ગ અને શાખાની સરળ, ગતિશીલ કાર્યપદ્ધતિએ સંઘની 100 વર્ષની યાત્રાનો પાયો નાખ્યો છે. આ સ્તંભો પર ઊભા રહીને, સંઘે લાખો સ્વયંસેવકોને આકાર આપ્યો છે જેઓ વિવિધ ક્ષેત્રોમાં દેશને પોતાનું શ્રેષ્ઠ આપે છે, સમર્પણ, સેવા અને રાષ્ટ્રીય પ્રગતિના પ્રયાસ દ્વારા દેશને આગળ વધારવા માટે સતત પ્રયત્નશીલ રહે છે!

મિત્રો,

જ્યારથી સંઘ અસ્તિત્વમાં આવ્યો છે, ત્યારથી રાષ્ટ્રની પ્રાથમિકતા હંમેશા તેની પોતાની રહી છે. તેથી, જ્યારે પણ દેશને કોઈ મોટો પડકારનો સામનો કરવો પડ્યો, ત્યારે સંઘે પોતાને તેમાં ઝંપલાવ્યું અને તેનો સામનો કરવાનું ચાલુ રાખ્યું. સ્વતંત્રતા સંગ્રામ દરમિયાન, આદરણીય ડૉ. હેડગેવાર સહિત ઘણા કાર્યકરોએ સ્વતંત્રતા સંગ્રામમાં ભાગ લીધો. ડૉક્ટર સાહેબને ઘણી વખત જેલમાં મોકલવામાં આવ્યા. સંઘે અસંખ્ય સ્વાતંત્ર્ય સેનાનીઓનું રક્ષણ કર્યું અને ખભે ખભા મિલાવીને કામ કર્યું છે. 1942 માં, ચિમુરમાં બ્રિટિશ વિરોધી ચળવળ દરમિયાન, ઘણા સ્વયંસેવકોએ અંગ્રેજોના ગંભીર અત્યાચારોનો સામનો કર્યો. સ્વતંત્રતા પછી પણ, હૈદરાબાદમાં નિઝામના અત્યાચારો સામેના સંઘર્ષથી લઈને ગોવાની સ્વતંત્રતા ચળવળ અને દાદરા નગર હવેલીની મુક્તિ સુધી, સંઘે અસંખ્ય બલિદાન આપ્યા, અને ભાવના એક જ રહી: રાષ્ટ્ર પ્રથમ. ધ્યેય એક જ રહ્યો: એક ભારત, શ્રેષ્ઠ ભારત.

મિત્રો,

એવું નથી કે રાષ્ટ્રીય સાધના યાત્રાઓ દરમિયાન સંઘ પર હુમલા કે તેની વિરુદ્ધ કાવતરાં થયા નથી. આપણે જોયું છે કે સ્વતંત્રતા પછી પણ સંઘને કચડી નાખવાના પ્રયાસો કરવામાં આવ્યા હતા. તેને મુખ્ય પ્રવાહમાં પ્રવેશવા દેવા અને આમ કરવાથી રોકવા માટે અસંખ્ય કાવતરાં રચવામાં આવ્યા હતા. પરમ પૂજ્ય ગુરુજીને ખોટા કેસોમાં ફસાવીને જેલમાં પણ મોકલી દેવામાં આવ્યા હતા. પરંતુ જ્યારે પૂજ્ય ગુરુજી જેલમાંથી બહાર આવ્યા, ત્યારે તેમણે સરળ શબ્દોમાં કહ્યું, અને કદાચ આ ભાવના, આ શબ્દો, ઇતિહાસની તારીખમાં એક મોટી પ્રેરણા છે. ત્યારે પરમ પૂજ્ય ગુરુજીએ ખૂબ જ સરળ શબ્દોમાં કહ્યું, "ક્યારેક જીભ દાંત નીચે દબાઈ, કચડાઈ જાય છે, પણ આપણે દાંત તોડતા નથી. કારણ કે દાંત પણ આપણા છે, જીભ પણ આપણી છે." તમે કલ્પના કરી શકો છો કે જેલમાં ત્રાસ સહન કરવા અને વિવિધ અત્યાચારોનો ભોગ બનવા છતાં, પરમ પૂજ્ય ગુરુજીએ કોઈ ગુસ્સો કે દુશ્મનાવટ રાખી ન હતી. આ પરમ પૂજ્ય ગુરુજીનું ઋષિ જેવું વ્યક્તિત્વ હતું. તેમની આ વૈચારિક સ્પષ્ટતા સંઘના દરેક સ્વયંસેવક માટે માર્ગદર્શક પ્રકાશ બની છે. આનાથી સમાજ સાથે એકતા અને આત્મીયતાના મૂલ્યો મજબૂત થયા. તેથી જ, સંઘ પર પ્રતિબંધ, કાવતરાં અને ખોટા કેસ હોવા છતાં, સંઘના સ્વયંસેવકોએ ક્યારેય કડવાશનો માર્ગ છોડ્યો નહીં, કારણ કે તેઓ જાણે છે કે આપણે સમાજથી અલગ નથી; સમાજ આપણા બધાથી બનેલો છે; જે સારું છે તે આપણું છે, અને જે ઓછું સારું છે તે પણ આપણું છે.

મિત્રો,

અને બીજી વાત જેણે ક્યારેય કડવાશને જન્મ આપ્યો નહીં તે છે દરેક સ્વયંસેવકનો લોકશાહી અને બંધારણીય સંસ્થાઓમાં અતૂટ વિશ્વાસ. જ્યારે દેશ પર કટોકટી લાદવામાં આવી, ત્યારે આ શ્રદ્ધાએ દરેક સ્વયંસેવકને શક્તિ અને લડવાની ક્ષમતા આપી. આ બે મૂલ્યો - સમાજ સાથે એકતા અને બંધારણીય સંસ્થાઓમાં વિશ્વાસ - એ સંઘના સ્વયંસેવકોને દરેક કટોકટીમાં અડગ રાખ્યા અને તેમને સમાજ પ્રત્યે સંવેદનશીલ રાખ્યા છે. તેથી, સમાજ તરફથી અનેક પ્રહારોનો સામનો કરવા છતાં, સંઘ આજે પણ એક વિશાળ વટવૃક્ષની જેમ અડગ રહે છે, દેશ અને સમાજની સેવામાં સતત કાર્યરત છે. હમણાં જ, અમારા એક સ્વયંસેવકે આવું સુંદર પ્રસ્તુતિ કરી: "શૂન્યથી એક સદી સુધી, ભારતીને વિજય, સંખ્યાઓની સુંદર સંખ્યા," તેમણે કહ્યું. "તમારા હૃદયમાં પ્રેરણા લો, અમે સાધના કરી રહ્યા છીએ, તમારી માતૃભૂમિની પૂજા કરી રહ્યા છીએ." તે ગીતનો સંદેશ હતો, "આપણે આપણા દેશને આપણો ભગવાન માન્યો છે, અને આપણે આપણા શરીરને દીવામાં ફેરવીને પોતાને બાળવાનું શીખ્યા છીએ." તે ખરેખર અદ્ભુત હતું.

મિત્રો,

શરૂઆતથી જ, સંઘ દેશભક્તિ અને સેવાનો પર્યાય રહ્યો છે. જ્યારે ભાગલાની પીડાએ લાખો પરિવારોને બેઘર બનાવ્યા, ત્યારે સ્વયંસેવકોએ શરણાર્થીઓની સેવા કરી, જેમાં સંઘના સ્વયંસેવકો તેમના મર્યાદિત સંસાધનો સાથે મોખરે ઉભા રહ્યા. આ ફક્ત રાહત ન હતી; તે રાષ્ટ્રના આત્માને મજબૂત બનાવવાનું કાર્ય હતું.

મિત્રો,

1956માં, ગુજરાતના કચ્છમાં અંજારમાં એક પ્રચંડ ભૂકંપ આવ્યો. વિનાશ એટલો ભયંકર હતો કે સર્વત્ર વિનાશના દ્રશ્યો હતા. તે સમયે પણ, સંઘના સ્વયંસેવકો રાહત અને બચાવ કામગીરીમાં રોકાયેલા હતા. પરમ પૂજ્ય ગુરુજીએ ગુજરાતના વરિષ્ઠ સંઘ પ્રચારક વકીલ સાહેબને એક પત્ર લખ્યો હતો, જે તે સમયે ગુજરાતના પ્રભારી હતા. તેમણે લખ્યું હતું કે, "બીજાઓના દુઃખને દૂર કરવા માટે નિઃસ્વાર્થ દુઃખ સહન કરવું એ ઉમદા હૃદયની નિશાની છે."

મિત્રો,

પોતાના દુઃખને સહન કરીને બીજાઓના દુઃખને દૂર કરવું એ દરેક સ્વયંસેવકનું લક્ષણ છે. 1962ના યુદ્ધને યાદ કરો, જ્યારે RSSના સ્વયંસેવકો દિવસ-રાત ચોકી કરતા હતા, સેનાને ટેકો આપતા હતા, તેમનું મનોબળ વધારતા હતા અને સરહદી ગામડાઓને મદદ પૂરી પાડતા હતા. 1971માં, પૂર્વ પાકિસ્તાનથી લાખો શરણાર્થીઓ ભારતમાં આવ્યા, તેમની પાસે ન તો ઘર હતું કે ન તો સંસાધનો. તે મુશ્કેલ સમયમાં, RSS સ્વયંસેવકોએ ખોરાક, આશ્રય અને આરોગ્યસંભાળ પૂરી પાડી, તેમના આંસુ લૂછ્યા અને તેમના દુઃખ વહેંચ્યા.

મિત્રો,

ફરી એક વાર, આપણે જાણીએ છીએ કે 1984માં શીખો પર થયેલા નરસંહાર દરમિયાન, ઘણા શીખ પરિવારોએ RSS સ્વયંસેવકોના ઘરોમાં આશરો લીધો હતો. આ RSS સ્વયંસેવકોનો સ્વભાવ રહ્યો છે.

મિત્રો,

ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ ડૉ. એપીજે અબ્દુલ કલામ એક વાર ચિત્રકૂટ ગયા હતા. તેમણે નાનાજી દેશમુખ જ્યાં કામ કરતા હતા તે આશ્રમ જોયો અને ત્યાં થઈ રહેલા સેવા કાર્યથી તેઓ આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા. એ જ રીતે, જ્યારે ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ પ્રણવ મુખર્જી નાગપુરની મુલાકાતે આવ્યા હતા, ત્યારે તેઓ પણ સંઘની શિસ્ત અને સરળતાથી ખૂબ પ્રભાવિત થયા હતા.

મિત્રો,

આજે પણ, ભલે તે પંજાબમાં પૂર હોય, હિમાચલ અને ઉત્તરાખંડમાં આવેલી આફતો હોય કે પછી કેરળના વાયનાડમાં આવેલી દુર્ઘટના હોય, સ્વયંસેવકો સૌથી પહેલા પહોંચનારાઓમાં સામેલ છે. કોવિડ-19 મહામારી દરમિયાન, સમગ્ર વિશ્વએ સંઘની હિંમત અને સેવાની ભાવનાના મૂર્ત પુરાવા જોયા છે.

મિત્રો,

પોતાની 100 વર્ષની સફરમાં, સંઘનું એક મોટું યોગદાન સમાજના વિવિધ વર્ગોમાં આત્મ જાગૃતિ અને આત્મસન્માન જાગૃત કરવાનું રહ્યું છે. આ માટે, સંઘ દેશના તે દૂરના અને મુશ્કેલ વિસ્તારોમાં પણ કાર્ય કરી રહ્યું છે. આપણા દેશમાં લગભગ 10 કરોડ આદિવાસી ભાઈ-બહેનો છે, જેમના કલ્યાણ માટે સંઘ સતત પ્રયત્નશીલ છે. લાંબા સમય સુધી, સરકારોએ તેમને પ્રાથમિકતા આપી ન હતી, પરંતુ સંઘે તેમની સંસ્કૃતિ, તેમના તહેવારો, તેમની ભાષા અને તેમની પરંપરાઓને સર્વોચ્ચ પ્રાથમિકતા આપી છે. સેવા ભારતી, વિદ્યા ભારતી, એકલ વિદ્યાલય અને વનવાસી કલ્યાણ આશ્રમ આદિવાસી સમાજ માટે સશક્તિકરણના સ્તંભ તરીકે ઉભરી આવ્યા છે. આજે આપણા આદિવાસી ભાઈ-બહેનોમાં જે આત્મવિશ્વાસ ઉભરી આવ્યો છે તે તેમના જીવનમાં પરિવર્તન લાવી રહ્યો છે.

મિત્રો,

દાયકાઓથી, સંઘ આદિવાસી પરંપરાઓ, રિવાજો અને આદિવાસી મૂલ્યોના સંરક્ષણ અને સંવર્ધનમાં યોગદાન આપી રહ્યું છે, તેની ફરજ નિભાવી રહ્યું છે. ભારતની સાંસ્કૃતિક ઓળખને સુરક્ષિત રાખવામાં તેના સમર્પણે મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી છે. હું દેશના દરેક ખૂણામાં આદિવાસીઓ માટે જીવન સરળ બનાવવા માટે કાર્યરત લાખો સંઘ સ્વયંસેવકોની પણ પ્રશંસા કરવા માંગુ છું.

મિત્રો,

સદીઓથી સમાજમાં ફેલાયેલી બિમારીઓ, શ્રેષ્ઠતા અને હીનતાની ભાવના, દુષ્ટ પ્રથાઓ અને અસ્પૃશ્યતાની ગંદકી, હિન્દુ સમાજ માટે એક મોટો પડકાર છે. આ એક ગંભીર ચિંતા છે જેના પર સંઘ સતત કામ કરી રહ્યું છે. મહાત્મા ગાંધીએ એક વખત વર્ધામાં સંઘ શિબિરની મુલાકાત લીધી હતી. તેમણે સંઘમાં જોયેલી સમાનતા, પ્રેમ, સંવાદિતા, સમતા અને સ્નેહની ખુલ્લેઆમ પ્રશંસા કરી હતી. જુઓ, ડૉક્ટર સાહેબથી લઈને આજ સુધી, સંઘના દરેક મહાન વ્યક્તિત્વ, દરેક સરસંઘચાલક, ભેદભાવ અને અસ્પૃશ્યતા સામે લડ્યા છે. સૌથી આદરણીય ગુરુજીએ "ના હિન્દુ પતિતો ભવેત" ની ભાવનાને સતત પ્રોત્સાહન આપ્યું. અર્થાત, દરેક હિન્દુ એક પરિવાર છે. કોઈ પણ હિન્દુ ક્યારેય અપમાનિત કે અધોગતિ પામી શકતો નથી. આપણે બધા પૂજ્ય બાળાસાહેબ દેવરસજીના શબ્દો યાદ રાખીએ છીએ, જેમણે કહ્યું હતું કે, "જો અસ્પૃશ્યતા પાપ નથી, તો દુનિયામાં કોઈ પાપ નથી!" સરસંઘચાલક તરીકેના તેમના કાર્યકાળ દરમિયાન, પૂજ્ય રજ્જુ ભૈયાજી અને પૂજ્ય સુદર્શનજીએ પણ આ ભાવનાને આગળ ધપાવી હતી. વર્તમાન સરસંઘચાલક, પૂજ્ય મોહન ભાગવતજીએ પણ સમાજ માટે સુમેળ માટે એક સ્પષ્ટ લક્ષ્ય નક્કી કર્યું છે અને આ સંદેશ દરેક ગામમાં ફેલાવ્યો છે. તે શું છે? તેમણે કહ્યું, "એક કૂવો, એક મંદિર અને એક સ્મશાન." આ દ્રષ્ટિકોણ સાથે સંઘ દેશના દરેક ખૂણા સુધી પહોંચ્યો છે. કોઈ ભેદભાવ નહીં, કોઈ મતભેદ નહીં, કોઈ વિખવાદ નહીં, આ સુમેળનો પાયો છે. આ એક સમાવેશી સમાજનો સંકલ્પ છે, અને સંઘ તેને સતત નવી શક્તિ અને ઉર્જા આપી રહ્યો છે.

મિત્રો,

100 વર્ષ પહેલાં જ્યારે સંઘ અસ્તિત્વમાં આવ્યો, ત્યારે તે સમયની જરૂરિયાતો અને સંઘર્ષો અલગ હતા. આપણે સદીઓથી ચાલી આવતી રાજકીય ગુલામીમાંથી પોતાને મુક્ત કરવા અને આપણા સાંસ્કૃતિક મૂલ્યોનું રક્ષણ કરવા પડ્યા. પરંતુ આજે, 100 વર્ષ પછી, જ્યારે ભારત વિકાસ તરફ આગળ વધી રહ્યું છે, જ્યારે ભારત વિશ્વની ત્રીજી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા બનવા માટે તૈયાર છે, જ્યારે દેશ અને તેના ગરીબોનો વિશાળ વર્ગ ઉભરી રહ્યો છે, ગરીબી દૂર કરી રહ્યો છે, જ્યારે આપણા યુવાનો માટે નવા ક્ષેત્રોમાં નવી તકો ઉભરી રહી છે, જ્યારે ભારત વૈશ્વિક રાજદ્વારીથી લઈને આબોહવા નીતિઓ સુધી વિશ્વમાં પોતાનો અવાજ ઉઠાવી રહ્યું છે. આજના પડકારો અલગ છે, અને સંઘર્ષો પણ અલગ છે. અન્ય દેશો પર આર્થિક નિર્ભરતા, આપણી એકતા તોડવાના કાવતરાં, આપણી વસ્તી વિષયકતાને બદલવાના કાવતરાં - વડા પ્રધાન તરીકે, હું નમ્રતાપૂર્વક કહું છું કે મને ખૂબ સંતોષ છે કે આપણી સરકાર આ પડકારોનો ઝડપથી સામનો કરી રહી છે. એક સ્વયંસેવક તરીકે, મને એ વાતનો પણ આનંદ છે કે રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘે માત્ર આ પડકારોને ઓળખ્યા નથી, પરંતુ તેમને સંબોધવા માટે એક નક્કર રોડમેપ પણ વિકસાવ્યો છે. હું મારી રીતે, માનનીય દત્તાત્રેયજીએ હમણાં જ ઉલ્લેખ કરેલા મુદ્દાઓને પુનરાવર્તિત કરવા માંગુ છું.

મિત્રો,

સંઘના પરિવર્તનના પાંચ સિદ્ધાંતો: આત્મજ્ઞાન, સામાજિક સંવાદિતા, કૌટુંબિક જ્ઞાન, નાગરિક શિષ્ટાચાર અને પર્યાવરણ, દેશ સામેના પડકારોનો સામનો કરવા માટે દરેક સ્વયંસેવક માટે એક મહાન પ્રેરણા છે.

મિત્રો,

આત્મજ્ઞાન એટલે આત્મજ્ઞાન. આત્મજ્ઞાન એટલે ગુલામીની માનસિકતામાંથી મુક્ત થવું, પોતાના વારસા પર ગર્વ લેવો, પોતાની ભાષા પર ગર્વ લેવો. આત્મજ્ઞાન એટલે આત્મનિર્ભર બનવું. મારા દેશવાસીઓ, આ સમજો: આત્મનિર્ભરતા એ કોઈ વિકલ્પ નથી; તે એક આવશ્યકતા છે. આપણે સ્વદેશીના આપણા મુખ્ય મંત્રને સમાજનો સંકલ્પ બનાવવો જોઈએ. વોકલ ફોર લોકલ અભિયાનની સફળતા માટે, વોકલ ફોર લોકલ એ આપણું સતત સૂત્ર અને પ્રયાસ હોવું જોઈએ જે નવી ઉર્જા પ્રદાન કરે છે.

મિત્રો,

સંઘે હંમેશા સામાજિક સંવાદિતાને પ્રાથમિકતા આપી છે. સામાજિક સંવાદિતાનો અર્થ છે વંચિતોને પ્રાથમિકતા આપીને સામાજિક ન્યાય સ્થાપિત કરવો અને રાષ્ટ્રીય એકતા વધારવી. આજે, રાષ્ટ્ર એવા સંકટનો સામનો કરી રહ્યું છે જે આપણી એકતા, આપણી સંસ્કૃતિ અને આપણી સુરક્ષા પર સીધો હુમલો કરે છે. અલગતાવાદી વિચારસરણી, પ્રાદેશિકતા, જાતિ, ભાષા પરના વિવાદો અને બાહ્ય શક્તિઓ દ્વારા ઉશ્કેરવામાં આવતી વિભાજનકારી વૃત્તિઓ - આ બધા અસંખ્ય પડકારો આપણી સામે છે. ભારતનો આત્મા હંમેશા વિવિધતામાં એકતા રહ્યો છે. જો આ સૂત્ર તૂટી જશે, તો ભારતની શક્તિ પણ નબળી પડશે. તેથી, આપણે આ સૂત્રને જીવતા રહેવું જોઈએ અને તેને મજબૂત બનાવવું જોઈએ.

મિત્રો,

આજે, સામાજિક સંવાદિતા વસ્તી વિષયકતાને બદલવાના કાવતરાઓથી, ઘૂસણખોરો દ્વારા પણ, મોટા પડકારનો સામનો કરી રહી છે. આ આપણી આંતરિક સુરક્ષા અને ભાવિ શાંતિ સાથે જોડાયેલો પ્રશ્ન છે. અને તેથી જ મેં લાલ કિલ્લા પરથી ડેમોગ્રાફી મિશનની જાહેરાત કરી. આપણે આ પડકાર સામે સતર્ક રહેવું જોઈએ અને હિંમતભેર તેનો સામનો કરવો જોઈએ.

મિત્રો,

પરિવારિક જ્ઞાન એ સમયની જરૂરિયાત છે. આ સદીઓ જૂના સમાજશાસ્ત્રીઓની ભાષા છે. તેઓ કહે છે કે પરિવાર સંસ્થા હજારો વર્ષોથી ભારતનું જીવન છે, અને તેની પાછળનું એક કારણ પરિવાર વ્યવસ્થા છે. ભારતીય સમાજ વ્યવસ્થામાં જો કોઈ એકલ, મજબૂત એકમ હોય, તો તે ભારતીય સમાજમાં વિકસેલી મજબૂત પરિવાર વ્યવસ્થા છે. પરિવાર જ્ઞાન એટલે ભારતીય સંસ્કૃતિનો પાયો, ભારતીય સંસ્કૃતિથી પ્રેરિત અને તેના મૂળ સાથે જોડાયેલી કૌટુંબિક સંસ્કૃતિનું સંવર્ધન. કૌટુંબિક મૂલ્યો, વડીલો પ્રત્યે આદર, સ્ત્રીઓ પ્રત્યે આદર, યુવાનોમાં મૂલ્યોનું શિક્ષણ, પોતાના પરિવાર પ્રત્યેની જવાબદારીઓ નિભાવવી, તેમને સમજવી અને આ દિશામાં પરિવાર અને સમાજમાં જાગૃતિ લાવવી જરૂરી છે.

મિત્રો,

નાગરિક શિષ્ટાચારનો અર્થ દરેક દેશની પ્રગતિમાં અલગ અલગ સમયગાળામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી છે. નાગરિક શિષ્ટાચારનો અર્થ ફરજની ભાવના, દરેક નાગરિકમાં નાગરિક ફરજની ભાવના, સ્વચ્છતાને પ્રોત્સાહન આપવું, રાષ્ટ્રીય સંપત્તિનો આદર કરવો અને નિયમો અને કાયદાઓનું સન્માન કરવું છે. આપણે આ સાથે આગળ વધવું જોઈએ. આપણા બંધારણની ભાવના એ છે કે નાગરિકોએ પોતાની ફરજો પૂર્ણ કરવી જોઈએ. આપણે બંધારણની આ ભાવનાને સતત મજબૂત બનાવવી જોઈએ.

મિત્રો,

પર્યાવરણનું રક્ષણ કરવું વર્તમાન અને ભાવિ પેઢીઓ માટે મહત્વપૂર્ણ છે. આ સમગ્ર માનવતાના ભવિષ્ય સાથે જોડાયેલો મામલો છે. આપણે અર્થતંત્રની સાથે સાથે પર્યાવરણ પ્રત્યે પણ ચિંતિત રહેવું જોઈએ. જળ સંરક્ષણ, હરિયાળી ઉર્જા અને સ્વચ્છ ઉર્જા આ દિશામાં ઝુંબેશ છે.

મિત્રો,

સંઘના આ પાંચ પરિવર્તન એવા સાધનો છે જે દેશની ક્ષમતાઓને વધારશે, વિવિધ પડકારોનો સામનો કરવામાં મદદ કરશે અને 2047 સુધીમાં વિકસિત ભારત બનાવવાનો પાયો બનશે.

મિત્રો,

2047નું ભારત એક ભવ્ય ભારત બને, જે જ્ઞાન અને વિજ્ઞાન, સેવા અને સંવાદિતાથી બનેલું હોય. આ સંઘનું વિઝન છે, આ આપણા બધા સ્વયંસેવકોનું આચરણ છે, અને આ આપણો સંકલ્પ છે.

મિત્રો,

આપણે હંમેશા યાદ રાખવું જોઈએ: સંઘની રચના રાષ્ટ્રમાં અતૂટ શ્રદ્ધાથી થઈ હતી. સંઘ રાષ્ટ્રની અતૂટ સેવાની ભાવનાથી પ્રેરિત છે. સંઘ ત્યાગ અને તપસ્યાની અગ્નિમાં તપેલો રહ્યો છે. સંઘ સંસ્કૃતિ અને ભક્તિના સંગમ પર ખીલ્યો છે. સંઘ મક્કમ છે, રાષ્ટ્રવાદને જીવનનો અંતિમ ધર્મ માને છે. સંઘ ભારત માતાની સેવાના ભવ્ય સ્વપ્ન સાથે જોડાયેલો છે.

મિત્રો,

સંઘનો આદર્શ એ છે કે સંસ્કૃતિના મૂળ ઊંડા અને મજબૂત હોવા જોઈએ. સંઘ સમાજમાં આત્મવિશ્વાસ અને આત્મસન્માન જગાડવાનો પ્રયાસ કરે છે. સંઘનું લક્ષ્ય દરેક હૃદયમાં જાહેર સેવાનો પ્રકાશ પ્રજ્વલિત કરવાનું છે. સંઘનું વિઝન એ છે કે ભારતીય સમાજ સામાજિક ન્યાયનું પ્રતીક હોવો જોઈએ. સંઘનો ઉદ્દેશ્ય વિશ્વ મંચ પર ભારતનો અવાજ વધુ અસરકારક બનાવવાનો છે. સંઘનો સંકલ્પ છે કે ભારતનું ભવિષ્ય સુરક્ષિત અને ઉજ્જવળ બને. હું ફરી એકવાર આપ સૌને આ ઐતિહાસિક પ્રસંગે અભિનંદન આપું છું. આવતીકાલે વિજયાદશમીનો પવિત્ર તહેવાર છે. વિજયાદશમી આપણા બધાના જીવનમાં વિશેષ મહત્વ ધરાવે છે. હું એ માટે આપ સૌને શુભકામનાઓ પાઠવતા મારી વાણીને વિરામ આપું છું. ખૂબ ખૂબ આભાર!

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com