ਨੀਤੀ ਆਯੋਗ ਨੇ ਅੱਜ “ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ: ਆਲਮੀ ਮੁੱਲ ਲੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ” ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੀ ਰਿਪੋਰਟ ਲਾਂਚ ਕੀਤੀ। ਰਿਪੋਰਟ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ ਸੈਕਟਰ ਦਾ ਵਿਆਪਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਇਸਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਚੁਣੌਤੀਆਂ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ ਲਈ ਇੱਕ ਗਲੋਬਲ ਮੈਨੂਫੈਕਚਰਿੰਗ ਹੱਬ ਵਜੋਂ ਉਭਰਨ ਲਈ ਭਾਰਤ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਖਾਸ ਦਖਲ ਦੀ ਰੂਪਰੇਖਾ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।

ਗਲੋਬਲ ਵੈਲਯੂ ਚੇਨਜ਼ (ਜੀਵੀਸੀ) ਆਧੁਨਿਕ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਡਿਜ਼ਾਈਨ, ਉਤਪਾਦਨ, ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਅਤੇ ਵੰਡ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਹਿਯੋਗ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਉਹ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਪਾਰ ਦੇ 70% ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ, ਸੈਮੀਕੰਡਕਟਰਾਂ, ਆਟੋਮੋਬਾਈਲਜ਼, ਰਸਾਇਣਾਂ ਅਤੇ ਫਾਰਮਾਸਿਊਟੀਕਲਜ਼ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਤੁਰੰਤ ਲੋੜ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸਦੇ 75% ਨਿਰਯਾਤ ਜੀਵੀਸੀ ਤੋਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ ਸੈਕਟਰ ਨੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਕਾਸ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 23 ਵਿੱਚ 155 ਬਿਲੀਅਨ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 17 ਵਿੱਚ 48 ਬਿਲੀਅਨ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਤੋਂ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 23 ਵਿੱਚ 101 ਬਿਲੀਅਨ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਤੱਕ ਲਗਭਗ ਦੁੱਗਣਾ ਹੋ ਗਿਆ, ਜੋ ਕਿ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨਾਂ ਨਾਲ ਸੰਭਵ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਹੁਣ ਕੁੱਲ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ ਉਤਪਾਦਨ ਦਾ 43% ਬਣਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਸਮਾਰਟਫੋਨ ਆਯਾਤ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਨਿਰਭਰਤਾ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਹੁਣ ਘਰੇਲੂ ਪੱਧਰ 'ਤੇ 99% ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਮੇਕ ਇਨ ਇੰਡੀਆ ਅਤੇ ਡਿਜੀਟਲ ਇੰਡੀਆ ਵਰਗੀਆਂ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ, ਸੁਧਰਿਆ ਹੋਇਆ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਅਤੇ ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਸੌਖ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ ਵਲੋਂ ਸਮਰਥਨ ਨੇ ਘਰੇਲੂ ਨਿਰਮਾਣ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਿਵੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਰੱਕੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ ਬਾਜ਼ਾਰ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਮੱਧਮ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਗਲੋਬਲ ਮਾਰਕੀਟ ਦਾ ਸਿਰਫ 4% ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਅਤੇ ਕੰਪੋਨੈਂਟ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਸੀਮਤ ਸਮਰੱਥਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਸੈਂਬਲੀ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।

4.3 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੀ ਕੀਮਤ ਵਾਲੀ ਗਲੋਬਲ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ ਮਾਰਕੀਟ 'ਤੇ ਚੀਨ, ਤਾਈਵਾਨ, ਅਮਰੀਕਾ, ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ, ਵੀਅਤਨਾਮ ਅਤੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 25 ਬਿਲੀਅਨ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਸਲਾਨਾ ਨਿਰਯਾਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਗਲੋਬਲ ਮੰਗ ਵਿੱਚ 4% ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਆਲਮੀ ਹਿੱਸੇ ਦੇ 1% ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜ਼ੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ, ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਉੱਚ-ਤਕਨੀਕੀ ਹਿੱਸੇਾਂ ਦਾ ਸਥਾਨੀਕਰਨ ਕਰਨ, ਆਰ ਅਤੇ ਡੀ ਨਿਵੇਸ਼ਾਂ ਰਾਹੀਂ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਸਮਰੱਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ, ਅਤੇ ਗਲੋਬਲ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਰਣਨੀਤਕ ਭਾਈਵਾਲੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ ਉਤਪਾਦਨ ਦਾ ਮੌਜੂਦਾ ਮੁੱਲ ਵਿੱਤੀ ਵਰ੍ਹੇ 23 ਤੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ 101 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਹੈ। ਇਸ ਅੰਕੜੇ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਵਸਤਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ 86 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਅਤੇ ਕੰਪੋਨੈਂਟ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ 15 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸੇ ਮਿਆਦ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਨਿਰਯਾਤ ਕੁੱਲ 25 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਸੀ, ਜੋ ਗਲੋਬਲ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਧਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਘਰੇਲੂ ਮੁੱਲ ਵਾਧੇ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ, ਸੈਕਟਰ ਨੇ ਵੀ 15% ਤੋਂ 18% ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 1.3 ਮਿਲੀਅਨ ਨੌਕਰੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ।

ਆਮ ਵਪਾਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਿੱਚ, ਅਨੁਮਾਨਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਤੀ ਵਰ੍ਹੇ 30 ਤੱਕ 278 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਤੱਕ ਵੱਧ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੂਰਵ ਅਨੁਮਾਨ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਮਾਲ ਤੋਂ 253 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਅਤੇ ਕੰਪੋਨੈਂਟਸ ਨਿਰਮਾਣ ਤੋਂ 25 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਨਿਰਯਾਤ 111 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਉਤਪਤੀ ਦੇ ਲਗਭਗ 3.4 ਮਿਲੀਅਨ ਹੋਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ।

ਹਾਲਾਂਕਿ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਤੀਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗਲੋਬਲ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਬਣਨ ਦੀ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ-ਅਧਾਰਿਤ ਖੇਤਰਾਂ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਵਿੱਤੀ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਵਿੱਤੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਸਮੇਤ, ਇੱਕ ਅਨੁਕੂਲ ਵਪਾਰਕ ਮਾਹੌਲ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਨੀਤੀ ਸਮਰਥਨ ਦੇ ਨਾਲ, ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 30 ਤੱਕ ਵੈਲਿਊ ਸ਼ਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ 500 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਟੀਚਾ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ਟੀਚੇ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਵਸਤੂਆਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਤੋਂ 350 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਅਤੇ ਕੰਪੋਨੈਂਟਸ ਨਿਰਮਾਣ ਤੋਂ 150 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਵਾਧੇ ਨਾਲ ਅੰਦਾਜ਼ਨ 5.5 ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ 6 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੇ ਮੌਕੇ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਾਧਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ ਨਿਰਯਾਤ 240 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ ਅਤੇ ਘਰੇਲੂ ਮੁੱਲ ਵਾਧਾ 35% ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।

ਸਮਾਨਾਂਤਰ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਰਣਨੀਤੀ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨਾਂ ਵਰਗੇ ਸਥਾਪਿਤ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਅਤੇ ਕੰਪੋਨੈਂਟ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਪੈਰ ਜਮਾਉਣ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉੱਭਰ ਰਹੇ ਖੇਤਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਹਿਨਣਯੋਗ, ਆਈਓਟੀ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਅਤੇ ਆਟੋਮੋਟਿਵ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ ਵਿੱਚ ਵਿਭਿੰਨਤਾ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਫੋਕਸ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰਣਨੀਤਕ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਪੂੰਜੀ ਦੇਵੇਗੀ, ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਉਤਪਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨੇਤਾ ਵਜੋਂ ਸਥਿਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗੀ।

ਰਿਪੋਰਟ ਇਸ ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ਵਿਕਾਸ ਚਾਲ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ ਮਾਲੀ, ਵਿੱਤੀ, ਰੈਗੂਲੇਟਰੀ, ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਡੋਮੇਨਾਂ ਵਿੱਚ ਰਣਨੀਤਕ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ ਨਿਰਮਾਣ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਪੋਨੈਂਟਸ ਅਤੇ ਕੈਪੀਟਲ ਗੁਡਜ਼ ਮੈਨੂਫੈਕਚਰਿੰਗ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ, ਖੋਜ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ, ਤਰਕਸੰਗਤ ਟੈਰਿਫ, ਹੁਨਰ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ, ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਕੋਲ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗਲੋਬਲ ਲੀਡਰ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਅਥਾਹ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ। ਉੱਭਰ ਰਹੇ ਮੌਕਿਆਂ ਦਾ ਪੂੰਜੀ ਲਾ ਕੇ, ਮੁੱਲ ਲੜੀ ਏਕੀਕਰਣ ਨੂੰ ਵਧਾ ਕੇ ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਚੁਣੌਤੀਆਂ 'ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾ ਕੇ, ਭਾਰਤ ਆਪਣੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ ਸੈਕਟਰ ਨੂੰ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਦੀ ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਰਿਪੋਰਟ ਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਲਿੰਕ 'ਤੇ ਔਨਲਾਈਨ ਐਕਸੈਸ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ: https://www.niti.gov.in/sites/default/files/2024-07/GVC%20Report_Updated_Final_11zon.pdf 

*********

ਡੀਐੱਸ/ਐੱਸਆਰ