19 મે 2025ના રોજ બ્રાઝિલની અધ્યક્ષતામાં બ્રાઝિલિયામાં યોજાયેલી બ્રિક્સ દેશોના ઊર્જા મંત્રીઓની બેઠક માટે કેન્દ્રીય ઊર્જા અને ગૃહનિર્માણ અને શહેરી બાબતોના મંત્રી શ્રી મનોહર લાલે ભારતીય પ્રતિનિધિમંડળનું નેતૃત્વ કર્યું હતું.

કેન્દ્રીય મંત્રીએ ઊર્જા સુરક્ષાને આજના સૌથી મોટા પડકારોમાંનો એક ગણાવ્યો અને આર્થિક સ્થિરતા અને ટકાઉપણું સુનિશ્ચિત કરવા તેમજ વૈશ્વિક સ્તરે ઊર્જા સંસાધનોની સમાન પહોંચને પ્રોત્સાહન આપવા માટે બ્રિક્સ દેશો વચ્ચે સહયોગને મજબૂત બનાવવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો.

તેમણે ટકાઉ અને સમાવિષ્ટ ઊર્જા ભવિષ્યના નિર્માણ માટે ભારતની અતૂટ પ્રતિબદ્ધતાને પુનઃપુષ્ટિ કરી અને 'વધુ સમાવેશી અને ટકાઉ ઊર્જા વ્યવસ્થાપન માટે વૈશ્વિક દક્ષિણ સહયોગને મજબૂત બનાવવો' થીમ હેઠળ બ્રાઝિલના નેતૃત્વની પ્રશંસા કરી. તેમણે વૈશ્વિક વિકાસ લક્ષ્યોને આગળ વધારવામાં ઊર્જા સુરક્ષા, સુલભતા અને પોષણક્ષમતાની મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા પર ભાર મૂક્યો હતો.

શ્રી મનોહર લાલે સ્વચ્છ ઊર્જાના ક્ષેત્રમાં ભારતની ઝડપી પ્રગતિ દર્શાવતી કેટલીક મુખ્ય સિદ્ધિઓ પર પ્રકાશ પાડ્યો:

• છેલ્લા દાયકામાં વીજળી ક્ષમતામાં 90 ટકાનો વધારો, 2025 સુધીમાં 475 GW સુધી પહોંચવાનો અને 2032 સુધીમાં 900 GW સુધી પહોંચવાનો લક્ષ્યાંક.
• સૌર અને પવન ઊર્જાનો વિશ્વનો ત્રીજો સૌથી મોટો ઉત્પાદક બનવા માટે.
• રાષ્ટ્રીય સ્તરે નિર્ધારિત યોગદાન (NDCs) પ્રાપ્ત કરવા તરફ ઝડપથી આગળ વધી રહ્યા છીએ.
• 20 ટકા ઇથેનોલ મિશ્રણ, બાયોફ્યુઅલ અપનાવવા અને ઉત્સર્જનમાં ઘટાડો હાંસલ કરવો.
• સ્માર્ટ ગ્રીડ, અદ્યતન મીટરિંગ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને ગ્રીન એનર્જી કોરિડોર સહિત વિસ્તૃત ટ્રાન્સમિશન નેટવર્કમાં રોકાણ.
• ગ્રીન હાઇડ્રોજન અને પરમાણુ ઊર્જા માટે મહત્વાકાંક્ષી લક્ષ્યો નક્કી કરવા, જેમાં 2047 સુધીમાં 100 ગીગાવોટ પરમાણુ ક્ષમતાનો લક્ષ્યાંક સામેલ છે.
• સ્થાનિક કાર્બન ક્રેડિટ બજારનો પ્રારંભ, વૈશ્વિક સહયોગને આમંત્રણ.

કેન્દ્રીય મંત્રી શ્રી મનોહર લાલે બાયોફ્યુઅલ ક્ષેત્રમાં સહયોગ વધારવામાં ગ્લોબલ બાયોફ્યુઅલ એલાયન્સની ભૂમિકા પર પણ ભાર મૂક્યો અને ઊર્જા સંરક્ષણ સસ્ટેનેબલ બિલ્ડીંગ કોડ, રૂફટોપ સોલાર ઇનિશિયેટિવ અને એફિશિયન્ટ એપ્લાયન્સ સ્ટાન્ડર્ડ્સ જેવા નવીન કાર્યક્રમો દ્વારા ઊર્જા કાર્યક્ષમતા પ્રત્યે ભારતની પ્રતિબદ્ધતા પર ભાર મૂક્યો હતો.

શ્રી મનોહર લાલે વૈશ્વિક ઊર્જા મિશ્રણમાં, ખાસ કરીને વિકાસશીલ દેશો માટે, અશ્મિભૂત ઇંધણની મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા પર ભાર મૂક્યો. તેમણે કોલસાના ગેસિફિકેશન, કાર્બન કેપ્ચર અને સ્ટોરેજ અને ગ્રીન કેમિકલ નવીનતાઓ જેવી ટેકનોલોજી દ્વારા તેમના સ્વચ્છ અને કાર્યક્ષમ ઉપયોગને પ્રોત્સાહન આપવા માટે વધુ સહયોગ માટે હાકલ કરી હતી.

અંતમાં, શ્રી મનોહર લાલે 2026માં ભારતમાં યોજાનારી આગામી BRICS ઊર્જા સમિટમાં ભાગ લેવા માટે BRICS દેશોને આમંત્રણ આપ્યું અને ગ્લોબલ સાઉથ માટે ઊર્જા એજન્ડાનું નેતૃત્વ કરવાની દેશની પ્રતિબદ્ધતાને પુનઃપુષ્ટિ કરી હતી.

બ્રિક્સ દેશોના ઊર્જા મંત્રીઓ દ્વારા સંયુક્ત રીતે અપનાવવામાં આવેલા ઊર્જા મંત્રી સ્તરીય સંદેશાવ્યવહારના કેટલાક મુખ્ય પરિણામો:

બ્રિક્સ ઊર્જા મંત્રીઓએ ઊર્જા સુરક્ષાને મજબૂત બનાવવા અને સંયુક્ત રાષ્ટ્રના ટકાઉ વિકાસ ધ્યેય 7 (SDG 7)ને આગળ વધારવા, બધા માટે વીજળીની પહોંચ, સ્વચ્છ રસોઈ અને ઊર્જા સંકટને સંબોધવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવા માટેની તેમની પ્રતિબદ્ધતાને પુનઃપુષ્ટિ કરી. તેમણે આબોહવા પરિવર્તનના પ્રતિભાવમાં સમાન, સમાવિષ્ટ અને સંતુલિત ઊર્જા સંક્રમણની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો.

ખાસ કરીને વિકાસશીલ દેશોમાં અશ્મિભૂત ઇંધણની સતત ભૂમિકાને સ્વીકારતા, તેમણે SDG 7 અને વૈશ્વિક આબોહવા લક્ષ્યોને અનુરૂપ ગ્રીનહાઉસ ગેસ ઉત્સર્જન ઘટાડવાના મહત્વ પર ભાર મૂક્યો, જે તકનીકી તટસ્થતા અને સામાન્ય પરંતુ અલગ જવાબદારીઓ અને સંબંધિત ક્ષમતાઓ (CBDR-RC)ના સિદ્ધાંત દ્વારા માર્ગદર્શન આપે છે.

ઊર્જા મંત્રીઓ મજબૂત ભાગીદારી માટે હાકલ કરે છે. મંત્રીઓએ ખુલ્લા, ન્યાયી અને ભેદભાવ રહિત આંતરરાષ્ટ્રીય ઊર્જા બજારોને ટેકો આપ્યો અને ઊર્જા વેપારમાં સ્થાનિક ચલણોના ઉપયોગને પ્રોત્સાહન આપ્યું હતું.

તેમણે બ્રિક્સ એનર્જી રિસર્ચ કોઓપરેશન પ્લેટફોર્મની મૂળભૂત ભૂમિકાને માન્યતા આપી અને વધુ ગાઢ સહયોગ માટે અપડેટેડ બ્રિક્સ એનર્જી કોઓપરેશન રોડમેપ (2025-2030)નું સ્વાગત કર્યું હતું.

દરેક દેશના પોતાના ઊર્જા સંક્રમણ માર્ગ અને ગતિ નક્કી કરવાના અધિકારને પુનઃપુષ્ટિ આપતા, મંત્રીઓએ તમામ ઊર્જા સ્ત્રોતોના કાર્યક્ષમ ઉપયોગની હિમાયત કરી અને વિકસિત દેશોથી વિકાસશીલ દેશોને રાહત અને ઓછા ખર્ચે ધિરાણ વધારવા હાકલ કરી. તેમણે ટકાઉ ઊર્જા માળખાને પ્રોત્સાહન આપવામાં, ખાસ કરીને સ્થાનિક ચલણ ધિરાણ દ્વારા, ન્યૂ ડેવલપમેન્ટ બેંક (NDB)ની ભૂમિકા પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો.

મંત્રીઓએ કાર્બન તીવ્રતા, ઊર્જા વર્ગીકરણ અને વર્ગીકરણ અને પ્રમાણપત્રની પરસ્પર માન્યતાનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે વાજબી, પારદર્શક અને સુમેળભર્યા માર્ગદર્શિકા અપનાવવાની હિમાયત કરી હતી.

સામાજિક-આર્થિક વિકાસ માટે ઊર્જા સુરક્ષાને મહત્વપૂર્ણ ગણાવતા, તેમણે બજાર સ્થિરતા, મજબૂત માળખાગત સુવિધાઓ, વિવિધ ઊર્જા સ્ત્રોતો અને સ્વચ્છ ટેકનોલોજી માટે મહત્વપૂર્ણ ખનિજોના મહત્વ પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો.

તેમણે 2030 સુધીમાં ઊર્જા કાર્યક્ષમતા બમણી કરવાના લક્ષ્યને પુનઃપુષ્ટિ કરી અને બ્રિક્સ દેશો સહયોગ અને જ્ઞાન વહેંચણી પર ભાર મૂક્યો. અંતે, તેમણે 2026માં ભારતની અધ્યક્ષતામાં બ્રિક્સ દેશોની વૈશ્વિક ઊર્જા ભૂમિકાને વધારવા અને સહિયારી પ્રાથમિકતાઓને આગળ વધારવા માટે પ્રતિબદ્ધતા વ્યક્ત કરી હતી.

AP/IJ/GP/JD