પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ આજે નવી દિલ્હીમાં ભારત મંડપમમાં જિલ્લા ન્યાયતંત્રની રાષ્ટ્રીય પરિષદનું ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું. પ્રધાનમંત્રીએ ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલતની સ્થાપનાનાં 75 વર્ષની ઉજવણીની યાદમાં સ્ટેમ્પ અને સિક્કાનું અનાવરણ પણ કર્યું હતું. ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલત દ્વારા આયોજિત આ બે દિવસીય સંમેલનમાં જિલ્લા ન્યાયતંત્ર સાથે સંબંધિત મુદ્દાઓ જેવા કે ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને માનવ સંસાધન, તમામ માટે સમાવેશી કોર્ટરૂમ, ન્યાયિક સુરક્ષા અને ન્યાયિક સુખાકારી, કેસ મેનેજમેન્ટ અને ન્યાયિક તાલીમ જેવા મુદ્દાઓ પર વિચાર-વિમર્શ અને ચર્ચા કરવા માટે પાંચ કાર્યકારી સત્રોનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે.

પ્રધાનમંત્રીએ તેમના સંબોધનની શરૂઆત થોડા દિવસો અગાઉ રાજસ્થાન હાઈકોર્ટની પ્લેટિનમ જ્યુબિલી સમારંભની તેમની મુલાકાતને યાદ કરીને કરી હતી અને ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલતની 75મી વર્ષગાંઠની ઉજવણીના ભાગરૂપે આજે આયોજિત નેશનલ કોન્ફરન્સ ઑફ ડિસ્ટ્રિક્ટ જ્યુડિશિયરીમાં ઉપસ્થિત રહેવા બદલ આભાર વ્યક્ત કર્યો હતો. શ્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલતની 75 વર્ષની સફર માત્ર એક સંસ્થા સાથે સંકળાયેલી નથી, પણ તે ભારતીય બંધારણ, તેનાં મૂલ્યો અને ભારતની લોકશાહી સ્વરૂપે વિકસતિ સફર પણ છે. પ્રધાનમંત્રીએ આ સફરમાં બંધારણનાં ઘડવૈયાઓ અને સંપૂર્ણ ન્યાયિક વ્યવસ્થાની મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂમિકા પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. તેમણે ભારતના કરોડો નાગરિકોની ભૂમિકાનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો હતો, જેમણે આ ન્યાયિક વ્યવસ્થાને જવાબદારી સોંપી હતી. પીએમ મોદીએ કહ્યું, "ભારતના લોકોએ ક્યારેય ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલત અથવા ન્યાયતંત્ર પ્રત્યે અવિશ્વાસ દર્શાવ્યો નથી." એટલે પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલતની 75 વર્ષની સફર લોકશાહીની માતા તરીકે ભારતનાં ગૌરવને વધારે છે. તે સત્યમેવ જયતે, નાનૃતમના સાંસ્કૃતિક ઢંઢેરાને મજબૂત બનાવે છે. રાષ્ટ્રની આઝાદીના 75 વર્ષ પૂર્ણ થયા છે અને દેશ બંધારણના 75 વર્ષની ઉજવણી કરવા જઈ રહ્યો છે તેની નોંધ લઈને પ્રધાનમંત્રી મોદીએ કહ્યું હતું કે, આ પ્રસંગ ગર્વ અને પ્રેરણાથી ભરેલો છે. તેમણે આ પ્રસંગે ન્યાયિક વ્યવસ્થાના તમામ બિરાદરો અને ભારતના નાગરિકોને અભિનંદન પાઠવ્યા હતા અને નેશનલ કોન્ફરન્સ ઓફ ડિસ્ટ્રિક્ટ જ્યુડિશિયરીમાં ભાગ લેનારાલોકોને પણ શુભેચ્છાઓ પાઠવી હતી.

પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, "ન્યાયતંત્રને આપણા લોકશાહીના સંરક્ષક તરીકે ગણવામાં આવે છે." શ્રી મોદીએ તેને પોતાની જાતે જ એક મોટી જવાબદારી ગણાવીને આ દિશામાં પોતાની જવાબદારીઓનું અસરકારક રીતે વહન કરવામાં માનનીય સર્વોચ્ચ અદાલતના પ્રયાસોની પ્રશંસા કરી હતી. શ્રી મોદીએ નોંધ્યું હતું કે, ન્યાયતંત્રે આઝાદી પછી ન્યાયની ભાવનાને જાળવી રાખી છે અને કટોકટીનાં મુશ્કેલ સમયમાં પણ બંધારણનું રક્ષણ કરવામાં મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવવા બદલ ન્યાયતંત્રની પ્રશંસા કરી હતી.  તેમણે વધુમાં કહ્યું હતું કે, સુપ્રીમ કોર્ટે પણ મૂળભૂત અધિકારો પરના હુમલા સામે રક્ષણ આપ્યું હતું અને જ્યારે જ્યારે રાષ્ટ્રીય સુરક્ષાનો પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થયો ત્યારે ન્યાયતંત્રે રાષ્ટ્રીય હિતને સર્વોપરી રાખીને ભારતની એકતા અને અખંડિતતાનું રક્ષણ કર્યું હતું. આ તમામ સિદ્ધિઓ માટે શ્રી મોદીએ ન્યાયતંત્રનાં તમામ પ્રતિષ્ઠિત વ્યક્તિઓને આ યાદગાર 75 વર્ષ માટે અભિનંદન આપ્યાં હતાં.

છેલ્લાં 10 વર્ષ દરમિયાન ન્યાયની સુવિધા માટે થઈ રહેલાં પ્રયાસો પર પ્રકાશ ફેંકતા પ્રધાનમંત્રીએ મિશનનાં સ્તરે અદાલતોનાં આધુનિકીકરણ માટે થઈ રહેલી કામગીરીનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો તથા સુપ્રીમ કોર્ટ અને ન્યાયતંત્રનાં પ્રદાન પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, નેશનલ કોન્ફરન્સ ફોર ડિસ્ટ્રિક્ટ જ્યુડિશિયરી આનું વધુ એક ઉદાહરણ છે અને તેમણે સુપ્રીમ કોર્ટ અને ગુજરાત હાઇકોર્ટ દ્વારા 'ઓલ ઇન્ડિયા ડિસ્ટ્રિક્ટ કોર્ટ જજીસ કોન્ફરન્સ'ના આયોજનને યાદ કર્યું હતું. ન્યાયની સરળતા શરૂ કરવા માટે આ પ્રકારની ઘટનાઓના મહત્વને ધ્યાનમાં રાખીને, પીએમ મોદીએ આગામી બે દિવસમાં ચર્ચા કરવાના મુદ્દાઓ પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો અને પેન્ડિંગ કેસોના સંચાલન, માનવ સંસાધનો અને કાનૂની બિરાદરોની સુધારણાના ઉદાહરણો આપ્યા હતા. પ્રધાનમંત્રી મોદીએ ખુશી વ્યક્ત કરી હતી કે આગામી બે દિવસમાં ન્યાયિક સુખાકારી પર એક સત્રનું પણ આયોજન કરવામાં આવ્યું છે. "અંગત સુખાકારી એ સામાજિક સુખાકારીની સૌથી મહત્ત્વની જરૂરિયાત છે. તેનાથી અમને આપણી કાર્યસંસ્કૃતિમાં સ્વાસ્થ્યને પ્રાથમિકતા આપવામાં મદદ મળશે."

પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, "વિકસિત ભારત, નવું ભારત – એ આજની આઝાદી કા અમૃત કાલમાં 140 કરોડ નાગરિકોની ઇચ્છા અને સ્વપ્ન છે." તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, નવા ભારતનો અર્થ વિચારસરણી અને દ્રઢ નિશ્ચય સાથેનું આધુનિક ભારત છે. શ્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, ન્યાયતંત્ર આ વિઝનનો મજબૂત આધારસ્તંભ છે અને ખાસ કરીને જિલ્લા ન્યાયતંત્ર, જે આપણી ભારતીય ન્યાયિક વ્યવસ્થાનો પાયો છે. તેમણે ટિપ્પણી કરી હતી કે, જિલ્લા ન્યાયતંત્ર એ દેશના સામાન્ય નાગરિક માટે ન્યાય માટેનું પ્રથમ ટચ પોઇન્ટ છે. તેથી, તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે ન્યાયના પ્રથમ કેન્દ્રો દરેક રીતે સક્ષમ અને આધુનિક હોવા જોઈએ તે ખૂબ જ પ્રાથમિકતા છે. આત્મવિશ્વાસ વ્યક્ત કરતાં શ્રી મોદીએ કહ્યું હતું કે, રાષ્ટ્રીય પરિષદ અને ચર્ચાવિચારણાથી દેશની અપેક્ષાઓ પૂર્ણ કરવામાં મદદ મળશે.

સામાન્ય નાગરિકોનું જીવનનું સ્તર, જે જીવનની સરળતા દ્વારા નિર્ધારિત થાય છે, તે કોઈ પણ દેશ માટે વિકાસનું સૌથી અર્થપૂર્ણ પરિમાણ છે એ વાત પર ભાર મૂકીને પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, જીવનને સરળ બનાવવા માટે સરળ અને સરળ ન્યાયની સુલભતા અનિવાર્ય છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, જિલ્લા અદાલતો આધુનિક માળખાગત સુવિધા અને ટેકનોલોજીથી સજ્જ હશે, ત્યારે જ તે શક્ય બની શકશે. જિલ્લા અદાલતોમાં આશરે 4.5 કરોડ કેસો પેન્ડિંગ હોવાનો ઉલ્લેખ કરતા પીએમ મોદીએ કહ્યું કે ન્યાયમાં આ વિલંબને દૂર કરવા માટે છેલ્લા એક દાયકામાં અનેક સ્તરે કામ કરવામાં આવ્યું છે. તેમણે માહિતી આપી હતી કે, દેશમાં ન્યાયિક માળખાગત સુવિધાઓના વિકાસ માટે આશરે 8,000 કરોડ રૂપિયાનો ખર્ચ કરવામાં આવ્યો છે. તેમણે વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે, છેલ્લા 25 વર્ષમાં ન્યાયિક માળખાગત સુવિધા પાછળ ખર્ચવામાં આવેલા ભંડોળનો 75 ટકા હિસ્સો છેલ્લા 10 વર્ષમાં જ થયો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ વધુમાં કહ્યું હતું કે, "આ 10 વર્ષમાં, જિલ્લા ન્યાયતંત્ર માટે 7.5 હજારથી વધુ કોર્ટ હોલ અને 11,000 રહેણાંક એકમો તૈયાર કરવામાં આવ્યા છે."

ઇ-કોર્ટનાં મહત્ત્વ પર ભાર મૂકીને શ્રી મોદીએ કહ્યું હતું કે, ટેકનોલોજીનાં હસ્તક્ષેપથી ન્યાયિક પ્રક્રિયાઓને વેગ મળવાની સાથે વકીલોથી લઈને ફરિયાદી સુધીનાં લોકોની સમસ્યાઓમાં પણ ઝડપથી ઘટાડો થયો છે. પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું કે દેશમાં અદાલતોનું ડિજિટાઇઝેશન થઇ રહ્યું છે અને આ તમામ પ્રયાસોમાં સુપ્રીમ કોર્ટની ઇ-કમિટી મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી રહી છે.

પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે, ઇ-કોર્ટ પ્રોજેક્ટનાં ત્રીજા તબક્કાને વર્ષ 2023માં મંજૂરી આપવામાં આવી હતી. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, ભારત એકીકૃત ટેકનોલોજી પ્લેટફોર્મ ઊભું કરવા તરફ અગ્રેસર છે, જેમાં આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ અને ઓપ્ટિકલ ચારિત્ર માન્યતા જેવી ઉભરતી ટેકનોલોજીનો સમાવેશ થાય છે. શ્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, આ પ્રકારનાં ટેકનોલોજીકલ પ્લેટફોર્મથી વિલંબિત કેસોનું વિશ્લેષણ કરવામાં મદદ મળશે અને ભવિષ્યનાં કેસોની આગાહી પણ કરવામાં મદદ મળશે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, ટેકનોલોજી પોલીસ, ફોરેન્સિક, જેલ અને કોર્ટ જેવા વિવિધ વિભાગોની કામગીરીને સંકલિત કરશે અને તેને વેગ આપશે. શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, "અમે ન્યાય વ્યવસ્થા તરફ આગેકૂચ કરી રહ્યા છીએ, જે સંપૂર્ણપણે ભવિષ્ય માટે તૈયાર હશે."

પ્રધાનમંત્રી મોદીએ દેશની પરિવર્તનશીલ સફરમાં માળખાગત અને ટેકનોલોજીકલ પ્રગતિની સાથે નીતિઓ અને કાયદાઓની મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂમિકા પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. એટલે શ્રી મોદીએ કહ્યું હતું કે, દેશે આઝાદીનાં 70 વર્ષમાં સૌપ્રથમવાર કાયદાકીય માળખામાં આ પ્રકારનાં મોટાં અને મહત્ત્વપૂર્ણ ફેરફારો કર્યા છે. ભારતીય ન્યાય સંહિતા સ્વરૂપે નવી ભારતીય ન્યાયિક વ્યવસ્થાનો ઉલ્લેખ કરીને પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, આ કાયદાઓની ભાવના 'સિટીઝન ફર્સ્ટ, ડિગ્નિટી ફર્સ્ટ અને જસ્ટિસ ફર્સ્ટ' છે. તેમણે ધ્યાન દોર્યું હતું કે ભારતના ગુનાહિત કાયદાઓ શાસકો અને ગુલામોની વસાહતી માનસિકતાથી મુક્ત થયા છે. તેમણે રાજદ્રોહ જેવા સંસ્થાનવાદી યુગના કાયદાને રદ કરવાનું ઉદાહરણ આપ્યું હતું. ન્યાય સંહિતા પાછળના વિચાર પર પ્રકાશ પાડતા, નાગરિકોને સજા નહીં પરંતુ તેમની સુરક્ષા માટે, પીએમ મોદીએ મહિલાઓ અને બાળકો સામેના ગુનાઓ માટે કડક કાયદાઓના અમલીકરણ અને પ્રથમ વખત નાના ગુનાઓ માટે સજા માટે સામુદાયિક સેવાની જોગવાઈઓનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. શ્રી મોદીએ ભારતીય શક્તિ અધિનિયમ વિશે પણ વાત કરી હતી અને કહ્યું હતું કે, ઇલેક્ટ્રોનિક અને ડિજિટલ રેકોર્ડને નવા કાયદા હેઠળ પુરાવા સ્વરૂપે માન્યતા આપવામાં આવી છે. તેમણે ભારતીય નાગરિક સુરક્ષા સંહિતાનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો હતો અને કહ્યું હતું કે ન્યાયતંત્ર પર પડતર કેસોનું ભારણ ઘટાડવા માટે ઇલેક્ટ્રોનિક મોડમાં સમન્સ મોકલવાની વ્યવસ્થા ઊભી કરવામાં આવી છે. પ્રધાનમંત્રીએ સુપ્રીમ કોર્ટના માર્ગદર્શન હેઠળ આ નવી વ્યવસ્થામાં જિલ્લા ન્યાયતંત્રને તાલીમ આપવા જરૂરી પગલાં લેવા પણ તાકીદ કરી હતી. તેમણે ન્યાયાધીશો અને વકીલ સાથીદારોને પણ આ અભિયાનનો ભાગ બનવાનું સૂચન કર્યું. પ્રધાનમંત્રીએ વધુમાં કહ્યું હતું કે, "લોકોને આ નવી સિસ્ટમથી પરિચિત કરાવવામાં અમારા વકીલો અને બાર એસોસિએશનોની મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા છે."

સળગતી સમસ્યા સામે એકત્રિત થયેલી જનમેદનીનું ધ્યાન દોરતા પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, મહિલાઓ પર અત્યાચાર અને બાળકોની સુરક્ષા એ અત્યારે સમાજમાં ગંભીર ચિંતાનો વિષય છે. શ્રી મોદીએ એ બાબત પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો કે, દેશમાં મહિલાઓની સુરક્ષા માટે ઘણાં કડક કાયદા ઘડવામાં આવ્યાં છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, વર્ષ 2019માં સરકારે ફાસ્ટ ટ્રેક સ્પેશિયલ કોર્ટ સ્થાપવાની યોજના બનાવી હતી. આ અંગે વધુ સ્પષ્ટતા કરતાં તેમણે જણાવ્યું હતું કે, ફાસ્ટ ટ્રેક સ્પેશિયલ કોર્ટ હેઠળ મહત્ત્વના સાક્ષીઓ માટે ડિપોઝીશન સેન્ટરની જોગવાઈ છે. વધુમાં તેમણે ફાસ્ટ ટ્રેક વિશેષ અદાલતો હેઠળ જિલ્લા નિરીક્ષણ સમિતિઓની મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા પર ભાર મૂક્યો હતો, જેમાં જિલ્લા ન્યાયાધીશ, જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટ અને પોલીસ અધિક્ષકનો સમાવેશ થાય છે. તેમણે ઉમેર્યું કે ફોજદારી ન્યાય પ્રણાલીના વિવિધ પાસાઓ વચ્ચે સંકલન બનાવવામાં સમિતિની ભૂમિકા મહત્વપૂર્ણ છે. શ્રી મોદીએ આ સમિતિઓને વધારે સક્રિય બનાવવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, મહિલાઓ પરના અત્યાચારને લગતા કેસોમાં જેટલા ઝડપી નિર્ણયો લેવામાં આવશે તેટલી જ અડધી વસતી માટે સલામતીની ખાતરી પણ આપવામાં આવશે.

સંબોધનના સમાપનમાં પ્રધાનમંત્રીએ વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો કે, જે ચર્ચાઓ થઈ રહી છે, તેનાથી દેશ માટે કિંમતી સમાધાનો ઉપલબ્ધ થશે અને 'તમામને ન્યાય' આપવાનો માર્ગ મજબૂત થશે.

આ પ્રસંગે ભારતના મુખ્ય ન્યાયાધીશ જસ્ટિસ ડી વાય ચંદ્રચુડ, સુપ્રીમ કોર્ટના માનનીય ન્યાયાધિશો જસ્ટિસ સંજીવ ખન્ના અને જસ્ટિસ બી આર ગવઈ, કાયદા અને ન્યાય રાજ્યમંત્રી (સ્વતંત્ર હવાલો), ભારતના એટર્ની જનરલ શ્રી અર્જુન રામ મેઘવાલ, સુપ્રીમ કોર્ટ બાર એસોસિએશનના પ્રમુખ શ્રી આર વેંકટરામાણી, શ્રી કપિલ સિબ્બલ અને બાર કાઉન્સિલ ઓફ ઈન્ડિયાના ચેરમેન શ્રી મનન કુમાર મિશ્રા ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.

AP/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com