કેન્દ્રીય પેટ્રોલિયમ અને કુદરતી ગેસ મંત્રી શ્રી હરદીપ સિંહ પુરીએ આજે ​​લોકસભામાં એક તારાંકિત પ્રશ્નના લેખિત જવાબમાં જણાવ્યું હતું કે સરકાર દરેક નાગરિક માટે ઉર્જા સુરક્ષા, પોષણક્ષમતા અને સુલભતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે પ્રતિબદ્ધ છે. તેમણે ભાર મૂક્યો કે આંતરરાષ્ટ્રીય ક્રૂડ ઓઇલના ભાવમાં વધઘટ છતાં, સરકાર અને જાહેર ક્ષેત્રની ઓઇલ માર્કેટિંગ કંપનીઓ (OMCs) દ્વારા લેવામાં આવેલા વિવિધ પગલાંને કારણે સ્થાનિક પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવમાં ઘટાડો થયો છે.

મંત્રીએ માહિતી આપી કે પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવ બજાર દ્વારા નિર્ધારિત છે અને જાહેર ક્ષેત્રની OMCs કિંમત નક્કી કરવા અંગે યોગ્ય નિર્ણયો લે છે. દેશમાં પેટ્રોલિયમ ઉત્પાદનોના ભાવ આંતરરાષ્ટ્રીય બજાર સાથે જોડાયેલા છે, ભારત તેની ક્રૂડ ઓઇલની જરૂરિયાતોના 85% થી વધુ આયાત કરે છે.

ભૂરાજકીય અને બજાર પરિબળોને કારણે ક્રૂડ ઓઇલના ભાવ (ભારતીય બાસ્કેટ) $55/bbl (માર્ચ 2015)થી વધીને $113/bbl (માર્ચ 2022) અને આગળ વધીને $116/bbl (જૂન 2022) થયા, જે સતત વધઘટમાં રહ્યા. જોકે, સ્થાનિક સ્તરે, પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવ નવેમ્બર 2021 માં અનુક્રમે રૂ. 94.77 અને રૂ. 87.67 પ્રતિ લિટર (દિલ્હી ભાવ) થયા છે જે 110.04 અને રૂ. 98.42 પ્રતિ લિટર હતા.

તેમણે જણાવ્યું હતું કે કેન્દ્ર સરકારે નવેમ્બર 2021 અને મે 2022માં બે તબક્કામાં પેટ્રોલ પર એક્સાઇઝ ડ્યુટીમાં રૂ. 13/લિટર અને ડીઝલ પર રૂ. 16/લિટરનો ઘટાડો કર્યો હતો, જેનાથી ગ્રાહકોને સંપૂર્ણ લાભ મળ્યો હતો. કેટલીક રાજ્ય સરકારોએ વધુ રાહત આપવા માટે વેટમાં પણ ઘટાડો કર્યો હતો. માર્ચ 2024 માં, OMC એ પેટ્રોલ અને ડીઝલના છૂટક ભાવમાં રૂ. 2 પ્રતિ લિટરનો ઘટાડો કર્યો હતો. એપ્રિલ 2025 માં, પેટ્રોલ અને ડીઝલ પર એક્સાઇઝ ડ્યુટીમાં પ્રતિ લિટર 2 રૂપિયાનો વધારો કરવામાં આવ્યો હતો, પરંતુ આ લાભ ગ્રાહકો પર લાદવામાં આવ્યો ન હતો.

શ્રી પુરીએ માહિતી આપી હતી કે PSU OMCએ રાજ્યમાં નૂરનું તર્કસંગતકરણ કર્યું છે, જેનાથી દૂરના વિસ્તારોમાં પેટ્રોલ અને ડીઝલના ભાવ ઘટાડીને ગ્રાહકોને ફાયદો થયો છે. આનાથી રાજ્યમાં મહત્તમ અને લઘુત્તમ છૂટક ભાવ વચ્ચેનો તફાવત પણ ઓછો થયો છે.

સરકારે નાગરિકોને ઊંચા આંતરરાષ્ટ્રીય ભાવોથી બચાવવા માટે ઘણા પગલાં પણ લીધા છે, જેમાં ક્રૂડ આયાત બાસ્કેટમાં વૈવિધ્યીકરણ, સ્થાનિક બજારમાં પેટ્રોલ અને ડીઝલની ઉપલબ્ધતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે યુનિવર્સલ સર્વિસ ઓબ્લિગેશનની જોગવાઈઓનો સમાવેશ થાય છે, અને ક્રૂડ તેલના સ્થાનિક સંશોધન અને ઉત્પાદનમાં વધારો કરવાનો સમાવેશ થાય છે. વધુમાં, સરકાર ઇથેનોલ મિશ્રણને પ્રોત્સાહન આપી રહી છે અને ભારતના ઊર્જા બાસ્કેટમાં નવીનીકરણીય ઊર્જાનો હિસ્સો વધારી રહી છે.

વૈકલ્પિક ઊર્જા સ્ત્રોતોને પ્રોત્સાહન આપવાની સરકારની વ્યૂહરચના અંગેના પ્રશ્નના જવાબમાં, શ્રી પુરીએ જણાવ્યું હતું કે સરકાર CNG, LNG, હાઇડ્રોજન, ઇથેનોલ સહિત બાયોફ્યુઅલ અને ઇલેક્ટ્રિક વાહનોને અપનાવવા માટે સક્રિયપણે પ્રોત્સાહિત કરી રહી છે.

રાષ્ટ્રીય બાયોફ્યુઅલ નીતિ - 2018માં 2030 સુધીમાં પેટ્રોલમાં 20% ઇથેનોલ મિશ્રણ અને ડીઝલમાં 5% બાયોડીઝલ મિશ્રણનો લક્ષ્યાંક રાખવામાં આવ્યો હતો. ત્યારબાદ આ લક્ષ્યાંકને 2025-26 સુધી વધારવામાં આવ્યો. ચાલુ ઇથેનોલ સપ્લાય વર્ષ (ESY) 2024-25 દરમિયાન, જાહેર ક્ષેત્રના OMCએ 31.07.2025ના રોજ સરેરાશ 19.05% મિશ્રણ પ્રાપ્ત કર્યું છે, જે જુલાઈ 2025માં 19.93% મિશ્રણ પ્રાપ્ત થયું છે.

બાયોફ્યુઅલને પ્રોત્સાહન આપવા માટે, સરકારે ઇથેનોલ બ્લેન્ડેડ પેટ્રોલ (EBP) કાર્યક્રમ, બાયોડીઝલ બ્લેન્ડિંગ કાર્યક્રમ અને CNG સાથે કોમ્પ્રેસ્ડ બાયો ગેસ (CBG)ના માર્કેટિંગ માટે SATAT પહેલ જેવી પહેલો અમલમાં મૂકી છે.

વધુમાં, ગ્રામીણ ભારત સહિત સમગ્ર દેશમાં બાયોફ્યુઅલ ઉત્પાદનને વેગ આપવા માટે પગલાં લેવામાં આવ્યા છે. આમાં કિંમત પ્રોત્સાહનો, ઇથેનોલ ઉત્પાદન માટે વૈકલ્પિક માર્ગો ખોલવા, કૃષિ અવશેષોનો ઉપયોગ કરીને બીજી પેઢીના ઇથેનોલ બાયો-રિફાઇનરીઓ સ્થાપિત કરવા માટે પ્રધાનમંત્રી જી-વન યોજનાને સૂચિત કરવી, કચરા અને બાયોમાસમાંથી CBG અને બાયો-ખાતર ઉત્પાદન માટે SATAT પહેલ, અને ઇથેનોલ નિસ્યંદન ક્ષમતા વધારવા અને વિસ્તરણ માટે વ્યાજ સબવેન્શન યોજનાનો સમાવેશ થાય છે.

SM/JY/GP/JD