કાપડ મંત્રાલય
azadi ka amrit mahotsav

નેશનલ ટેકનિકલ ટેક્સટાઇલ મિશનના 5 વર્ષ


વણાટમાં નવીનતા

Posted On: 27 MAR 2025 3:18PM by PIB Ahmedabad

"ટેકનિકલ ટેક્સટાઇલ્સ ભારતની આર્થિક કરોડરજ્જુ બની જશે"

• કેન્દ્રીય કાપડ મંત્રી શ્રી ગિરિરાજ સિંહ

સારાંશ

  • ભારતમાં ટેકનિકલ ટેક્સટાઇલને પ્રોત્સાહન આપવા માટે ટેક્સટાઇલ મંત્રાલય દ્વારા વર્ષ 2020માં નેશનલ ટેકનિકલ ટેક્સટાઇલ્સ મિશન (NTTM)ની શરૂઆત કરવામાં આવી હતી.
  • સંશોધન, બજારની વૃદ્ધિ, નિકાસ અને કૌશલ્ય વિકાસ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.
  • કૃષિ, માળખાગત સુવિધાઓ અને હેલ્થકેરમાં નવીનતા, સ્ટાર્ટઅપ્સ અને ઉપયોગને પ્રોત્સાહન આપે છે.
  • 2025-26 સુધી 1,480 કરોડ રૂપિયાના બજેટ સાથે ભારતને ટેકનિકલ ટેક્સટાઇલ્સમાં વૈશ્વિક નેતા બનાવવાનું લક્ષ્ય છે.
  • 509 કરોડ રૂપિયાના 168 રિસર્ચ પ્રોજેક્ટ્સને સપોર્ટ કરે છે.
  • NTTMનું લક્ષ્ય 50,000 લોકોને ટેકનિકલ ટેક્સટાઇલ્સમાં તાલીમ આપવાનું છે.

 

પરિચય

ભારતનો કાપડ ઉદ્યોગ અર્થતંત્ર માટે મહત્વપૂર્ણ છે અને વૈશ્વિક સ્તરે કેટલાક સૌથી નવીન કાપડ બનાવે છે. વૈશ્વિક સ્તરે ટેક્સટાઇલ્સની નિકાસમાં ભારત છઠ્ઠો સૌથી મોટો નિકાસકાર દેશ છે, જેનો વૈશ્વિક સ્તરે ટેક્સટાઇલ નિકાસમાં હિસ્સો 3.9 ટકા છે. તે દેશના GDPમાં લગભગ 2 ટકા યોગદાન આપે છે. આ ક્ષેત્ર 2030 સુધીમાં વધીને 350 અબજ અમેરિકન ડોલર સુધી પહોંચવાની તૈયારીમાં છે, જે વૈશ્વિક બજારમાં ભારતની સ્થિતિને વધુ મજબૂત બનાવશે. આ વૃદ્ધિથી 3.5 કરોડ રોજગારીનું સર્જન થવાની ધારણા છે.

https://static.pib.gov.in/WriteReadData/userfiles/image/image001VOLP.png

જ્યારે પરંપરાગત કાપડ નિર્ણાયક છે, ત્યારે ટેકનિકલ કાપડનો ઉદય ઉદ્યોગને નવો આકાર આપી રહ્યો છે. આ વિશિષ્ટ કાપડ છે જેને ચોક્કસ ઉપયોગ માટે ડિઝાઇન કરવામાં આવ્યા છે, જે દેખાવ પર કામગીરી પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. તેમને 12 શ્રેણીઓમાં વિભાજિત કરવામાં આવ્યા છે, જે દરેક અલગ હેતુ માટે સેવા આપે છે.

ટેકનિકલ ટેક્સટાઇલ એવા કાપડ છે જે દેખાવ કરતાં ચોક્કસ કાર્યો અને કામગીરી માટે બનાવવામાં આવે છે. આ વસ્ત્રો કાર, બાંધકામ, ખેતી, આરોગ્યસંભાળ અને સુરક્ષા જેવા વિવિધ ઉદ્યોગોની જરૂરિયાતોને પૂર્ણ કરવા માટે ડિઝાઇન કરવામાં આવ્યા છે. તેનો ઉપયોગ એવા ઉત્પાદનોમાં થાય છે જે લોકોને સુરક્ષિત રાખવામાં, મશીનરી સુધારવામાં અને વ્યવહારુ સમસ્યાઓ, જેમ કે કારના ભાગો, મકાન સામગ્રી, તબીબી સાધનો અને સલામતી ગિયર ઉકેલવામાં મદદ કરે છે.

https://static.pib.gov.in/WriteReadData/userfiles/image/image002GJMP.png

 

રાષ્ટ્રીય ટેકનિકલ ટેક્સટાઈલ મિશન માટેનું માળખું

દેશમાં ટેકનિકલ ટેક્સટાઇલ્સ ક્ષેત્રને પ્રોત્સાહન આપવાનાં ઉદ્દેશ સાથે નેશનલ ટેકનિકલ ટેક્સટાઇલ્સ મિશન (NTTM)ની શરૂઆત વર્ષ 2020-21થી વર્ષ 2025-26નાં ગાળા માટે કરવામાં આવી હતી. જેમાં રૂ. 1,480 કરોડનાં ખર્ચનો સમાવેશ થાય છે. નેશનલ ટેકનિકલ ટેક્સટાઇલ્સ મિશન (NTTM) મુખ્ય ક્ષેત્રોમાં ટેક્સટાઇલનો ઉપયોગ કરવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. નેશનલ ટેકનિકલ ટેક્સટાઈલ મિશન (NTTM)ના ચાર મુખ્ય ઘટકો છે, જેનો ઉદ્દેશ આ ક્ષેત્રના વિકાસને વેગ આપવાનો છેઃ

  • ઘટક I – સંશોધન, નવીનીકરણ અને વિકાસઃ ટેકનિકલ ટેક્સટાઇલ્સમાં સંશોધન અને વિકાસને સમર્થન આપે છે, જેમાં નવી સામગ્રી અને પ્રક્રિયાઓ વિકસાવવા માટેની દરખાસ્તો મંગાવવામાં આવે છે.
  • ઘટક II – પ્રોત્સાહન અને બજાર વિકાસ: બજારને પ્રોત્સાહન અને આંતરરાષ્ટ્રીય સહયોગ દ્વારા ભારતમાં ટેકનિકલ ટેક્સટાઇલ સ્વીકારને વધારવાનો ઉદ્દેશ છે.
  • ઘટક III – નિકાસ પ્રોત્સાહન: સમર્પિત નિકાસ પરિષદ સાથે ટેકનિકલ ટેક્સટાઇલ્સની નિકાસને વેગ આપવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. આઉટલે
  • ઘટક IV – શિક્ષણ, તાલીમ અને કૌશલ્ય વિકાસ: ટોચની સંસ્થાઓ અને ઉદ્યોગોમાં ટેકનિકલ ટેક્સટાઇલ્સ શિક્ષણ, કૌશલ્ય તાલીમ અને ઇન્ટર્નશિપને પ્રોત્સાહન આપે છે.

નેશનલ ટેક્નિકલ ટેક્સટાઈલ્સ મિશન (NTTM) શરૂ થયા બાદ તેના માટે ₹517 કરોડ ફાળવવામાં આવ્યા છે. અત્યાર સુધીમાં ₹393.39 કરોડનો ઉપયોગ ટેકનિકલ ટેક્સટાઈલમાં રિસર્ચ, ઈનોવેશન, માર્કેટ ડેવલપમેન્ટ, એક્સપોર્ટ પ્રમોશન અને સ્કિલ ડેવલપમેન્ટ જેવી વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ માટે થઈ ચૂક્યો છે. એનટીટીએમ હેઠળ આશરે ₹509 કરોડના મૂલ્યના કુલ 168 રિસર્ચ પ્રોજેક્ટ્સને મંજૂરી આપવામાં આવી છે.

https://static.pib.gov.in/WriteReadData/userfiles/image/image003ID48.png


NTTMની મુખ્ય હાઇલાઇટ્સ

https://static.pib.gov.in/WriteReadData/userfiles/image/image004LF7T.png

NTTM અન્ય પહેલો સાથે ટેક્સટાઇલ ઉદ્યોગને મજબૂત કરે છે

નેશનલ ટેકનિકલ ટેક્સટાઈલ મિશન (NTTM) એ નવીનતા, કૌશલ્ય વિકાસ અને સ્વદેશી ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન આપવા પર કેન્દ્રિત વિવિધ પહેલો સાથે ભારતના ટેક્સટાઇલ ક્ષેત્રની કાયાપલટને આગળ ધપાવી રહ્યું છે.

https://static.pib.gov.in/WriteReadData/userfiles/image/image005YDH4.png

  • ટેકનિકલ ટેક્સટાઇલ્સ માટે ઇન્ટર્નશિપ સપોર્ટ માટે ગ્રાન્ટ (GIST 2.0): એનટીટીએમ, જીઆઇએસટી 2.0 હેઠળ શરૂ કરવામાં આવેલ ટેકનોલોજીમાં શીખવાની તકો પૂરી પાડીને ઉદ્યોગ અને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ વચ્ચેનો તફાવત દૂર કરે છે. તે સ્થાનિક નવીનતાને પ્રોત્સાહન આપે છે, મેક ઇન ઇન્ડિયા પહેલને ટેકો આપે છે અને ટેક્સટાઇલ ક્ષેત્રમાં વૃદ્ધિને આગળ વધારવા માટે યુવા પ્રતિભાઓને સશક્ત બનાવવામાં મદદ કરે છે.
  • ટેકનિકલ ટેક્સટાઇલ્સમાં મહત્ત્વાકાંક્ષી ઇનોવેટર્સ (GREAT) સ્કીમમાં સંશોધન અને ઉદ્યોગસાહસિકતા માટે ગ્રાન્ટઃ ઓગસ્ટ, 2023માં શરૂ થયેલો આ કાર્યક્રમ વ્યાવસાયિકરણ માટે ટેકનોલોજી અને ઉત્પાદનોમાં પ્રોટોટાઇપ્સને અનુવાદિત કરવામાં મદદ કરવા માટે ભંડોળ પૂરું પાડે છે. અત્યાર સુધીમાં મેડિકલ, ઇન્ડસ્ટ્રીયલ અને પ્રોટેક્ટિવ ટેક્સટાઇલ્સમાં ઇનોવેશન માટે 8 સ્ટાર્ટઅપને ₹50 લાખ આપવામાં આવ્યા હતા. આ ઉપરાંત આઈઆઈટી ઈન્દોર અને એનઆઈટી પટના સહિતની ત્રણ શૈક્ષણિક સંસ્થાઓને જિયોટેક્સટાઈલ્સ, જીઓસિન્થેટિક્સ અને સ્પોર્ટ્સ ટેક્સટાઇલ્સના વિશિષ્ટ અભ્યાસક્રમો શરૂ કરવા માટે 6.5 કરોડ રૂપિયા મળ્યા હતા.
  • કૌશલ્ય વિકાસ કાર્યક્રમોઃ ટેકનિકલ ટેક્સટાઇલ્સ ક્ષેત્રમાં વધતી જતી માગને પહોંચી વળવા એનટીટીએમનો ઉદ્દેશ અંડરગ્રેજ્યુએટ વિદ્યાર્થીઓ, અકુશળ કામદારો અને વ્યાવસાયિકો સહિત 50,000 વ્યક્તિઓને તાલીમ આપવાનો છે. આ પહેલ  મેડિકલ, પ્રોટેક્ટિવ, મોબાઇલ અને એગ્રિકલ્ચરલ ટેક્સટાઇલ્સ જેવા ક્ષેત્રોમાં SITRA (સાઉથ ઇન્ડિયા ટેક્સટાઇલ્સ રિસર્ચ એસોસિયેશન), NITRA (નોર્ધન ઇન્ડિયા ટેક્સટાઇલ રિસર્ચ એસોસિયેશન) અને SASMIRA (સાઉથ અમદાવાદ સિલ્ક મિલ એન્ડ ઇન્ડસ્ટ્રીયલ રિસર્ચ એસોસિયેશન) જેવી સંસ્થાઓ દ્વારા વિકસાવવામાં આવેલા 12 ઉદ્યોગ-કેન્દ્રિત અભ્યાસક્રમો મારફતે લક્ષિત કૌશલ્ય વિકાસ પ્રદાન કરે છે.
  • ટેકનોટેક્સ 2024: ભારત ટેક્સ 2024ના ભાગરૂપે આયોજિત, ભારતના તકનીકી કાપડ ક્ષેત્રની શક્તિનું પ્રદર્શન કર્યું, જે વૈશ્વિક રોકાણની તકો શોધવા માટે એક પ્લેટફોર્મ પ્રદાન કરે છે. આ કાર્યક્રમની વિશેષતા એ હતી કે નેશનલ ટેક્નિકલ ટેક્સટાઇલ્સ મિશન (NTTM) હેઠળ ઇનોવેશન ઝોન, જે 693 ચોરસ મીટરમાં ફેલાયેલું હતું. આ સમર્પિત પેવેલિયનમાં 71 અત્યાધુનિક પ્રોજેક્ટ્સ દર્શાવવામાં આવ્યા હતા, જેમાંથી 48ને પ્રોટોટાઇપ્સ તરીકે અને 23 માહિતીપ્રદ પોસ્ટરો દ્વારા પ્રસ્તુત કરવામાં આવ્યા હતા.

 

સફળતાની વાર્તાઓ

ઝડપથી વિકસતા કાપડ ઉદ્યોગમાં, નવીનતા આરામ અને કાર્યક્ષમતા બંનેમાં મોટી પ્રગતિ કરી રહી છે. આનું ઉદાહરણ આઇશર ગુડઅર્થ દ્વારા ભારતના પ્રથમ બોન્ડેડ લીક-પ્રૂફ પીરિયડ અન્ડરવેર, મહિનાનું લોન્ચિંગ છે. 12 કલાક સુધી શ્રેષ્ઠ શોષણ અને લિકેજ સુરક્ષા પ્રદાન કરતી, માહિના કુદરતી સામગ્રીમાંથી બનાવવામાં આવે છે જે આરામ અને સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરે છે. તે પેડ્સ કે ટેમ્પોનની જરૂર વગર 100 વાર ધોવા સુધી ચાલે છે.

રાજ્યો ટેકનિકલ કાપડ ઉદ્યોગને મજબૂત બનાવવા પર વધુને વધુ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહ્યા છે. તમિલનાડુના બજેટમાં વિરુધુનગરમાં પીએમ મિત્રા પાર્ક અને સેલમમાં ટેક્સટાઇલ પાર્કની સ્થાપના સહિતની મુખ્ય પહેલ દ્વારા તેના વિકાસને પ્રાથમિકતા આપવામાં આવી છે. વધુમાં, બજેટમાં ટેકનિકલ ટેક્સટાઇલ રોકાણ માટે મૂડી સબસિડીમાં વધારો કરવામાં આવ્યો છે, ખર્ચ ઘટાડવા અને મશીનરી અપગ્રેડેશનને પ્રોત્સાહન આપવા માટે સ્પિનિંગ આધુનિકીકરણ માટે સબસિડી 2% થી વધારીને 6% કરવામાં આવી છે.

નિષ્કર્ષ

ટેકનિકલ ટેક્સટાઇલ્સમાં વૈશ્વિક લીડર બનવાની ભારતની સફર સારી રીતે ચાલી રહી છે. અત્યાધુનિક ટેકનોલોજી અને સંશોધનની સાથે સાથે જીઆઈએસટી 2.0 જેવી પહેલો આ વિઝન માટે માર્ગ મોકળો કરી રહી છે. સતત પ્રયાસ અને નવીનતા સાથે ભારત આર્થિક વૃદ્ધિ અને વૈશ્વિક સ્પર્ધાત્મકતા એમ બંને તરફ દોરી જતાં વૈશ્વિક ટેકનિકલ ટેક્સટાઇલ્સ બજારનું નેતૃત્વ કરવા સજ્જ છે.

 

સંદર્ભો

 

પીડીએફ જોવા માટે અહીં ક્લિક કરો

 

AP/IJ/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad   Image result for facebook icon /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com


(Release ID: 2116066) Visitor Counter : 52


Read this release in: English , Urdu , Hindi , Malayalam