ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਨਰੇਂਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਅੱਜ ਇੱਕ ਵੀਡੀਓ ਸੰਦੇਸ਼  ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਖਗੋਲ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਖਗੋਲ ਭੌਤਿਕੀ ‘ਤੇ 18ਵੇਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਓਲੰਪਿਆਡ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਅਵਸਰ ‘ਤੇ,  ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ 64 ਦੇਸ਼ਾਂ  ਦੇ 300 ਤੋਂ ਅਧਿਕ ਪ੍ਰਤੀਭਾਗੀਆਂ  ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਸੰਨਤਾ ਵਿਅਕਤ ਕੀਤੀ। ਸ਼੍ਰੀ ਮੋਦੀ ਨੇ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਓਲੰਪਿਆਡ ਦੇ ਲਈ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀਭਾਗੀਆਂ ਦਾ ਗਰਮਜੋਸ਼ੀ ਨਾਲ ਸੁਆਗਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਮਿਲਣ ਇਨੋਵੇਸ਼ਨ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਧਿਆਤਿਮਕਤਾ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲ ਅਤੇ ਜਗਿਆਸਾ ਦਾ ਸਬੰਧ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ,  ਭਾਰਤੀ ਅਸਮਾਨ ਨੂੰ ਨਿਹਾਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬੜੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੁੱਛਦੇ ਰਹੇ ਹਨ।" ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਰੀਆਭੱਟ (Aryabhatta) ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਦਿੱਤੀ,  ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 5ਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵਿੱਚ ਜ਼ੀਰੋ ਦਾ ਆਵਿਸ਼ਕਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਦੱਸਣ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ ਕਿ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਆਪਣੀ ਧੁਰੀ ‘ਤੇ ਘੁੰਮਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ,  "ਸੱਚਮੁੱਚ,  ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜ਼ੀਰੋ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਰਚ ਦਿੱਤਾ!"(“Literally, he started from zero and made history!” the Prime Minister noted. )

ਸ਼੍ਰੀ ਮੋਦੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਲੱਦਾਖ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੀਆਂ ਖਗੋਲ ਨਿਰੀਖਣਸ਼ਾਲਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ  ਨਿਰੀਖਣਸ਼ਾਲਾ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਇਹ ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ 4,500 ਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ ‘ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਨਿਰੀਖਣਸ਼ਾਲਾ ਸਿਤਾਰਿਆਂ  ਦੇ ਨਾਲ ਹੱਥ ਮਿਲਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਨਿਕਟ ਹੈ।" ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੁਣੇ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮੀਟਰਵੇਵ ਰੇਡੀਓ ਟੈਲੀਸਕੋਪ (Giant Metrewave Radio Telescope) ਦਾ ਉਲੇਖ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਰੇਡੀਓ ਟੈਲੀਸਕੋਪਸ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦੱਸਿਆ, ਜੋ ਪਲਸਰ,  ਕਵਾਸਰ ਅਤੇ ਆਕਾਸ਼ਗੰਗਾਵਾਂ ਦੇ ਰਹੱਸਾਂ (mysteries of pulsars, quasars and galaxies) ਨੂੰ ਡਿਕੋਡ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਸਕੇਅਰ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਐਰੇ, ਅਤੇ ਲਿਗੋ-ਇੰਡੀਆ (Square Kilometre Array, and LIGO-India) ਜਿਹੇ ਗਲੋਬਲ ਮੈਗਾ-ਸਾਇੰਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਸ (global mega-science projects) ਵਿੱਚ ਗਰਵ (ਮਾਣ) ਨਾਲ ਯੋਗਦਾਨ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।  ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਕਿ ਦੋ ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲੇ,  ਚੰਦਰਯਾਨ-3(Chandrayaan-3) ਨੇ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ ‘ਤੇ ਸਫ਼ਲਤਾਪੂਰਵਕ ਉਤਰਨ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਮਿਸ਼ਨ ਬਣ ਕੇ ਇਤਹਾਸ ਰਚਿਆ ਸੀ। ਸ਼੍ਰੀ ਮੋਦੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੇ ਆਦਿੱਤਯ -ਐੱਲ1 ਸੌਰ ਨਿਰੀਖਣਸ਼ਾਲਾ (Aditya-L1 solar observatory)  ਦੇ ਨਾਲ ਸੂਰਜ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵੀ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਸੌਰ ਫਲੇਅਰਸ, ਤੁਫ਼ਾਨ  ਅਤੇ ਸੂਰਜ  ਦੇ ਮਿਜ਼ਾਜ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਮਹੀਨੇ,  ਗਰੁੱਪ ਕੈਪਟਨ ਸ਼ੁਭਾਂਸ਼ੂ ਸ਼ੁਕਲਾ ਨੇ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਪੇਸ ਸਟੇਸ਼ਨ (International Space Station) ਦੇ ਲਈ ਆਪਣਾ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਮਿਸ਼ਨ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ,  ਇਸ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਲਈ ਗਰਵ(ਮਾਣ) ਦਾ ਖਿਣ ਅਤੇ ਯੁਵਾ ਖੋਜੀਆਂ ਦੇ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦੱਸਿਆ।

ਇਹ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਜਗਿਆਸਾ ਨੂੰ ਪੋਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਯੁਵਾ ਪ੍ਰਤਿਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਸ਼ਕਤ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਗਹਿਰਾਈ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧ ਹੈ,  ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਇਸ ਬਾਤ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪਾਇਆ ਕਿ ਅਟਲ ਟਿੰਕਰਿੰਗ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾਵਾਂ (Atal Tinkering Labs) ਵਿੱਚ ਵਿਵਹਾਰਿਕ ਪ੍ਰਯੋਗ (hands-on experimentation) ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ 10 ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਅਧਿਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਐੱਸਟੀਈਐੱਮ ਯਾਨੀ ਸਾਇੰਸ,  ਟੈਕਕਨੋਲੋਜੀ,  ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਦੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ (STEM concepts) ਨੂੰ ਸਮਝ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਸ  ਨਾਲ ਸਿੱਖਣ ਅਤੇ ਇਨੋਵੇਸ਼ਨ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ (culture of learning and innovation) ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਗਿਆਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਹੋਰ ਅਧਿਕ ਲੋਕੰਤਤਰੀ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਲਈ,  ਸ਼੍ਰੀ ਮੋਦੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ 'ਵੰਨ ਨੇਸ਼ਨ ਵੰਨ ਸਬਸਕ੍ਰਿਪਸ਼ਨ' ਯੋਜਨਾ (‘One Nation One Subscription’ scheme) ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।ਇਹ ਲੱਖਾਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਿਤ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਤ੍ਰਿਕਾਵਾਂ ਤੱਕ ਮੁਫ਼ਤ ਪਹੁੰਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।  ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਐੱਸਟੀਈਐੱਮ ਡੋਮੇਨਸ (STEM domains) ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੋਹਰੀ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵਿਭਿੰਨ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਰਿਸਰਚ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਅਰਬਾਂ ਡਾਲਰ ਦਾ ਨਿਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਨੌਵਜਾਵਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਧਿਐਨ, ਖੋਜ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼੍ਰੀ ਮੋਦੀ ਨੇ ਕਿਹਾ,  “ਕੌਣ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਗਲੀ ਬੜੀ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਸਫ਼ਲਤਾ (scientific breakthrough) ਐਸੀਆਂ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਹੀ ਜਨਮ ਲਵੇਗੀ।”( “Who knows the next big scientific breakthrough may well be born from such partnerships!” he added.)

ਪ੍ਰਤੀਭਾਗੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਨਵਤਾ ਨੂੰ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦੇ ਲਕਸ਼  ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਯਾਸਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ,  ਸ਼੍ਰੀ ਮੋਦੀ ਨੇ ਯੁਵਾ ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਤ ‘ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਆਗਰਹਿ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸਪੇਸ ਸਾਇੰਸ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ‘ਤੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਬਿਹਤਰ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ: ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਮੌਸਮ ਪੂਰਵਅਨੁਮਾਨ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?  ਕੀ ਅਸੀਂ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤਾਂ (natural disasters) ਦੀ ਭਵਿੱਖਵਾਣੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ? ਕੀ ਅਸੀਂ ਜੰਗਲ ਦੀ ਅੱਗ ਅਤੇ ਪਿਘਲਦੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ? ਕੀ ਅਸੀਂ ਦੂਰ-ਦਰਾਜ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਲਈ ਬਿਹਤਰ ਸੰਚਾਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ?  ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਯੁਵਾ ਪ੍ਰਤਿਭਾਵਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਵਾਸਤਵਿਕ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਕਲਪਨਾ ਅਤੇ ਕਰੁਣਾ ਦੇ ਨਾਲ ਹੱਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਨਿਹਿਤ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਤੀਭਾਗੀਆਂ ਨੂੰ ਆਗਰਹਿ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਪੁੱਛਣ "ਉੱਥੇ ਕੀ ਹੈ?" (“what is out there?”) ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਿਤ ਕਰਨ ਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ‘ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਿਵੇਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਭਾਰਤ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਹਿਯੋਗ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਓਲੰਪਿਆਡ(Olympiad) ਉਸ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।" ਇਹ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਓਲੰਪਿਆਡ (Olympiad) ਦਾ ਇਹ ਸੰਸਕਰਣ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਬੜਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਆਯੋਜਨ ਨੂੰ ਸੰਭਵ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਹੋਮੀ ਭਾਭਾ ਵਿਗਿਆਨ ਸਿੱਖਿਆ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਮੌਲਿਕ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਨ (Homi Bhabha Centre for Science Education and the Tata Institute of Fundamental Research) ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕੀਤਾ। ਸ਼੍ਰੀ ਮੋਦੀ ਨੇ ਪ੍ਰਤੀਭਾਗੀਆਂ ਨੂੰ ਉੱਚੇ ਲਕਸ਼ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਬੜੇ ਸੁਪਨੇ ਦੇਖਣ ਦੇ ਲਈ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਿਤ ਕੀਤਾ। ਆਪਣੇ ਸੰਬੋਧਨ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਅਤੇ ਯਾਦ ਰੱਖੋ,  ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਅਸੀਂ ਮੰਨਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਆਕਾਸ਼ ਸੀਮਾ ਨਹੀਂ ਹੈ,  ਇਹ ਕੇਵਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੈ!"

***

ਐੱਮਜੇਪੀਐੱਸ/ਐੱਸਆਰ