U Myntri Rangbah Duh, Narendra Modi u la plié paidbah ia ka bynta kaba 46 jong ka World Heritage Committee ha Bharat Mandapam ha New Delhi mynta ka sngi. Ka World Heritage Committee ka iakynduh man u snem bad ka peit ia ka jingpyniaid ia baroh ki kam kiba iadei bad ka World Heritage bad ki jaka ba la julor kiba hap ban rung ha ka thup jong ka World Heritage. La pynlong ia ka jingialang jong ka World Heritage Committee ha ka sien kaba nyngkong ha India. U Myntri Rangbah Duh u la leit iaid lyngba ruh ia ki exhibition bapher bapher ba la pynlong ha kane ka sngi.

Ha ka jingai jingkren jong u, u Myntri Rangbah Duh u la kdew sha ka jinglong kyntang ka Guru Purnima bad u la ai khublei ia baroh ki briew jong ka ri. U la ong ba u dap da ka jingkmen ba la sdang ia ka jingialang jong ka World Heritage Committee ha kane ka sngi kaba kyntang bad ka jingpynlong ia kane ka jingialang ha ka sien kaba nyngkong ha India. U Myntri Rangbah Duh u la pdiang sngewbha ia baroh ki kynrem ki lyndan na kylleng ka pyrthei, khamtam ka Director General jong ka UNESCO, ka Audrey Azoulaybad u la ong ba u ngeit skhem ba ka jingialang ka World Heritage Committee kan buh ia ki mat ha ka histori kumba la long kiwei kiwei ki jingialang jong ki ri kiba la long ha India.

Ha kaba iadei bad ki tiar hyndai kiba la wanphai sha India na kiwei kiwei ki ri, u Myntri Rangbah Duh u la ong ba palat 350 tylli kine ki tiar ki la wanphai sha ka ri ha kine ki por ba la dep. “Ka jingwanphai jong ki tiar hyndai kiba iadei bad ka deiriti ka dei ka dak jong ka jingsbun ka pyrthei bad ka jingburom ia ka histori jong ngi,” la ong u Myntri Rangbah Duh. U la kren ruh shaphang ki jingwad bniah bad ki lad ki lynti kiba don ha ki kam jngoh kai hapdeng ka jingkiew shapharang jong ka teknoloji.

Ha ka jingiaroh ia ka World Heritage Committee, u Myntri Rangbah Duh u la ong ba ka jingpynlong ia kane ka jingialang ka dei ka burom na ka bynta ka India. U la kren shaphang ka Maidam ha ka thain shatei lammihngi kaba la ioh jingtyrwa ban rung hapoh ka thup World Heritage jong ka UNESCO. “Kane ka dei ka jaka World Heritage kaba 43 jong ka India bad kaba nyngkong na ka ka thain shatei lammihngi ban ioh ia ka jingithuh Cultural World Heritage,” la ong u Modi da kaba bynrap ba ka Maidam kaba long kaba kyrpang kan kham paw shuh shuh hadien ba ka poi sha ka kyrdan kaba nyngkong ha kane ka thup.

U Myntri Rangbah Duh u la ong ba ka jingdon ki riewshemphang na kylleng ka pyrthei ka dei ka dak jong ka jingiar bad ka bor treikam jong kane ka Summit. U la ban jur ba la pynlong ia kane ka jingialang ha kane ka jaka kaba don ka imlang sahlang kaba hyndai duh. U la ong ba ka pyrthei ka don shibun ki jaka Pdeng jong ka jinghiar pateng bad u la kdew sha ki por ba hyndai jong ka India da kaba ong, “Ka India ka dei kaba hyndai haduh katta katta ba man ka kynti jong ki por mynta ka iathuh ia ka khana jong ka por jong ka jingkhraw mynshuwa.” U la kren shaphang ka nongbah jong ka India, New Delhi ha kaba u la ong ba kane ka dei ka jaka Pdeng jong ki hajar snem jong ka hiar pateng bad ba baroh ki lah ban iohi ia ka hiar pateng bad ka histori ha man ki jaka. U la ai nuksa da u mot nar uba 2000 snem uba lait na ka jingsarang bad uba pyni ia ka jingtbit ki nong India ha kaba iadei bad ki jingshna ia ki nar ha ki por mynshuwa. “Ka hiar pateng jong ka India kam dei tang ka histori. Ka hiar pateng jong ka India ka dei ruh ka science,” u la ong. U la ong ruh ba ka hiar pateng jong ka India ka la sakhi ia ki kam engineering bad u la kdew sha ka Kedarnath temple kaba don 3500 meter halor ka sla duriaw kaba dei ka jaka kaba bun shibun ki jingjynjar ban tei ia ki jingdon jingem wat mynta ruh namar ka jinghap u thah. U la kren ruh shaphang ka Brihadeeswara Temple ha ka thain South jong ka India ba la tei da u Raja Cholabad ka jingitynnad jong kane ka jaka.

U Myntri Rangbah Duh u la kren ruh shaphang ka Dholavira bad Lothalha Gujarat. Dholavira, kaba pawnam namar ka rukom saindur ia kane ka jaka bad ka rukom pyniaid ia ka um kaba la don naduh ki snem 3000 BC haduh 1500 BC. Kumjuh, ka  Lothal ka pyni ia ka jingtei kaba tbit bha ia ka shnong.

U Myntri Rangbah Duh u la ong “Ka histori jong ka India bad ka imlang sahlang jong ka ka kham rim bad ka kham iar ban ia ka jingsngewthuh paidbah ia ka histori kaba wanrah ia ka jingdonkam ban peit biang ia ki por ba la dep lyngba ki jingiaid shaphrang jong ka teknoloji bad ki jingshem kiba thymmai.” U la kren shaphang ki jingshem ha Sinauliha Uttar Pradesh, ha kaba ki jingshem hangne ki kham iajan bad ka juk Vedic Age ban ia ka juk Indus Valley Civilization. U la kren shaphang ka jingshem ia ka kali kulai kaba 4000 snem. Kine ki jingshem ki pyni ba khnang ban sngewthuh ia ka India, ka long kaba donkam ia ki rukom peit kiba lait na ka jingpeit shiliang, la ong u Myntri Rangbah Duh, da kaba kyntu ia kiba iadonlang ha kane ka sngi ba kin iashim bynta ha kane.

Haba kren shaphrang ka jingkongsan jong ka hiar pateng, u Myntri Rangbah duh u la ong, “Ka hiar pateng kam dei tang ka histori. Hynrei kade ika  jingiasngewthuhlang jong ki parabriew. Habangi peit ia ki jaka naduh ki por hyndaihynthai, ka kyntiew ia ka jingmut jingpyrkhat jong ngi na ki jingeh ba mynta ba iadei bad ka jingiadei hapdeng ki ri.” U la pynshlur ia ki briew ban pyndonkam ia kane ka lad jong ka hiar pateng na ka bynta ka jingbha jong ka pyrthei baroh kawei, da kaba pyndonkam ia ki ban pyniasoh ia ki mynsiem. “Kadei ka jingkyntu jong ka India ia ki ri jong ka pyrthei ban iatreilang ban kyntiew ia ka hiar pateng jong iwei pa iwei bad pynkhlain ia ka mynsiem jong ka bha ka miat jong ki briew, pynshlur ia ki kam jngohkai bad plie shuh shuh ki lad ioh kam lyngba ka jingialang ba 46 jong ka World Heritage Committee,” la bynrap u Modi.

Haba kynmaw ia ka por haba la leh klet ia ka hiar pateng ha ka jingbeh ia ka roi ka par, u Myntri Rangbah duh u la ong mynta, ka thong jong ka India kadei ka roi ka par kumjuh ruh ka hiar pateng- VikasbhiVirasatbhi. Haba kren halor ka jingsngew sarong ia ka jingbam smai ia ka hiar pateng ha ki 10 snem ba la leit, u Myntri Rangbah duh u la kren shaphang ki sienjam ba kyrpang kum ka KashiViswanath Corridor, Shri Ram Mandir, ka Campus kaba katkum ka jukmynta jong ka skulbahNalanda University kaba la rim tam. “Kane ka jingkutjingmut jong ka India ha kabaiadei bad ka hiar pateng ka iasoh bad ka jingsngew ban shakri ia ki para briew. Ka deiriti jong ka India ka kren shaphang jong ngi, ym tang shaphang lade shimet,” u la bynrap.

Haba ban jur halor ka sienjam jong ka India ban long ka nongiatreilang na ka bynta ka bha ka miat jong ka pyrthei, u Myntri Rangbah duh u la kren shaphang ka jingpdiang ki ri ka pyrthei ia ka Yoga bad ka Ayurveda, ka hiarpateng ba iadei bad ka jingstad science jong ka India. U la kynmaw ruh ia ka phang pdeng jong ka G-20 Summit ba la pynlong da ka India- Kawei ka Pyrthei- Kawei ka Longiing, Kawei ka Lawei. Ha kabaiadei bad ka thong jong ka India kaba long ka ‘VasudhaivaKutumbakam’ u Myntri Rangbah duh u la krens haphang ka jingkyntiew ia ki Krai bad ki sienjam km ka International Solar Alliance bad ka Mission LiFE.

U Myntri Rangbah duh u la bynrap biang ba ka India ka shim ia ka jingpynneh pynsah ia ka hiar pateng jong ki ri kylleng ka pyrthei kum ka jingkitkhlieh jong ka. Dei namar kata, u Myntri Rangbah duh u la ong, ngi iatreilang na ka bynta ka jingpynneh pynsah ia ka hiar pateng ha ki ri jong ka thain shathie jong ka pyrthei ryngkat bad ka hiar pateng jong ka India. U la kren shaphang ki jaka hiar pateng kum ka Angkor Wat ha Cambodia, ki Cham Temple ha Vietnam, bad Stupa ha Bagan, Myanmar bad u la pynbna ba ka India kan nohsynniang 1 million dollar sha ka UNESCO World Heritage Centre ban pyndonkam na ka bynta ka jingkyntiew ia ka bortreikam, ka jingiarap ha kaba iadei bad ka teknikal bad ka jingpynneh pynsah ia ki world heritage site. U la ong ba kane ka pisa kan long ka jingmyntoi ia ki ri jong ka thain shathie jong ka pyrthei. U la pyntipruh ba la sdangia ka certificate program ha ka jingpyniaid ia ki jaka World Heritage na ka bynta ki samla ha India. U Myntri Rangbah duh u ngeit skhem ba ka deiriti jong ka India bad ka bor saindur kan long ka bynta ba khraw ha ka jingkiew ki ri ka pyrthei.

Ha ka jingpynkut ia ka jingkren, u Myntri Rangbah duh u la kyntu ia baroh ki nongshah khot  ngewbha kiba wan nabar ri bad ki kynrem ki lyndan ban leit jngoh ia ka India bad u la pyntip sha ki ia ki tour series jong ki heritage site na ka bynta ka jingbit jingbiang jong ki. U ngeit skhem ba ki jingshem jong ki ha India kan long ka jingleit jngoh ka ban pynsah jingkynmaw.

U Myntri Sorkar Pdeng ba dei khmih ia ka Tnat External Affairs, Dr S Jaishankar, Myntri Sorkar Pdeng ba dei khmih ia ka Tnat Deiriti; bad Kam Jngohkai, Gajendra Singh Shekhawat, ka Director General jong ka UNESCO, Audrey Azoulay, badu Chairperson jong ka World Heritage Committee, Vishal Sharma ki la iadonlang ha ka jingialang ryngkat kiwei kiwei.

Ka Nongrim

Ka India ka la pynlong ia ka Jingialang jong ka World Heritage Committee ha ka sien ba nyngkong. Ka la sdang naduh ka 21 haduh 31 tarik Naitung, 2024 ha Bharat Mandapam ha New Delhi. Ka World Heritage Committee ka ju iakynduhlang shisien shi snem bad ka shim jingkitkhlieh ban peit ia baroh ki bynta ha kaba iadei bad ka World Heritage bad rai ia ki jaka ban pynrung ha ka thup World Heritage. Ha kane ka jingialang, yn iakren ia ki jingtyrwa ban pynrung ia ki jaka ba thymmai ha ka thup World Heritage, ki kaiphod ba iadei bad ka jinglong jingman jong ka jingpynneh pynsah ia 124 tylli ki jingdon jingem World Heritage kiba la don lypa, ka Jingai jingiarap nabar ri bad ka jingpyndonkam ia ki World Heritage Funds, bad kiwei kiwei. Ha kane ka jingialang yn iashim bynta da palat 2000 ngut ki delegate nabar ri bad na ka ri na palat 150 tylli ki ri.

Ryngkat bad ka jingialang jong ka World Heritage Committee, la pynlong ruh ia ka World Heritage Young Professionals’ Forum bad ka World Heritage Site Managers’ Forum.

Shuh shuh, la pynlong ia ki exhibition bapher bapher ha Bharat Mandapam ban pyni ia ka deiriti jong ka India. Ka Return of Treasures Exhibition ka pyni ia katto katne ki tiar hyndai ba la wanphai sha ka ri. Haduh mynta, palat 350 tylli ki tiar hyndai ki dei kiba la wanrah biang shapoh ri. La pyndonkam ia ki teknoloji AR & VR ban ioh ia ka jingsngewthuh ia ki 3 tylli ki jaka world heritage ha India: Rani ki Vav, Patan, Gujarat; Kailasa Temple, Ellora Caves, Maharashtra; bad Hoysala Temple, Halebidu, Karnataka. La sdang ruh ia ka ‘Incredible India’ exhibition ban pyni ia ka pateng ba riewspah jong ka India ha kaba iadei bad ka deiriti, ka imlang sahlang kaba hyndai, ka jingiar jong ki jaka bad ki  jakajngoh kai pyrthei bad ka jingkiew ka Information Technology bad ki jingdon jingem.