ഡോ. കരൺ സിംഗ് ജി, മുസാഫർ അലി ജി, മീരാ അലി ജി, മറ്റ് വിശിഷ്ട വ്യക്തികളെ, പരിപാടിയിൽ സന്നിഹിതരായ മഹതികളെ, മാന്യരെ!

ഇന്ന് ജഹാൻ-ഇ-ഖുസ്രോവിൽ വന്നതിനുശേഷം സന്തോഷം തോന്നുന്നത് വളരെ സ്വാഭാവികമാണ്. ഹസ്രത്ത് അമീർ ഖുസ്രുവിന് ഏറെ ഇഷ്ടമുള്ള ആ വസന്തം, ഇന്ന് ഡൽഹിയിൽ മാത്രമല്ല, ജഹാൻ-ഇ-ഖുസ്രോവിന്റെയും അന്തരീക്ഷത്തിൽ ഉണ്ട്. ഹസ്രത്ത് ഖുസ്രുവിൻറെ വാക്കുകളിൽ-

सकल बन फूल रही सरसों, सकल बन फूल रही सरसों,

अम्बवा फूटे टेसू फूले, कोयल बोले डार-डार... 

(കാട്ടിൽ മുഴുവൻ കടുക് വിരിയുന്നു, മാമ്പഴം പൂക്കുന്നു, തേസു പൂക്കുന്നു, കുയിൽ ശാഖയിൽ നിന്ന് ശാഖയിലേക്ക് പാടുന്നു...)

ഇവിടുത്തെ അന്തരീക്ഷം തീർച്ചയായും ഇതുപോലെയാണ്. പരിപാടിയിലേക്ക് വരുന്നതിനുമുമ്പ്, എനിക്ക് മാർക്കറ്റ് (താ ബസാർ) സന്ദർശിക്കാൻ അവസരം ലഭിച്ചു. അതിനുശേഷം, ബാഗ്-ഇ-ഫിർദൗസിലെ ചില സുഹൃത്തുക്കളുമായി ഞാൻ കുശലം പറഞ്ഞു. ഇപ്പോൾ, നസർ-ഇ-കൃഷ്ണയും നടന്ന വിവിധ പരിപാടികളും, അസൗകര്യങ്ങൾക്കിടയിലും കലാകാരന് വേണ്ടി മൈക്കിന് അതിന്റേതായ ശക്തിയുണ്ട്, പക്ഷേ അതിനുശേഷം പോലും, പ്രകൃതിയുടെ സഹായത്തോടെ അവർ എന്ത് അവതരിപ്പിക്കാൻ ശ്രമിച്ചാലും, അവരും അല്പം നിരാശരായിരിക്കാം. ഈ പരിപാടി ആസ്വദിക്കാൻ വന്നവർ നിരാശരായിരിക്കാം. എന്നാൽ ചിലപ്പോൾ അത്തരം അവസരങ്ങൾ നമുക്ക് ജീവിതത്തിൽ ഒരു പാഠം അവശേഷിപ്പിക്കുന്നു. ഇന്നത്തെ അവസരം നമുക്ക് ഒരു പാഠം അവശേഷിപ്പിക്കുമെന്ന് ഞാൻ വിശ്വസിക്കുന്നു.

സുഹൃത്തുക്കളെ,

രാജ്യത്തിന്റെ കലയ്ക്കും സംസ്കാരത്തിനും ഇത്തരം അവസരങ്ങൾ പ്രധാനമാണ്, അവ ആശ്വാസവും നൽകുന്നു. ജഹാൻ-ഇ-ഖുസ്രോവിൻ്റെ ഈ പരമ്പര 25 വർഷം പൂർത്തിയാക്കുകയാണ്. ഈ 25 വർഷത്തിനുള്ളിൽ ഈ പരിപാടി ജനങ്ങളുടെ മനസ്സിൽ ഇടം നേടി എന്നത് തന്നെ അതിന്റെ ഏറ്റവും വലിയ വിജയമാണ്. ഡോ. കരൺ സിംഗ് ജി, എന്റെ സുഹൃത്ത് മുസാഫർ അലി ജി, സഹോദരി മീര അലി ജി, മറ്റ് സഹകാരികൾ എന്നിവരെ ഇതിന് ഞാൻ അഭിനന്ദിക്കുന്നു. ജഹാൻ-ഇ-ഖുസ്രോവെന്ന ഈ പൂച്ചെണ്ട് ഇതുപോലെ ശോഭിക്കാൻ റൂമി ഫൗണ്ടേഷനും നിങ്ങൾക്കെല്ലാവർക്കും ആശംസകൾ നേരുന്നു. വിശുദ്ധ റമദാൻ മാസവും ആരംഭിക്കാൻ പോകുന്നു. നിങ്ങൾക്കും എല്ലാ നാട്ടുകാർക്കും ഞാൻ റമദാൻ മുബാറക് ആശംസിക്കുന്നു. ഇന്ന് ഞാൻ സുന്ദർ നഴ്‌സറിയിൽ വന്നിരിക്കുന്നു, അതിനാൽ ഹിസ് ഹൈനസ് പ്രിൻസ് കരീം ആഗാ ഖാനെ ഓർക്കുന്നത് സ്വാഭാവികമാണ്. സുന്ദർ നഴ്‌സറി അലങ്കരിക്കുന്നതിലും മനോഹരമാക്കുന്നതിലും അദ്ദേഹം നൽകിയ സംഭാവന ദശലക്ഷക്കണക്കിന് കലാപ്രേമികൾക്ക് ഒരു അനുഗ്രഹമായി മാറിയിരിക്കുന്നു.

സുഹൃത്തുക്കളെ,

ഗുജറാത്തിലെ സൂഫി പാരമ്പര്യത്തിന്റെ ഒരു പ്രധാന കേന്ദ്രമായിരുന്നു സർഖേജ് റോസ. ഒരു സമയത്ത്, കാലത്തിന്റെ ആഘാതങ്ങൾ കാരണം അതിന്റെ അവസ്ഥ മോശമായിരുന്നു. ഞാൻ മുഖ്യമന്ത്രിയായിരുന്നപ്പോൾ, അതിന്റെ പുനരുദ്ധാരണത്തിനായി ധാരാളം പ്രവർത്തനങ്ങൾ നടന്നിരുന്നു, സർഖേജ് റോസയിൽ കൃഷ്ണ ഉത്സവം വളരെ ​ഗംഭീരമായും മോടിയോടെയും ആഘോഷിച്ചിരുന്ന ഒരു കാലമുണ്ടായിരുന്നുവെന്ന് വളരെ കുറച്ച് ആളുകൾക്ക് മാത്രമേ അറിയൂ, അത് വലിയ അളവിൽ നിർമ്മിക്കപ്പെട്ടു, ഇന്നും നാമെല്ലാവരും ഇവിടെ കൃഷ്ണ ഭക്തിയുടെ പ്രസാ​ദത്തിൽ മുഴുകിയിരിക്കുന്നു. സർഖേജ് റോസയിൽ നടക്കുന്ന വാർഷിക സൂഫി സംഗീത പരിപാടിയിലും ഞാൻ പങ്കെടുക്കാറുണ്ടായിരുന്നു. നാമെല്ലാവരും ഒരുമിച്ച് ജീവിച്ച ഒരു പങ്കിട്ട പൈതൃകമാണ് സൂഫി സംഗീതം. നാമെല്ലാവരും വളർന്നു. ഇപ്പോൾ ഇവിടെ നസർ-ഇ-കൃഷ്ണയുടെ അവതരണവും നമ്മുടെ പങ്കിട്ട പൈതൃകത്തെ പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്നു.

സുഹൃത്തുക്കളെ,

ജഹാൻ-ഇ-ഖുസ്രോവിന്റെ ഈ പരിപാടിയിൽ വ്യത്യസ്തമായ ഒരു സുഗന്ധമുണ്ട്. ഈ സുഗന്ധം ഹിന്ദുസ്ഥാന്റെ മണ്ണിന്റേതാണ്. ഹസ്രത്ത് അമീർ ഖുസ്രു സ്വർഗവുമായി താരതമ്യം ചെയ്ത ആ ഹിന്ദുസ്ഥാൻ. നമ്മുടെ ഹിന്ദുസ്ഥാൻ സ്വർഗ്ഗത്തിലെ പൂന്തോട്ടമാണ്, അവിടെ എല്ലാ സംസ്കാരങ്ങളും തഴച്ചുവളർന്നിരിക്കുന്നു. ഇവിടുത്തെ മണ്ണിന്റെ സ്വഭാവത്തിൽ എന്തോ പ്രത്യേകതയുണ്ട്. ഒരുപക്ഷേ അതുകൊണ്ടാണ് സൂഫി പാരമ്പര്യം ഇന്ത്യയിൽ വന്നപ്പോൾ, അത് സ്വന്തം നാടുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നതായി തോന്നിയത്. ഇവിടെ, ബാബ ഫരീദിന്റെ ആത്മീയ പ്രസംഗങ്ങൾ ഹൃദയങ്ങൾക്ക് സമാധാനം നൽകി. ഹസ്രത്ത് നിസാമുദ്ദീന്റെ ഒത്തുചേരലുകൾ സ്നേഹത്തിന്റെ വിളക്കുകൾ തെളിയിച്ചു. ഹസ്രത്ത് അമീർ ഖുസ്രുവിന്റെ വാക്കുകൾ പുതിയ മുത്തുകൾ വിതറി, അതിന്റെ ഫലം ഹസ്രത്ത് ഖുസ്രുവിന്റെ ഈ പ്രശസ്തമായ വരികളിൽ പ്രകടമായി.

बन के पंछी भए बावरे, बन के पंछी भए बावरे,

ऐसी बीन बजाई सँवारे, तार तार की तान निराली, 

झूम रही सब वन की डारी।

(കാട്ടിലെ പക്ഷികൾ ഉന്മാദത്തിലായിരുന്നിരിക്കണം, ശ്യാമവർണ്ണൻ ഇത്രയും മനോഹരമായി പുല്ലാങ്കുഴൽ വായിച്ചു, ഓരോ തന്ത്രിയുടെ രാഗവും സവിശേഷമാണ്, കാടിൻ്റെ എല്ലാ ശാഖകളും നൃത്തം ചെയ്യുന്നു.)

സൂഫി പാരമ്പര്യം ഇന്ത്യയിൽ തനതായ ഒരു പ്രത്യേക വ്യക്തിത്വം സൃഷ്ടിച്ചു. സൂഫി സന്യാസിമാർ പള്ളികളിലോ ഖാൻഖകളിലോ ഒതുങ്ങിയില്ല, അവർ വിശുദ്ധ ഖുർആനിലെ വചനങ്ങൾ വായിക്കുകയും വേദങ്ങൾ ശ്രദ്ധിക്കുകയും ചെയ്തു. അവർ ആസാൻ്റെ ശബ്ദത്തിൽ ഭക്തിഗാനങ്ങളുടെ മാധുര്യം ചേർത്തു, അതിനാൽ ഉപനിഷത്തുകൾ സംസ്കൃതത്തിൽ പറഞ്ഞപോലെ एकं सत् विप्रा बहुधा वदन्ति  (ഏകം സത് വിപ്ര ബഹുധ വദന്തി) , ഹസ്രത്ത് നിസാമുദ്ദീൻ ഔലിയ  हर कौम रास्त राहे, दीने व किब्‍ला गाहे (ഹർ ഖൗം രാസ്ത് രഹേ, ദീൻ-ഇ-കിബ്ല ഗഹേ) എന്നീ സൂഫീ ഗാനങ്ങളിലൂടെ ഇതേ കാര്യം പറഞ്ഞു.  ഭാഷയും ശൈലിയും വാക്കുകളും വ്യത്യസ്തമാണെങ്കിലും സന്ദേശം ഒന്നുതന്നെ. ഇന്ന് ജഹാൻ-ഇ-ഖുസ്രോ അതേ പാരമ്പര്യത്തിന്റെ ഒരു ആധുനിക സ്വത്വമായി മാറിയതിൽ ഞാൻ സന്തുഷ്ടനാണ്.

സുഹൃത്തുക്കളെ,

ഏതൊരു രാജ്യത്തിന്റെയും നാഗരികതയും സംസ്കാരവും അതിന്റെ ശബ്ദം നേടുന്നത് അതിന്റെ പാട്ടുകളിൽ നിന്നും സംഗീതത്തിൽ നിന്നുമാണ്. അത് കലയിലൂടെയാണ്. ഇന്ത്യയുടെ സംഗീതത്തിൽ ഒരു ഹിപ്നോട്ടിസം ഉണ്ടെന്ന് ഹസ്രത്ത് ഖുസ്രു പറയാറുണ്ടായിരുന്നു, കാട്ടിലെ മാനുകൾ അവരുടെ ജീവിതഭയം മറന്ന് നിശ്ചലമാകുന്ന ഒരു ഹിപ്നോട്ടിസം. സൂഫി സംഗീതം ഇന്ത്യൻ സംഗീതത്തിന്റെ ഈ സമുദ്രത്തിൽ വ്യത്യസ്തമായ ഒരു പ്രവാഹമായി വന്നു, അത് സമുദ്രത്തിലെ മനോഹരമായ ഒരു തിരമാലയായി മാറി. സൂഫി സംഗീതത്തിന്റെയും ശാസ്ത്രീയ സംഗീതത്തിന്റെയും ആ പുരാതന പ്രവാഹങ്ങൾ പരസ്പരം ചേർന്നപ്പോൾ, സ്നേഹത്തിന്റെയും ഭക്തിയുടെയും ഒരു പുതിയ ശബ്ദം നമുക്ക് കേൾക്കാൻ കഴിഞ്ഞു. ഹസ്രത്ത് ഖുസ്രുവിന്റെ ഖവാലിയിൽ നമ്മൾ കണ്ടെത്തിയത് ഇതാണ്. ബാബ ഫരീദിന്റെ ഈരടികൾ നമ്മൾ കണ്ടെത്തിയത് ഇവിടെയാണ്. ബുല്ലെ ഷായുടെ ശബ്ദം, മീറിന്റെ ഗാനങ്ങൾ, ഇവിടെയാണ് നമ്മൾ കബീർ, റഹീം, റസ്ഖാൻ എന്നിവരെ കണ്ടെത്തിയത്. ഈ സന്യാസിമാരും ഔലിയാകളും ഭക്തിക്ക് ഒരു പുതിയ മാനം നൽകി. നിങ്ങൾ സൂർദാസിനെ വായിച്ചാലും റഹീമിനെയോ, റസ്ഖാനിനെയോ വായിച്ചാലും അല്ലെങ്കിൽ കണ്ണുകൾ അടച്ച് ഹസ്രത്ത് ഖുസ്രുവിനെ കേൾക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും, നിങ്ങൾ ആഴത്തിൽ പോകുമ്പോൾ, നിങ്ങൾ അതേ സ്ഥലത്ത് എത്തിച്ചേരുന്നു. മാനുഷിക നിയന്ത്രണങ്ങൾ തകർത്ത് മനുഷ്യനും ദൈവവുമായുള്ള ഐക്യം അനുഭവപ്പെടുന്ന ആത്മീയ സ്നേഹത്തിൻ്റെ ഉന്നതിയാണിത്. നോക്കൂ, നമ്മുടെ റസ്ഖാൻ ഒരു മുസ്ലീമായിരുന്നു, പക്ഷേ അദ്ദേഹം ഹരിയുടെ ഭക്തനായിരുന്നു. റസ്ഖാനും പറയുന്നു-  प्रेम हरी को रूप है, त्यों हरि प्रेम स्वरूप। एक होई द्वै यों लसैं, ज्यौं सूरज अरु धूप॥ അതായത്, പ്രണയവും ഹരിയും ഒരേ രൂപമാണ്, സൂര്യനും, സൂര്യപ്രകാശവും പോലെ, ഹസ്രത്ത് ഖുസ്രുവിനും ഈ വികാരം ഉണ്ടായിരുന്നു. അദ്ദേഹം എഴുതി खुसरो दरिया प्रेम का, सो उलटी वा की धार। जो उतरा सो डूब गया, जो डूबा सो पार।। അതായത്, സ്നേഹത്തിൽ മുഴുകുന്നതിലൂടെ മാത്രമേ വിവേചനത്തിന്റെ തടസ്സങ്ങൾ മറികടക്കാൻ കഴിയൂ. ഇവിടെ നടന്ന ഗംഭീരമായ അവതരണത്തിലും ഞങ്ങൾക്ക് അങ്ങനെ തന്നെ തോന്നി.

സുഹൃത്തുക്കളെ,

സൂഫി പാരമ്പര്യം മനുഷ്യർ തമ്മിലുള്ള ആത്മീയ അകലം കുറയ്ക്കുക മാത്രമല്ല, ലോകത്തിലെ അകൽച്ച കുറയ്ക്കുകയും ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. 2015-ൽ ഞാൻ അഫ്ഗാനിസ്ഥാൻ പാർലമെന്റിൽ പോയപ്പോൾ, വളരെ വൈകാരികമായ വാക്കുകളിൽ റൂമിയെ ഞാൻ അവിടെ അനുസ്മരിച്ചത് ഓർക്കുന്നു. എട്ട് നൂറ്റാണ്ടുകൾക്ക് മുമ്പ്, റൂമി അവിടെയുള്ള ബല്ഖ് പ്രവിശ്യയിലാണ് ജനിച്ചത്. റൂമിയുടെ രചനകളുടെ ഒരു ഹിന്ദി വിവർത്തനം ഞാൻ ഇവിടെ ആവർത്തിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്നു, കാരണം ഈ വാക്കുകൾ ഇന്നും ഒരുപോലെ പ്രസക്തമാണ്. റൂമി പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്, വാക്കുകൾക്ക് പ്രാധാന്യം നൽകുക, ശബ്ദത്തിനല്ല, കാരണം പൂക്കൾ മഴയിലാണ് ഉണ്ടാകുന്നത്, കൊടുങ്കാറ്റിലല്ല. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഒരു കാര്യം കൂടി ഞാൻ ഓർക്കുന്നു, ഞാൻ അത് പ്രാദേശിക വാക്കുകളിൽ പറഞ്ഞാൽ, അതിനർത്ഥം, ഞാൻ കിഴക്കുനിന്നോ പടിഞ്ഞാറുനിന്നോ അല്ല, ഞാൻ കടലിൽ നിന്നോ,കരയിൽ നിന്നോ വന്നതല്ല, എനിക്ക് ഒരു സ്ഥലവുമില്ല, എനിക്ക് ഇവിടെ ഒന്നുമില്ല, ഞാൻ ഒരു സ്ഥലത്തിന്റെയും ഭാഗമല്ല, അതായത്, ഞാൻ എല്ലായിടത്തും ഉണ്ട്. ഈ ചിന്ത, ഈ തത്ത്വചിന്ത നമ്മുടെ വസുധൈവ കുടുംബകം എന്ന ചൈതന്യത്തിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമല്ല. ലോകത്തിലെ വിവിധ രാജ്യങ്ങളിൽ ഞാൻ ഇന്ത്യയെ പ്രതിനിധീകരിക്കുമ്പോൾ ഈ ചിന്തകൾ എനിക്ക് ശക്തി നൽകുന്നു. ഞാൻ ഇറാനിൽ പോയപ്പോൾ സംയുക്ത പത്രസമ്മേളനത്തിൽ മിർസ ഗാലിബിന്റെ ഒരു ഈരടി ചൊല്ലിയത് ഓർക്കുന്നു-

जनूनत गरबे, नफ्से-खुद, तमाम अस्त।

ज़े-काशी, पा-बे काशान, नीम गाम अस्त॥

അതായത്, ഉണരുമ്പോൾ, കാശിക്കും കാശനും ഇടയിലുള്ള ദൂരം അര പടി മാത്രമാണെന്ന് നമുക്ക് കാണാൻ കഴിയും. തീർച്ചയായും, യുദ്ധം മനുഷ്യരാശിക്ക് വലിയ നഷ്ടം വരുത്തിവയ്ക്കുന്ന ഇന്നത്തെ ലോകത്ത്, ഈ സന്ദേശം വളരെ ഉപയോഗപ്രദമാകും.

സുഹൃത്തുക്കളെ,

ഹസ്രത്ത് അമീർ ഖുസ്രുവിനെ 'തൂതി-ഇ-ഹിന്ദ്' എന്ന് വിളിക്കുന്നു. ഇന്ത്യയെ സ്തുതിച്ചും, ഇന്ത്യയോടുള്ള സ്നേഹത്തിലും, ഹിന്ദുസ്ഥാന്റെ മഹത്വത്തെയും ആകർഷണീയതയെയും കുറിച്ചുള്ള വിവരണം അടങ്ങിയ അദ്ദേഹം പാടിയ ഗാനങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തിന്റെ നുഹ്-സിപിഹർ എന്ന പുസ്തകത്തിൽ കാണാം. അക്കാലത്തെ ലോകത്തിലെ എല്ലാ വലിയ രാജ്യങ്ങളെക്കാളും മികച്ചതാണ് ഇന്ത്യയെന്ന് ഹസ്രത്ത് ഖുസ്രു വിശേഷിപ്പിച്ചു. ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും മികച്ച ഭാഷയാണ് സംസ്കൃതം എന്ന് അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു. ഇന്ത്യയിലെ ഋഷിമാരെ മഹാന്മാരായ പണ്ഡിതന്മാരേക്കാൾ വലുതായി അദ്ദേഹം കണക്കാക്കി. ഇന്ത്യയിലെ പൂജ്യം, ഗണിതം, ശാസ്ത്രം, തത്ത്വചിന്ത എന്നിവയെക്കുറിച്ചുള്ള അറിവ് എങ്ങനെയാണ് ലോകത്തിന്റെ മറ്റു ഭാഗങ്ങളിൽ എത്തിയത്? ഇന്ത്യൻ ഗണിതശാസ്ത്രം അറേബ്യയിൽ എത്തി അവിടെ ഹിന്ദ്‌സ എന്നറിയപ്പെട്ടത് എങ്ങനെയാണ്? ഹസ്രത്ത് ഖുസ്രു അവ തന്റെ പുസ്തകങ്ങളിൽ പരാമർശിക്കുക മാത്രമല്ല, അതിൽ അഭിമാനിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. അടിമത്തത്തിന്റെ നീണ്ട കാലഘട്ടത്തിൽ പലതും നശിപ്പിക്കപ്പെട്ട നമ്മുടെ അന്നത്തെ ഭൂതകാലത്തെക്കുറിച്ച് നമുക്ക് പരിചിതമാണെങ്കിൽ, ഹസ്രത്ത് ഖുസ്രുവിന്റെ രചനകൾക്ക് അതിൽ വലിയ പങ്കുണ്ട്.

സുഹൃത്തുക്കളെ,

ഈ പൈതൃകത്തെ നാം സമ്പന്നമാക്കിക്കൊണ്ടിരിക്കണം. ജഹാൻ-ഇ-ഖുസ്രോവിനെപ്പോലുള്ള ശ്രമങ്ങൾ ഈ ഉത്തരവാദിത്തം വളരെ നന്നായി നിറവേറ്റുന്നതിൽ എനിക്ക് സംതൃപ്തിയുണ്ട്, 25 വർഷമായി തുടർച്ചയായി ഈ ജോലി ചെയ്യുന്നത് ഒരു ചെറിയ കാര്യമല്ല. എന്റെ സുഹൃത്തിനെ ഞാൻ വളരെയധികം അഭിനന്ദിക്കുന്നു. ഈ പരിപാടി സംഘടിപ്പിച്ചതിന് നിങ്ങളെയെല്ലാം ഞാൻ വീണ്ടും അഭിനന്ദിക്കുന്നു. ചില ബുദ്ധിമുട്ടുകൾക്കിടയിലും, ഈ ചടങ്ങ് ആസ്വദിക്കാൻ എനിക്ക് അവസരം ലഭിച്ചു, ഇതിനായി എന്റെ സുഹൃത്തിന് എന്റെ ഹൃദയംഗമമായ നന്ദി അറിയിക്കുന്നു. വളരെ നന്ദി! വളരെ നന്ദി!

ഡിസ്ക്ലയ്മർ : പ്രധാനമന്ത്രിയുടെ പ്രസംഗത്തിന്റെ ഏകദേശ വിവർത്തനമാണിത്. യഥാർത്ഥ പ്രസംഗം ഹിന്ദിയിലാണ് നടത്തിയത്.

***