કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી અને સહકારિતા મંત્રી શ્રી અમિત શાહે આજે અમદાવાદ જિલ્લા સહકારી (એડીસી) બેંકના શતાબ્દી મહોત્સવ (સ્વર્ણિમ શતાબ્દી મહોત્સવ)ને મુખ્ય અતિથિ તરીકે સંબોધન કર્યું હતું. આ પ્રસંગે ગુજરાતનાં મુખ્યમંત્રી શ્રી ભૂપેન્દ્ર પટેલ, કેન્દ્રીય સહકાર સચિવ ડૉ. આશિષકુમાર ભૂતાની અને અન્ય મહાનુભાવો ઉપસ્થિત રહ્યાં હતાં.

શ્રી અમિત શાહે તેમના સંબોધનમાં જણાવ્યું હતું કે, જ્યારે કોઈ સંસ્થા અનેક ચડાવ-ઉતાર છતાં પ્રામાણિકતા સાથે 100 વર્ષ પૂર્ણ કરે છે, ત્યારે તે માત્ર સંસ્થા માટે જ નહીં પરંતુ સમગ્ર સમાજ માટે ગર્વની વાત હોય છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, જ્યારે સંસ્થા સહકારી સંસ્થા હોય, ત્યારે આ બાબત વધારે મહત્ત્વપૂર્ણ બની જાય છે, જેમનો ઉદ્દેશ માત્ર તેના હિત માટે જ નહીં, પણ સમાજનાં નાનાં વર્ગોને એક કરીને સામૂહિક પ્રગતિ માટે કામ કરવાનો છે.

કેન્દ્રીય સહકારિતા મંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે, વર્ષ 1925માં સ્થાપિત થયેલી અમદાવાદ ડિસ્ટ્રિક્ટ કોઓપરેટિવ બેંકની 100 વર્ષની સફર અમદાવાદ જિલ્લામાં ખેડૂતોની સમૃદ્ધિનો પુરાવો છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, દસક્રોઇમાં એક નાની સંસ્થા તરીકે શરૂ થયેલી આ બેંકનો આજે વિકાસ થયો છે અને રૂ. 100 કરોડનો નફો થતાં તે દેશની સૌથી મજબૂત જિલ્લા સહકારી બેંકોમાંની એક બની ગઈ છે. શ્રી શાહે નોંધ્યું હતું કે, લગભગ શૂન્ય નોન-પર્ફોર્મિંગ એસેટ્સ (એનપીએ), રૂ. 100 કરોડનો નફો અને આશરે રૂ. 6,500 કરોડની થાપણો સાથે, કદાચ કોઈએ તેની શરૂઆતથી કલ્પના પણ નહીં કરી હોય કે આ નાનું બીજ આટલું મોટું વૃક્ષ બની જશે, જેનાથી ઘણાને લાભ થશે.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે, એડીસી બેંકે છેલ્લાં 100 વર્ષમાં ઘણી સોસાયટીઓ, ખેડૂતો અને પશુપાલકોનાં જીવનને પ્રકાશિત કર્યું છે. તેમણે નોંધ્યું હતું કે, આજે કૃષિ સહાયનાં વિવિધ સ્વરૂપો સરળતાથી ઉપલબ્ધ છે, ત્યારે એડીસી બેંકની સ્થાપના સમયે ખેડૂતો માટે આ પ્રકારની કોઈ સપોર્ટ સિસ્ટમ નહોતી. તે સમયે ખેડૂતો પાસે લોન માટે શાહુકારોને તેમની જમીન ગીરવે મૂકવા સિવાય કોઈ વિકલ્પ નહોતો. જો દુષ્કાળ પડ્યો હોય અને ખેડૂતો દેવું ચૂકવવામાં અસમર્થ હોય, તો તેઓ ઘણીવાર તેમની જમીન ગુમાવી દે છે અને ખેતમજૂરો બની જાય છે. શ્રી શાહે સમજાવ્યું હતું કે, મહાત્મા ગાંધીએ જ સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલને ગુજરાતમાં સહકારી આંદોલન શરૂ કરવાની જરૂરિયાતનું સૂચન કર્યું હતું, જે પછી ત્રિભુવનદાસ પટેલ અને સરદાર પટેલ જેવા અનેક પ્રણેતાઓએ સહકારી આંદોલન શરૂ કર્યું હતું. તેમણે વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો કે, સહકારી ક્ષેત્ર, જેનો ભારતમાં સદીઓ જૂનો ઇતિહાસ છે, તે આગામી સદીમાં પણ નોંધપાત્ર પ્રદાન કરવાનું ચાલુ રાખશે.

કેન્દ્રીય ગૃહ પ્રધાન અને સહકારિતા મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે 20-30 મિલિયનની વસ્તી ધરાવતા નાના દેશોમાં વિશ્વભરમાં ઘણા સફળ આર્થિક મોડેલો અસ્તિત્વમાં છે, ત્યારે આ મોડેલો 1.3 અબજની વસ્તી ધરાવતા ભારત જેવા મોટા દેશ માટે યોગ્ય નથી  . તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે ભારત જેવા દેશમાં પ્રગતિ માટે માત્ર આર્થિક વિકાસ પૂરતો નથી. એક સફળ આર્થિક મોડેલે તેના 1.3 અબજ નાગરિકોની સુખાકારી, ગૌરવ અને સુખને પણ ધ્યાનમાં લેવું જોઈએ, જે સહકારી ચળવળમાં મળી શકે છે.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે, જ્યારે 120 વર્ષ અગાઉ ભારતમાં સહકારી આંદોલનની શરૂઆત થઈ હતી, ત્યારે તેમાં પુષ્કળ સંભવિતતા હતી, જે અત્યારે પણ વધારે પ્રાસંગિક છે. તેમણે 35 લાખ મહિલાઓને રોજગારી પૂરી પાડનારી ગુજરાતની અમૂલનું ઉદાહરણ આપ્યું હતું, જેમાંથી કોઈએ પણ 100 રૂપિયાથી વધુનું રોકાણ કર્યું નથી, તેમ છતાં આજે અમૂલનું ટર્નઓવર 60,000 કરોડ રૂપિયા છે. તેમણે બનાસકાંઠાની એક મહિલા વિશેનો એક કિસ્સો પણ શેર કર્યો હતો, જેમને સહકારી મંડળીઓ દ્વારા લાવવામાં આવેલા સશક્તીકરણનું નિદર્શન કરતા તેમના ડેરી-સંબંધિત કાર્ય માટે રૂ. 8 મિલિયનનો ચેક પ્રાપ્ત કરીને આનંદ થયો હતો.

અમદાવાદ ડિસ્ટ્રિક્ટ કો-ઓપરેટિવ બેંકના ભૂતપૂર્વ ચેરમેન તરીકે શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે, ગામડાંઓની મુલાકાત દરમિયાન લોકો એડીસીને "નાના લોકો માટે મોટી બેંક" તરીકે ઓળખાવતા હતા. તેમણે સમજાવ્યું કે એડીસીએ મર્યાદિત મૂડીવાળા લોકોને સંસાધનો પૂલ કરવા અને સમૃદ્ધ થવા માટે એક મંચ પ્રદાન કરીને ખરેખર આ સૂત્રને પૂર્ણ કર્યું છે. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે, સહકાર એ સંસાધનોનો મોટો ભંડાર ઊભો કરવા, તેમને કામ કરવા માટે પ્લેટફોર્મ પ્રદાન કરવા, તેમની સમૃદ્ધિ સુનિશ્ચિત કરવા અને પ્રતિષ્ઠિત જીવનની વ્યવસ્થા કરવા માટે મર્યાદિત મૂડી ધરાવતી અનેક વ્યક્તિઓને એકમંચ પર લાવી રહી છે.

શ્રી અમિત શાહે એ બાબતની નોંધ પણ લીધી હતી કે, છેલ્લાં 70 વર્ષથી રાષ્ટ્રીય સ્તરે સહકાર મંત્રાલયની સ્થાપના કરવાની માગ થઈ રહી છે. આ હોવા છતાં, વિશાળ સહકારી ચળવળને લગતી સહકારી પ્રવૃત્તિઓ કૃષિ મંત્રાલયના સંયુક્ત સચિવ સ્તરના અધિકારી દ્વારા સંચાલિત કરવામાં આવી રહી હતી. જો કે, ત્રણ વર્ષ પહેલાં પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ સહકારનાં સ્વતંત્ર મંત્રાલયની રચના કરી હતી, જેણે સહકારી આંદોલનને નવું જીવન આપ્યું હતું. શ્રી શાહે જણાવ્યું હતું કે, છેલ્લાં થોડાં વર્ષોમાં પ્રધાનમંત્રી મોદીએ લીધેલા ઘણાં મહત્ત્વપૂર્ણ  નિર્ણયોને આજથી 25-30 વર્ષ પછી અભૂતપૂર્વ સ્વરૂપે માન્યતા આપવામાં આવશે અને સહકાર મંત્રાલયની સ્થાપના તેમાં સામેલ હશે.

શ્રી શાહે અમદાવાદ ડિસ્ટ્રિક્ટ કો-ઓપરેટિવ બેંકની પ્રશંસા કરી હતી, જેણે એક સમયે અનેક પડકારોનો સામનો કર્યો હતો, પરંતુ હવે તે ભારતની કોઈ પણ જિલ્લા સહકારી બેંકનો સૌથી વધુ નફો નોંધાવે છે. તેમણે સેવા સહકારી મંડળીઓને પણ બેંકની સફળતામાં તેમના નોંધપાત્ર યોગદાન માટે શ્રેય આપ્યો. તેમણે નોંધ્યું હતું કે, વહીવટી અવરોધો એક સમયે આ સમાજોની કામગીરીમાં અવરોધરૂપ બન્યાં હતાં, પણ છેલ્લાં ત્રણ વર્ષમાં પ્રધાનમંત્રી મોદીએ આ અવરોધો દૂર કર્યા છે. એક એવી વ્યવસ્થા ઊભી કરવામાં આવી છે કે જ્યાં આ સોસાયટીઓને ગોડાઉનોની સુલભતા હોય, કમ્પ્યુટરાઇઝ્ડ હોય, વ્યાજમુક્ત લોન મળે અને ગેસ એજન્સીઓ, પેટ્રોલ પંપો અને જળ સમિતિઓનું સંચાલન કરી શકે. શ્રી શાહે ઉલ્લેખ કર્યો હતો કે, આ પ્રકારનાં સમાજો માટે આદર્શ પેટાકાયદાઓ ઊભાં કરવામાં આવ્યાં છે અને તેને તમામ રાજ્ય સરકારોએ અપનાવ્યાં છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, અત્યારે દેશભરની તમામ સેવા સહકારી મંડળીઓ સમાન નિયમો અને એકાઉન્ટિંગ સિસ્ટમ હેઠળ કામ કરી રહી છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, આગામી દિવસોમાં સેવા સહકારી મંડળીઓ ગ્રામ્ય કક્ષાએ વાયબ્રન્ટ યુનિટ બની રહેશે. આ સોસાયટીઓમાં કોમ્યુનિટી સર્વિસ સેન્ટર પણ ખોલવામાં આવી રહ્યા છે. સેવા સહકારી મંડળીઓ એક એવું સ્થળ બની ગઈ છે જ્યાં લોકો કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો બંને પાસેથી લગભગ 300 યોજનાઓ સુધી પહોંચી શકે છે, અને તેનાથી સહકારી ચળવળને મજબૂત બનાવવામાં આવી છે.

કેન્દ્રીય સહકારિતા મંત્રી શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે, ગુજરાત સહિત સમગ્ર દેશમાં 'સહકારી મંડળીઓ વચ્ચે સહકાર'ની વિભાવનાને સફળતાપૂર્વક અમલમાં મૂકવાના પ્રયાસો થવા જોઇએ. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, તમામ સહકારી સંસ્થાઓએ સહકારી બેંકોમાં તેમનાં બેંક ખાતાં હોવાં જોઈએ. બનાસકાંઠા અને પંચમહાલમાં આ મોડેલ સફળ રહ્યું છે, અને હવે તેને સમગ્ર ગુજરાતમાં લાગુ કરવાની જરૂર છે. શ્રી શાહે ઉલ્લેખ કર્યો હતો કે, છેલ્લાં છ મહિનામાં સહકારી ચળવળને કારણે રૂ. 6,000 કરોડની થાપણો થઈ છે, 24 લાખ બેંક ખાતાં ખોલવામાં આવ્યાં છે અને 80 લાખ ક્રેડિટ કાર્ડ ઇશ્યૂ કરવામાં આવ્યાં છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, આજે ગુજરાતની સહકારી બેંકો પાસે સરપ્લસ છે. પહેલા ચિંતા લોનને સુરક્ષિત કરવાની હતી, પરંતુ હવે ડિપોઝીટ વધી હોવાથી લોન પર ફોકસ કરવામાં આવી રહ્યું છે.

કેન્દ્રીય સહકારિતા મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, અમદાવાદ જિલ્લા સહકારી બેંકે ગાંધીનગર અને અમદાવાદના વિકાસ માટે સરાહનીય કામગીરી કરી છે. તેમણે ઉલ્લેખ કર્યો હતો કે, આજનાં કાર્યક્રમ દરમિયાન શતાબ્દીની ઉજવણીની યાદમાં એક પુસ્તક અને કોફી ટેબલ બુકનું વિમોચન કરવામાં આવ્યું હતું તથા કેટલાંક દિવ્યાંગ નાગરિકોને સહાય પ્રદાન કરવામાં આવી હતી. જો કે, આ ઉમદા પ્રયત્નો બંધ થવા જોઈએ નહીં. અમદાવાદ ડિસ્ટ્રિક્ટ કો-ઓપરેટિવ બેંકે તમામ કૃષિ ઉત્પન્ન બજાર સમિતિઓ (એપીએમસી) અને સેવા સહકારી મંડળીઓ સાથે મળીને આ પ્રકારની પહેલ ચાલુ રાખવી જોઈએ.

શ્રી અમિત શાહે જણાવ્યું હતું કે, આરોગ્ય, શિક્ષણ અને પોષણને લગતા પ્રશ્નોનું નિરાકરણ લાવવા માટે જિલ્લાભરની તમામ સહકારી સંસ્થાઓને એક કરવાની અને દરેક ગામમાં તેનો અમલ થાય તે માટે એક એક્શન પ્લાન તૈયાર કરવાની જવાબદારી અમદાવાદ જિલ્લા સહકારી બેંકની છે. તેમણે ઉલ્લેખ કર્યો હતો કે, અમદાવાદ ડિસ્ટ્રિક્ટ કોઓપરેટિવ બેંકનું કમ્પ્યુટરાઇઝેશન થયું છે અને બેંક દ્વારા વિકસાવવામાં આવેલા કેટલાંક એકાઉન્ટિંગ સોફ્ટવેરને નાબાર્ડ મારફતે ભારત સરકારે સ્વીકાર્યો છે, જેમાં દેશની તમામ બેંકોને તે પૂરી પાડવાની યોજના છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, અમદાવાદ ડિસ્ટ્રિક્ટ કો-ઓપરેટિવ બેંકે પારદર્શિતા અને જવાબદારી બંનેને સતત જાળવી રાખી છે. રિઝર્વ બેંક ઓફ ઇન્ડિયા (આરબીઆઇ) 5 ટકા સુધી એનપીએની મંજૂરી આપે છે, પરંતુ આ બેંકની એનપીએ લગભગ શૂન્ય છે. લગભગ શૂન્ય એનપીએ રાખવી એ બેંકની પારદર્શિતા અને કાર્યક્ષમ કામગીરીનું પ્રમાણપત્ર છે.

છેલ્લે, શ્રી અમિત શાહે સ્વતંત્રતા સેનાની શ્યામજી કૃષ્ણ વર્માને તેમની જન્મજયંતી પર શ્રદ્ધાંજલિ અર્પણ કરી હતી અને વિદેશમાં ભારતની આઝાદી માટે અવાજ ઉઠાવનારા સંસ્કૃતના એક મહાન દેશભક્ત અને વિદ્વાન તરીકે તેમનું સન્માન કર્યું હતું.

AP/GP/JD