કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રી અને સહકારિતા મંત્રી શ્રી અમિત શાહે આજે મધ્યપ્રદેશમાં ચિત્રકૂટમાં ભારતરત્ન, નાનાજી દેશમુખની 15મી પુણ્યતિથિ પર યાદગીરી દિવસ સમારોહને સંબોધન કર્યું હતું. આ પ્રસંગે મધ્યપ્રદેશના મુખ્યમંત્રી ડો.મોહન યાદવ અને નાયબ મુખ્યમંત્રી શ્રી રાજેન્દ્ર શુકલ સહિત અનેક મહાનુભાવો ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.

શ્રી અમિત શાહે પોતાના સંબોધનમાં જણાવ્યું હતું કે, નાનાજી દેશમુખની પુણ્યતિથિ નિમિત્તે પંડિત દીનદયાળ ઉપાધ્યાયની પ્રતિમાનું ઉદઘાટન અને ભગવાન રામના જીવન પર આધારિત પ્રસ્તુતિકરણ, "રામ દર્શન" સાથે શ્રદ્ધાંજલિ કાર્યક્રમનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. તેમણે કહ્યું હતું કે, નાનાજી દેશમુખ એ વ્યક્તિઓમાં સામેલ છે, જેમનું જીવન થોડાં વર્ષો માટે જ નહીં, પણ સદીઓ સુધી પ્રભાવ છોડે છે અને આ પ્રકારનાં લોકો આ યુગને પરિવર્તનકારી બનાવવાની દિશામાં કામ કરે છે.

શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે, મહારાષ્ટ્રમાં જન્મેલા નાનાજી બાળપણથી જ રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ (આરએસએસ) સાથે સંકળાયેલા હતા. તેઓ આરએસએસના પ્રચારક બન્યા, ઉત્તર પ્રદેશને પોતાનું કાર્યક્ષેત્ર બનાવ્યું, ભારતીય જનસંઘના મહાસચિવ બન્યા અને પંડિત દીનદયાળ સાથે મળીને જનસંઘનો પાયો નાખવા માટે ઉત્તર પ્રદેશના દરેક બ્લોક અને ક્ષેત્રનો પ્રવાસ કર્યો. નાનાજીએ પોતાના જીવનની દરેક પળ અને શરીરના દરેક કણને ભારત માતાને સમર્પિત કરીને શતાબ્દી બનવાનું સૌભાગ્ય મેળવ્યું. તેમણે કહ્યું કે રાજનીતિમાં રહીને જગતમાંથી અજાતશત્રુ તરીકે જવું ઘણું મુશ્કેલ છે, પરંતુ આજ સુધી ન તો શાસક પક્ષ કે ન તો વિપક્ષના કોઈ નેતાએ નાનાજી વિશે કંઈ ખોટું સાંભળ્યું.

કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રીએ કહ્યું કે રાજકારણમાં રહીને સાર્વત્રિક સ્વીકૃતિ મેળવવી ખૂબ મુશ્કેલ છે, કારણ કે રાજકીય હેતુઓ માટે ઘણીવાર વિરોધનો સામનો કરવો પડે છે. જો કે તેમના દીર્ઘાયુમાં નાનાજીનો વિરોધ કરવાની કોઈનામાં હિંમત ન હતી કે તેમનો વિરોધ કરવાનું પણ કોઈએ યોગ્ય માન્યું ન હતું. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, નાનાજીએ કળા, સાહિત્ય, ઉદ્યોગ, સેવા અને રાજકારણ સહિત લગભગ દરેક ક્ષેત્રોમાં જોડાણો બનાવ્યાં હતાં તથા એ દરેક ક્ષેત્રમાં તેમને સ્વીકૃતિ અને સન્માન મળ્યાં હતાં. એક જ જીવનકાળમાં આટલું બધું પ્રાપ્ત કરવું એ ખૂબ મુશ્કેલ છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, ગ્રામીણ વિકાસનાં માધ્યમથી નાનાજી દેશમુખે પંડિત દીનદયાળનાં 'અંત્યોદય'નાં સિદ્ધાંતને જમીની સ્તરે લાગુ કર્યો હતો.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે, જ્યારે નાનાજી માત્ર 60 વર્ષના હતા, ત્યારે તેમણે રાજકારણ છોડીને એકાત્મ માનવવાદ ('અભિન્ન માનવતાવાદ')ને જીવનભર આગળ વધારવાનો નિર્ણય કર્યો હતો. રાજકારણમાં પણ તેઓ કમળ જેવા હતા, પોતાને દરેક અનિષ્ટથી અળગા રાખતા હતા અને પોતાનું આખું જીવન દુષ્ટતાઓને દૂર કરવામાં ગાળતા હતા. નાનાજીએ પોતાની મહેનતથી રાજનીતિમાં એવા સિદ્ધાંતો સ્થાપિત કર્યા છે જે આવનારી પેઢીઓ સુધી આદર્શ બની રહેશે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, નાનાજીનાં પ્રયાસો દેશનાં ગામડાંઓની સામાજિક-આર્થિક પરિદ્રશ્યને બદલવામાં મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે.

કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રીએ કહ્યું કે ભારતીય જનસંઘે એક જ સમયગાળામાં નાનાજી દેશમુખ અને પંડિત દીન દયાળ ઉપાધ્યાયના રૂપમાં દેશના રાજકારણને બે મહાપુરુષો આપ્યા. બંનેનો જન્મ 1916માં થયો હતો. તેમણે કહ્યું કે દેશની આઝાદી બાદ જ્યારે નીતિઓ બની રહી હતી ત્યારે લોકો દેશની નીતિઓને ચિંતાની નજરે જોઈ રહ્યા હતા. વિદેશી બાબતો, અર્થતંત્ર, કૃષિ અને શિક્ષણને લગતી નીતિઓમાં આપણા પ્રાચીન દેશની માટીની સુગંધ નહોતી. તે સમયે, સરકાર પશ્ચિમ પાસેથી ઉધાર લીધેલા સિદ્ધાંતોનું માત્ર ભાષાંતર કરીને નીતિઓ બનાવીને સંતુષ્ટ હતી. તે સમય દરમિયાન પંડિત દીનદયાળે 'અખંડ માનવતાવાદ'ના સિદ્ધાંતની સ્થાપના કરી હતી, જેમાં દર્શાવવામાં આવ્યું હતું કે, આપણી આર્થિક ફિલસૂફી કેવી હોવી જોઈએ, આપણી વિદેશ નીતિ કેવી હોવી જોઈએ અને વિશ્વ પ્રત્યે આપણો દ્રષ્ટિકોણ વૈશ્વિક બંધુત્વ પર આધારિત હોવો જોઈએ. તેમણે કહ્યું હતું કે, આ જ સિદ્ધાંત હવે આપણને દુનિયામાં શ્રેષ્ઠ બનવા તરફ દોરી રહ્યો છે.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે, પંડિત દીનદયાળે ભારતનાં વિકાસ મોડલને 'અંત્યોદય' નામ આપ્યું હતું, જેનો અર્થ એ થયો કે જ્યાં સુધી લાઇનમાં છેલ્લો વ્યક્તિ વિકસિત નહીં થાય, ત્યાં સુધી તેનો કોઈ અર્થ નથી. તેમણે કહ્યું હતું કે, છેવાડાનાં વ્યક્તિનો વિકાસ એ દેશનાં વિકાસનું પ્રતિબિંબ બનવો જોઈએ. તેમણે કહ્યું હતું કે, નાનાજી અને પંડિત દીનદયાળનાં અંત્યોદય રાજકારણને આદર્શ માનનારા પ્રધાનમંત્રી મોદી અત્યારે લાખો ગરીબોનાં જીવનમાં પરિવર્તન લાવી રહ્યાં છે. શ્રી શાહે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, આપણા વારસાનું જતન કરવાની સાથે વિકાસ થવો જોઈએ.

કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રી શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે, પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીના નેતૃત્વમાં સરકારે છેલ્લાં એક દાયકામાં 60 કરોડ ગરીબ નાગરિકોનાં જીવનમાં નોંધપાત્ર સુધારો કર્યો છે. તેમણે આવાસ, સાફસફાઈ, પીવાનું સ્વચ્છ પાણી, ગેસ કનેક્શન, નિઃશુલ્ક અનાજ વિતરણ, વીજળીની સુલભતા અને રૂ. 5 લાખ સુધીના આરોગ્ય કવચ સહિતની મુખ્ય કલ્યાણકારી પહેલો પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, આ પ્રયાસો નાનાજી દેશમુખનાં ગ્રામીણ વિકાસનાં વિઝન સાથે સુસંગત છે, જે ગામડાઓને સ્વનિર્ભર ગોકુલ ગ્રામમાં પરિવર્તિત કરવાની દિશામાં કામ કરે છે.

નાનાજી દેશમુખના યોગદાનનો ઉલ્લેખ કરતા શ્રી અમિત શાહે તેમને અસાધારણ આયોજક ગણાવ્યા હતા, જેમણે કટોકટીનો પ્રતિકાર કરવામાં મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી હતી. જ્યારે લોકશાહી અને વ્યક્તિગત સ્વતંત્રતાઓ જોખમમાં હતી. તેમણે નોંધ્યું હતું કે, છૂટાછવાયા વિરોધ છતાં જનજાગૃતિ થઈ હતી. જેના પરિણામે 19 મહિના સુધી ચાલેલા સંઘર્ષમાં શાસક સરકારનો પરાજય થયો હતો અને લોકશાહીનો વિજય થયો હતો. જનતા પાર્ટીની રચનામાં નાનાજીએ મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી અને રાષ્ટ્ર પ્રથમના સિદ્ધાંતને સમર્થન આપીને વર્તમાન શાસક પક્ષનો પાયો નાખ્યો હતો.

શ્રી અમિત શાહે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, નાનાજીનું જીવન સંઘના આદર્શોમાં ઊંડા મૂળમાં રહેલું છે. તેમણે કહ્યું કે સંઘના સંસ્કારો, બાળ ગંગાધરના રાષ્ટ્રવાદ અને ગાંધીજીના ગ્રામ સ્વરાજનો અનોખો સમન્વય નાનાજી દેશમુખના વ્યક્તિત્વમાં જોવા મળે છે.

તેમની આજીવન સેવાને બિરદાવીને તેમને પદ્મ વિભૂષણથી નવાજવામાં આવ્યા હતા. પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ પછી સમાજમાં તેમનાં પરિવર્તનશીલ પ્રદાનને બિરદાવતાં તેમને ભારતરત્નથી સન્માનિત કર્યા હતા. શ્રી શાહે નોંધ્યું હતું કે, નાનાજી એવી વિરલ વ્યક્તિઓમાં સામેલ છે, જેમનો વારસો તેમને અપાયેલા સન્માનને વધારે છે.

તેમણે શિક્ષણમાં નાનાજીની ભૂમિકા પર પણ પ્રકાશ પાડ્યો હતો. ખાસ કરીને ગોરખપુરમાં પ્રથમ સરસ્વતી શિશુ મંદિરની સ્થાપનામાં, આજે દેશભરમાં આમાંની હજારો શાળાઓ બાળકોને શિક્ષણ અને મૂલ્યો પ્રદાન કરી રહી છે. નાનાજી જીવનભર સાંસ્કૃતિક રાષ્ટ્રવાદને સમર્પિત રહ્યા.

પંડિત દીનદયાળ ઉપાધ્યાય વિશે બોલતાં શ્રી અમિત શાહે ભારતીય જનસંઘના પાયામાં તેમની મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂમિકાની નોંધ લીધી હતી. તેમણે પંડિત દીનદયાળને શ્રેય આપ્યો હતો કે તેમણે પક્ષના વૈચારિક પાયાને આકાર આપ્યો છે અને વ્યક્તિઓ, સમાજ અને રાષ્ટ્રના સર્વાંગી વિકાસને આવરી લેતી એક ફિલસૂફી એક એવી એક તત્વજ્ઞાન છે, જે એક એવી ફિલસૂફી છે કે જે એકાત્મ માનવવાદ (અભિન્ન માનવતાવાદ)ને વિકસાવે છે.

શ્રી અમિત શાહે ચિત્રકૂટના આધ્યાત્મિક મહત્ત્વ પર પ્રકાશ પાડતા કહ્યું હતું કે, અહીં જ ભગવાન શ્રી રામે પોતાના વનવાસનો મોટો ભાગ વિતાવ્યો હતો. તેમણે ભક્તિ અને ભારતીય સાંસ્કૃતિક વારસા સાથે ચિત્રકૂટનાં ઊંડાં જોડાણનો પુનરોચ્ચાર કર્યો હતો.

AP/IJ/GP/JD