રસોડામાં સલામતી, ગુણવત્તા અને કાર્યક્ષમતા વધારવા માટેના નોંધપાત્ર પગલા ભરતા, ભારત સરકારે સ્ટેનલેસ સ્ટીલ અને એલ્યુમિનિયમના વાસણો માટે બ્યુરો ઓફ ઈન્ડિયન સ્ટાન્ડર્ડ્સ (BIS)ને અનુરૂપતા ફરજિયાત કરી છે. વાણિજ્ય અને ઉદ્યોગ મંત્રાલયના ઉદ્યોગ અને આંતરિક વેપારના પ્રમોશન વિભાગ (DPIIT) દ્વારા 14 માર્ચ, 2024ના રોજ જારી કરાયેલ ગુણવત્તા નિયંત્રણ આદેશ અનુસાર, આવા વાસણો માટે ISI ચિહ્ન ફરજિયાત હશે. ગ્રાહક સુરક્ષા અને ઉત્પાદન અખંડિતતા માટે સરકારની પ્રતિબદ્ધતા પર ભાર મૂકતા, બિન-અનુપાલન સજાપાત્ર છે.

તાજેતરમાં, BISએ જરૂરી રસોડાની વસ્તુઓને આવરી લેતા ધોરણોની શ્રેણી વિકસાવી છે. આ ધોરણો BISની ખાતરી કરવા માટે પ્રતિબદ્ધતા દર્શાવે છે કે રસોડાના તમામ વાસણો કડક માપદંડોને પૂર્ણ કરે છે અને ગુણવત્તા અને સલામતી માપદંડોનું પાલન કરે છે. આ ધોરણો રજૂ કરીને, BIS શ્રેષ્ઠ ઉત્પાદન પ્રદર્શન અને ઉપભોક્તા સલામતીને પ્રોત્સાહન આપતી વખતે રાંધણ વ્યવહારમાં સાંસ્કૃતિક વિવિધતાને જાળવી રાખવાનું લક્ષ્ય રાખે છે.

સ્ટેનલેસ સ્ટીલના વાસણો: ટકાઉપણું અને સુઘડતા

સ્ટેનલેસ સ્ટીલના વાસણો તેમની ટકાઉપણું, વૈવિધ્યતા અને આકર્ષક દેખાવ માટે વિશ્વભરના રસોડામાં લાંબા સમયથી પસંદ કરવામાં આવ્યા છે. ક્રોમિયમ અને અન્ય ધાતુઓ જેમ કે નિકલ, મોલિબ્ડેનમ અને મેંગેનીઝ સાથે સ્ટીલના મિશ્રધાતુનો સમાવેશ કરીને, સ્ટેનલેસ સ્ટીલ તેના ઉન્નત કાટ પ્રતિકાર અને મજબૂત યાંત્રિક ગુણધર્મો માટે પ્રખ્યાત છે. BIS એ ભારતીય સ્ટાન્ડર્ડ IS 14756:202માં આ વિશેષતાઓને કોડીફાઈડ કરી છે, જે રસોઈ, સર્વિંગ, જમવા અને સ્ટોરેજમાં વપરાતા વિવિધ પ્રકારના વાસણો માટેની જરૂરિયાતોને સ્પષ્ટ કરે છે.

IS 14756:2022 માપદંડમાં સામેલ છે:

• સામગ્રીને લગતી આવશ્યકતાઓ: ઉત્પાદનમાં વપરાતી સામગ્રીની સલામત રચનાની ખાતરી કરવી.
• આકારો અને પરિમાણો: વાસણોની ડિઝાઇનમાં એકરૂપતા અને વ્યવહારિકતા પ્રદાન કરવી.
• કારીગરી અને સમાપ્તિ: ઉચ્ચ-ગુણવત્તાની કારીગરી અને સૌંદર્યલક્ષી અપીલ ફરજિયાત.
• પ્રદર્શન પરિમાણો: પરીક્ષણો સહિત જેમ કે સ્ટેનિંગ ટેસ્ટ, મિકેનિકલ શોક ટેસ્ટ, થર્મલ શોક ટેસ્ટ, ડ્રાય હીટ ટેસ્ટ, કોટિંગ જાડાઈ ટેસ્ટ, નોમિનલ કેપેસિટી ટેસ્ટ, ફ્લેમ સ્ટેબિલિટી ટેસ્ટ અને ટેમ્પર્ડ ગ્લાસ લિડ્સવાળા વાસણો માટે ચોક્કસ ટેસ્ટ સામેલ છે.
• એલ્યુમિનિયમ વાસણો: હળકા અને કાર્યક્ષમ

એલ્યુમિનિયમ વાસણો વજનમાં હલકા અને કાર્યક્ષમ

એલ્યુમિનિયમના વાસણો ઘરગથ્થુ અને વ્યાવસાયિક રસોઈ એમ બંનેની એક આધારશિલા છે, જે હળવા, ઉત્કૃષ્ટ ગરમી વાહકતા, પોષણક્ષમતા અને ટકાઉપણું માટે મૂલ્યવાન છે. BIS એ ઇન્ડિયન સ્ટાન્ડર્ડ IS 1660:2024 વિકસાવ્યું છે, જે  30 લિટર સુધીની ક્ષમતાના અને ઘડાયેલા કાસ્ટ એલ્યુમિનિયમ વાસણો માટે સ્પષ્ટીકરણો દર્શાવે છે, જેમાં હાર્ડ એનોડાઇઝ્ડ અને નોન-સ્ટીક અનરિન્ફોર્સ્ડ પ્લાસ્ટિક કોટિંગ સામેલ છે. આ માપદંડ ખાતરી કરે છે કે એલ્યુમિનિયમના વાસણો ઉચ્ચતમ સામગ્રીની ગુણવત્તા અને કામગીરીના ધોરણોને પૂર્ણ કરે છે.

IS 1660:2024 માનકના મુખ્ય ઘટકોમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

• સામાન્ય આવશ્યકતાઓ: વપરાયેલી સામગ્રીની એકંદર ગુણવત્તા અને જાડાઈને આવરી લેવી.
• વર્ગીકરણ અને સામગ્રીના ગ્રેડ: ઘડાયેલા વાસણો માટે IS 21 અને કાસ્ટ વાસણો માટે IS 617 મુજબ યોગ્ય ગ્રેડના ઉપયોગની ખાતરી કરવી.
• ફેબ્રિકેશન અને ડિઝાઇન: ઉચ્ચ-ગુણવત્તાવાળા વાસણો માટે જરૂરી આકાર, પરિમાણો અને કારીગરીનું વિવરણ.
• પ્રદર્શન પરીક્ષણો: ટકાઉપણું અને સલામતી સુનિશ્ચિત કરવા માટે એલ્યુમિનિયમ લંચ બોક્સ માટે ચોક્કસ પરીક્ષણો સહિત સામેલ કરવા.

સ્ટેનલેસ સ્ટીલના વાસણોની જેમ, એલ્યુમિનિયમના વાસણો પણ 14 માર્ચ, 2024ના ગુણવત્તા નિયંત્રણ આદેશ અનુસાર ફરજિયાત પ્રમાણપત્રને આધિન છે. આ સુનિશ્ચિત કરે છે કે કોઈ વ્યક્તિ એવા એલ્યુમિનિયમ વાસણોનું ઉત્પાદન, આયાત, વેચાણ, વિતરણ, સ્ટોર, ભાડે, ભાડે અથવા વેચાણ માટે પ્રદર્શન કરી શકશે નહીં જે BIS ધોરણોને પૂર્ણ કરતા નથી અને BIS માનક ચિહ્ન ધરાવતા નથી. આ આદેશનું ઉલ્લંઘન કાયદાકીય દંડને આધીન છે, જે જાહેર આરોગ્યની સુરક્ષા અને રસોઈના વાસણોમાં વિશ્વાસ જાળવી રાખવાની બાબતના મહત્વને વધુ મજબૂત બનાવે છે.

ગુણવત્તા અને ગ્રાહકના વિશ્વાસની ખાતરી કરવી

સ્ટેનલેસ સ્ટીલ અને એલ્યુમિનિયમના વાસણો માટેના બીઆઈએસના કડક ધોરણો સમગ્ર ભારતમાં ઘરો અને વ્યાવસાયિક સેટિંગમાં ઉપયોગમાં લેવાતા રસોડાના વાસણો ઉચ્ચતમ સલામતી અને ગુણવત્તાના માપદંડોને પૂર્ણ કરે છે તેની ખાતરી કરવા માટે એક મહત્વપૂર્ણ પગલું રજૂ કરે છે. કઠોર પરીક્ષણ અને પ્રમાણપત્ર પ્રક્રિયાઓ અમલમાં મૂકીને, BIS ઉપભોક્તાઓને હલકી ગુણવત્તાવાળા ઉત્પાદનોથી સુરક્ષિત કરવામાં મદદ કરે છે અને ખાતરી કરે છે કે વાસણોનો ઉપયોગ સલામત હોય અને લાંબા સમય સુધી ચાલે.

આ પગલાં ઉપભોક્તા વિશ્વાસમાં વધારો કરે છે અને ઉત્પાદકોને ઉત્પાદનમાં શ્રેષ્ઠ પ્રથાઓનું પાલન કરવા પ્રોત્સાહિત કરે છે, જે ઉદ્યોગમાં એકંદર સુધારા તરફ દોરી જાય છે. BIS સ્ટાન્ડર્ડ માર્ક ગુણવત્તાના વિશ્વસનીય સૂચક તરીકે સેવા આપે છે, ગ્રાહકોને માહિતગાર પસંદગીઓ કરવા અને રસોડાના વાસણોમાં શ્રેષ્ઠતા અને સલામતીની સંસ્કૃતિને પ્રોત્સાહન આપવા માટે માર્ગદર્શન આપે છે.

AP/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com