એનઇપી 2020ના દ્રષ્ટિકોણને સાકાર કરવાની દિશામાં એક મહત્વપૂર્ણ પગલું ભરતા, ભારત સરકારના શિક્ષણ મંત્રાલયના શાળા શિક્ષણ અને સાક્ષરતા વિભાગ (ડીઓએસઇએલ) એ 7 જૂન 2024ના રોજ તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો (કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો) માટે એક વ્યાપક સલાહકાર જારી કરી હતી. આ સલાહકારમાં એ સુનિશ્ચિત કરવા માટે જરૂરી પગલાં લેવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે કે, સરકારી/સરકારી સહાયિત સર્વસમાવેશક, ઘર-આધારિત અથવા વિશેષ શાળાઓમાં અભ્યાસ કરતા તમામ વિશેષ જરૂરિયાતો ધરાવતાં બાળકો (સીડબલ્યુએસએન)ને આરટીઇનાં અધિકારો પ્રદાન કરવામાં આવે, જેમ કે મફત ગણવેશ, મફત પાઠ્યપુસ્તકો, સમગ્ર શિક્ષા યોજનાનાં સર્વસમાવેશક શિક્ષણ ઘટક હેઠળ હસ્તક્ષેપ અને જરૂર પડ્યે પીએમ પોષણ હેઠળ મધ્યાહ્ન ભોજન, જો જરૂર પડે તો તે ડ્રાય રાશન અથવા પ્રત્યક્ષ લાભ હસ્તાંતરણ સ્વરૂપે હોય.

જારી કરવામાં આવેલી એડવાઇઝરી મંત્રાલયનું એક નોંધપાત્ર પગલું છે, કારણ કે તે ખાસ કરીને સમાજ કલ્યાણ વિભાગ હેઠળની વિશેષ શાળાઓના સીડબલ્યુએસએન વિદ્યાર્થીઓની પોષક જરૂરિયાતોને પૂર્ણ કરે છે અને તેની કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા પ્રાયોજિત પીએમ પોષણ યોજનાનું કવરેજ વધારીને ઘર-આધારિત શિક્ષણમાં નોંધાયેલા ગંભીર અને બહુવિધ વિકલાંગતા ધરાવતા વિદ્યાર્થીઓની પોષણ જરૂરિયાતોને પણ પૂર્ણ કરે છે; ક્યાં તો સૂકા રાશન અથવા ડીબીટીના રૂપમાં જેમ કે કેસ હોઈ શકે છે.

તેનો ઉદ્દેશ એનઇપી 2020નો ઉદ્દેશ સીડબ્લ્યુએસએન સહિત તમામ માટે ગુણવત્તાયુક્ત શિક્ષણની સુલભતા પ્રદાન કરવાનો છે, જેથી તેમના શિક્ષણના અધિકારને પ્રાપ્ત થાય અને સર્વસમાવેશક શિક્ષણને પ્રોત્સાહન મળે.

રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ 2020 એ વાત પર ભાર મૂકે છે કે શિક્ષણ પ્રણાલીનો ઉદ્દેશ વિકલાંગતા ધરાવતી વ્યક્તિઓના અધિકાર અધિનિયમ, 2016 હેઠળ વ્યાખ્યાયિત કર્યા મુજબ સીડબલ્યુએસએન સહિત તમામ બાળકોના સમાનતા અને સમાવેશને પ્રાપ્ત કરવાનો હોવો જોઈએ. મંત્રાલયની સમગ્ર શિક્ષા યોજના એનઇપી 2020નાં ઉદ્દેશો સાથે સંપૂર્ણપણે સંકલિત છે.

રાઇટ ટુ ફ્રી એન્ડ ફરજિયાત એજ્યુકેશન (આરટીઇ) એક્ટ, 2009, 6 થી 14 વર્ષની વયના તમામ બાળકોને મફત અને ફરજિયાત શિક્ષણનો અધિકાર આપવાનો આદેશ આપે છે. કેન્દ્ર દ્વારા પ્રાયોજિત સમગ્ર શિક્ષા યોજના હેઠળ શાળા શિક્ષણના તમામ સ્તરે આરટીઇ અધિકારો એ એક મુખ્ય હસ્તક્ષેપ છે. રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને આ આરટીઇ અધિકારો માટે નાણાકીય સહાય પૂરી પાડવામાં આવે છે, જેમાં નિઃશુલ્ક ગણવેશ, મફત પાઠયપુસ્તકો; કલમ 12 (1) (સી), આરટીઇ એક્ટ હેઠળ 25% પ્રવેશ માટે કરવામાં આવેલા ખર્ચનું વળતર, પ્રાથમિક સ્તરે શાળા બહારના બાળકોને વય-યોગ્ય પ્રવેશ માટે વિશેષ તાલીમ, વગેરે સામેલ હોય છે.

સમગ્ર શિક્ષા કાર્યક્રમની અંદર સમાવિષ્ટ શિક્ષણ (એલઈ) ઘટક સી.ડબ્લ્યુ.એસ.એન. માટે આવશ્યક શૈક્ષણિક સહાય અને સંસાધનો સાથે પ્રસ્તુત કરીને ઉચ્ચ-ગુણવત્તાવાળા શિક્ષણની યોગ્ય પહોંચની ખાતરી આપવાનો પ્રયાસ કરે છે. આ પહેલ લક્ષિત હસ્તક્ષેપો મારફતે સીડબલ્યુએસએનને નાણાકીય સહાય પૂરી પાડે છે, જેમાં ઓળખ અને મૂલ્યાંકન શિબિરોનું આયોજન કરવું, સહાયક ઉપકરણો અને સહાયક ઉપકરણો પૂરા પાડવા, પરિવહનની સુવિધા આપવી, લેખક અને એસ્કોર્ટ એલાઉન્સ સપોર્ટ પૂરો પાડવો, બ્રેઇલ પુસ્તકો અને મોટી પ્રિન્ટ બુક્સ ઓફર કરવી, ખાસ જરૂરિયાતો ધરાવતી છોકરીઓને સ્ટાઈપેન્ડ આપવું અને શિક્ષણ-શીખવાની સામગ્રી પૂરી પાડવી વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. આ પ્રયત્નોનો હેતુ મુખ્ય પ્રવાહની શાળાઓમાં તેમની વિશિષ્ટ શૈક્ષણિક જરૂરિયાતોને અસરકારક રીતે પૂર્ણ કરવાનો છે.

આ ઉપરાંત, કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા પ્રાયોજિત પીએમ પોષણ યોજના સરકારી અને સરકારી અનુદાન મેળવતી શાળાઓના પૂર્વ-પ્રાથમિકથી આઠમા ધોરણના બાળકોને પોષણક્ષમ સહાય પૂરી પાડે છે.

AP/GP/JD

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com