ଗ୍ରୀଷ୍ମ ଋତୁରେ ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧି ପାଉଥିବାରୁ ହସ୍ପିଟାଲରେ ନିଆଁ ଲାଗିବା ଏକ ବଡ଼ ଧରଣର ଦୁର୍ଘଟଣା ପାଲଟିଥାଏ। ଏହାକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ କେନ୍ଦ୍ର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ଏବଂ ଜାତୀୟ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ପରିଚାଳନା କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷ (ଏନଡିଏମଏ) ସମସ୍ତ ରାଜ୍ୟ/କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳକୁ ଏକ ମିଳିତ ମାର୍ଗଦର୍ଶିକା ଜାରି କରିଛନ୍ତି। ଏଭଳି ବିନାଶକାରୀ ଘଟଣାକୁ ରୋକିବାରେ ସକ୍ରିୟ ପଦକ୍ଷେପ ନେବାକୁ ମାର୍ଗଦର୍ଶିକାରେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରାଯାଇଛି ।

ରାଜ୍ୟ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ବିଭାଗ ଏବଂ ରାଜ୍ୟ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ପରିଚାଳନା କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଥିବା ସମସ୍ତ ସ୍ୱୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ ଡାକ୍ତରଖାନାଗୁଡିକ ଯେପରି ନିମ୍ନଲିଖିତ ଦିଗ ଉପରେ ତୁରନ୍ତ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି ତାହା ସୁନିଶ୍ଚିତକରିବା ପାଇଁ ଘନିଷ୍ଠ ସହଯୋଗରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦିଆଯାଇଛି:

• ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଯାଞ୍ଚ: ଅଗ୍ନି ନିରାପତ୍ତା ଅନୁପାଳନ ଆକଳନ କରିବା ପାଇଁ ସମସ୍ତ ଡାକ୍ତରଖାନାର ବ୍ୟାପକ ଅଗ୍ନି ନିରାପତ୍ତା ଅଡିଟ୍/ ସାଇଟ୍ ଯାଞ୍ଚ କରନ୍ତୁ। ଅଗ୍ନି ନିର୍ବାପକ ଯନ୍ତ୍ର, ଅଗ୍ନି ନିର୍ବାପକ ଡିଟେକ୍ଟର, ଅଗ୍ନି ନିର୍ବାପକ ଯନ୍ତ୍ର, ଫାୟାର ହାଇଡ୍ରାଣ୍ଟ ଏବଂ ଫାୟାର ଲିଫ୍ଟ ବ୍ୟବସ୍ଥା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ଅଛି କି ନାହିଁ ତାହା ନିଶ୍ଚିତ କରିବା ଲାଗି କୁହାଯାଇଛି ।
• ବିଦ୍ୟୁତ ଲୋଡ୍ ଅଡିଟ୍: ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଲୋଡ୍ କ୍ଷମତାର ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ କରିବା ଲାଗି କୁହାଯାଇଛି । ବିଶେଷ କରି ନୂଆ ଯନ୍ତ୍ରପାତି ଯୋଡିବା କିମ୍ବା କୌଣସି ସ୍ଥାନକୁ ଆଇସିୟୁରେ ପରିଣତ କରିବା ସମୟରେ ହସ୍ପିଟାଲଗୁଡ଼ିକ ନିୟମିତ ଭାବେ ଇଲେକ୍ଟ୍ରିକାଲ୍‌ ଲୋଡ୍‌ଅଡିଟ୍ କରିବା ଉଚିତ୍। ଚିହ୍ନଟ ହୋଇଥିବା କୌଣସି ଅସଙ୍ଗତିକୁ ତୁରନ୍ତ ସୁଧାରିବା ଦରକାର ବୋଲି ମଧ୍ୟ ପରାମର୍ଶ ଦିଆଯାଇଛି ।
• ଅଗ୍ନି ଏନଓସି ଅନୁପାଳନ : ଡାକ୍ତରଖାନାଗୁଡିକ ନିୟାମକ ଆବଶ୍ୟକତାକୁ କଡ଼ାକଡ଼ି ଭାବେ ପାଳନ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ଏବଂ ନିଜ ନିଜ ରାଜ୍ୟ ଅଗ୍ନିଶମ ବିଭାଗ ଠାରୁ ବୈଧ ଅଗ୍ନି ଆପତ୍ତି ବିହୀନ ପ୍ରମାଣପତ୍ର (ଏନଓସି) ହାସଲ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଅଗ୍ନି ନିରାପତ୍ତା ନିୟମ ଗ୍ରହଣ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ନିର୍ମିତ ପୁରୁଣା କୋଠା ଗୁଡ଼ିକରେ ଇଲେକ୍ଟ୍ରିକାଲ୍ ଲୋଡ୍‌ର ପୁନଃକ୍ୟାଲିବ୍ରେସନକୁ ପ୍ରାଥମିକତା ଦେବା ଉଚିତ୍‌ ।

ଅଗ୍ନି ନିରାପତ୍ତା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ଡାକ୍ତରଖାନାଗୁଡିକ ଦ୍ୱାରା ନିଆଯିବାକୁ ଥିବା ପଦକ୍ଷେପ ଏବଂ ସେଗୁଡ଼ିକର ରୂପରେଖ ପ୍ରଦାନ କରି ସମସ୍ତ ରାଜ୍ୟ ଏବଂ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳର ମୁଖ୍ୟ ସଚିବମାନଙ୍କୁ ଏକ ବିସ୍ତୃତ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାମା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଛି, ଯେଉଁଥିରେ ସମସ୍ତ ସ୍ୱୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ ଡାକ୍ତରଖାନା ମଧ୍ୟରେ ସୂଚନା ପ୍ରସାରଣ କରିବାକୁ ସୁପାରିସ କରାଯାଇଛି ।

ଡାକ୍ତରଖାନା ଏବଂ ଅନ୍ୟ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ରରେ ଅଗ୍ନିକାଣ୍ଡ ଘଟଣାକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ନିମ୍ନଲିଖିତ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାବଳୀ ପାଳନ କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ:

1. କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ଅଗ୍ନିନିର୍ବାପକ ବ୍ୟବସ୍ଥା: ଅଗ୍ନି ନିର୍ବାପକ ଯନ୍ତ୍ର, ହାଇଡ୍ରେଣ୍ଟ ଏବଂ ଆଲାର୍ମ ଭଳି ଅଗ୍ନି ନିର୍ବାପକ ଯନ୍ତ୍ରପାତିର ନିୟମିତ ଯାଞ୍ଚ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ। ଏଥିରେ ଅଗ୍ନିନିର୍ବାପକ ଯନ୍ତ୍ରର ଅବଧି ଶେଷ ତାରିଖ ଯାଞ୍ଚ କରିବା, ହାଇଡ୍ରେଣ୍ଟଗୁଡିକ ଉପଲବ୍ଧ ଏବଂ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଜଳ ଚାପ ଥିବା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ଏବଂ ଅଗ୍ନି ଆଲାର୍ମ ଗୁଡିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷମ ଏବଂ ସମଗ୍ର ସୁବିଧାରେ ଶ୍ରବଣଯୋଗ୍ୟ ବୋଲି ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।
2. ନିୟମିତ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ଏବଂ ପରୀକ୍ଷଣ: ସମସ୍ତ ସୁରକ୍ଷା ଉପକରଣ ପାଇଁ ଏକ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ କାର୍ଯ୍ୟସୂଚୀ ସ୍ଥାପିତ କରନ୍ତୁ। ଏଥିରେ ଅଗ୍ନି ନିର୍ବାପକ ଯନ୍ତ୍ରର ମାସିକ ଯାଞ୍ଚ, ଅଗ୍ନି ଆଲାର୍ମ ଏବଂ ହାଇଡ୍ରେଣ୍ଟର ତ୍ରୈମାସିକ ପରୀକ୍ଷା ଏବଂ ବାର୍ଷିକ ବୃତ୍ତିଗତ ଯାଞ୍ଚ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବା ଉଚିତ ଯାହା ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ଭାରତୀୟ ମାନକ ଅନୁଯାୟୀ ଏହାର ଫଳପ୍ରଦତା ପ୍ରମାଣିତ କରିବ ।
3. ନିୟମିତ ଇଲେକ୍ଟ୍ରିକାଲ୍ ଲୋଡ୍ ଅଡିଟ୍: ହସ୍ପିଟାଲର ବିଦ୍ୟୁତ  ବ୍ୟବହାରର ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ ପାଇଁ ବାର୍ଷିକ ଦ୍ୱି-ବାର୍ଷିକ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଅଡିଟ୍ କରିବା, ବିଶେଷକରି ଆଇସିୟୁ ଭଳି ଅଧିକ ଚାହିଦା ଥିବା ଅଞ୍ଚଳରେ ଏହା କରିବାକୁ କୁହାଯାଇଛି । ନ୍ୟାସନାଲ ଇଲେକ୍ଟ୍ରିକାଲ କୋଡ୍ ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆ-୨୦୨୩ ଅନୁଯାୟୀ ସିଷ୍ଟମକୁ ଓଭରଲୋଡିଂ ନକରି ନିରାପତ୍ତା ମାନଦଣ୍ଡ ପୂରଣ କରିବା ପାଇଁ ଜଣେ ପ୍ରମାଣିତ ଇଲେକ୍ଟ୍ରିସିଆନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଅପଗ୍ରେଡ୍ କିମ୍ବା ସଂଶୋଧନର ମୂଲ୍ୟାଙ୍କନ କରାଯିବା ଉଚିତ୍ ।
4. ଅକ୍ସିଜେନ୍ ନିରାପତ୍ତା: ଅକ୍ସିଜେନ୍ ଟାଙ୍କି କିମ୍ବା ପାଇପ୍ ଅକ୍ସିଜେନ୍ ଥିବା ଅଞ୍ଚଳରେ ଧୂମପାନ ନିଷେଧ ନୀତି ଏବଂ ଉତ୍ତାପ ଉତ୍ସ ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣକୁ କଡ଼ାକଡ଼ି ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରନ୍ତୁ। ସଙ୍କେତ ଏହି ଅଞ୍ଚଳଗୁଡ଼ିକୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ଚିହ୍ନିତ କରିବା ଉଚିତ୍ ଏବଂ କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କୁ ଉଚ୍ଚ ଅମ୍ଳଜାନ ପରିବେଶ ସହିତ ଜଡିତ ବିପଦ ବିଷୟରେ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଦିଆଯିବା ଉଚିତ୍।
5. ସ୍ମୋକ୍ ଡିଟେକ୍ଟର ଏବଂ ଫାୟାର ଆଲାର୍ମ ସ୍ଥାପନ: ହସ୍ପିଟାଲର ସମସ୍ତ ଅଞ୍ଚଳରେ, ବିଶେଷକରି ରୋଗୀ କୋଠରୀ, ହଲୱେ ଏବଂ ସାଧାରଣ ଅଞ୍ଚଳରେ ଧୂଆଁ ଠାବ କରୁଥିବା ଯନ୍ତ୍ର ବା ସ୍ମୋକ୍‌ ଡିଟେକ୍ଟର ଏବଂ ଫାୟାର ଆଲାର୍ମ ଲଗାଯାଇଛି। ଏହି ପ୍ରଣାଳୀଗୁଡ଼ିକୁ ଆଇଏସ ୨୧୮୯ରେ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଅନୁଯାୟୀ ପରୀକ୍ଷଣ କରିବା ଏବଂ ବାର୍ଷିକ କିମ୍ବା ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଯାୟୀ ବ୍ୟାଟେରୀ ବଦଳାଇବା ଲାଗି କୁହାଯାଇଛି ।
6. ଦହନଶୀଳ ସାମଗ୍ରୀ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ: ଡାକ୍ତରଖାନା ନିର୍ମାଣ ଏବଂ ଆସବାବପତ୍ରରେ ବ୍ୟବହୃତ ଅଡିଟ୍ ସାମଗ୍ରୀରେ ଅଣ-ଦହନଶୀଳ କିମ୍ବା ଅଗ୍ନି-ପ୍ରତିରୋଧୀ ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବହାର କରିବା, ବିଶେଷକରି ରୋଗୀ ସେବା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦହନଶୀଳ ପଦାର୍ଥ ଚିହ୍ନଟ ଏବଂ ବଦଳାଇବା ପାଇଁ କୁହାଯାଇଛି ।

7. ବିଦ୍ୟୁତ ନଳୀ ପାଇଁ ଅଣ ଦହନଶୀଳ ସାମଗ୍ରୀ : ବିଦ୍ୟୁତ୍ ନଳୀଗୁଡ଼ିକୁ ଯାଞ୍ଚ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ଏବଂ ସେଗୁଡ଼ିକୁ ଇଣ୍ଟ୍ୟୁମେସେଣ୍ଟ ଫାୟାରଷ୍ଟପ୍ ସିଲେଣ୍ଟ ଭଳି ସାମଗ୍ରୀ ସହିତ ସିଲ୍ କରାଯାଇଛି ନାହିଁ ଦେଖିବା ଉଚିତ୍‌ ଯାହାକି ଖୋଲା ସ୍ଥାନରେ ନିଆଁ ଏବଂ ଧୂଆଁ ବ୍ୟାପିବାକୁ ରୋକିଥାଏ।
8. ଓଭରଲୋଡିଂ ବିଦ୍ୟୁତ ଉତ୍ସରୁ ଦୂରେଇ ରୁହନ୍ତୁ: ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଲୋଡ୍ ନିରୀକ୍ଷଣ କରିବା ଏବଂ ଓଭରଲୋଡିଂକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ବିଦ୍ୟୁତ ପରିଚାଳନା ପ୍ରଣାଳୀ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତୁ। ସୁନିଶ୍ଚିତ କରନ୍ତୁ ଯେ ଏକାଧିକ ଉଚ୍ଚ ଶକ୍ତି ସମ୍ପନ୍ନ ଡିଭାଇସ୍ ଗୋଟିଏ ସର୍କିଟ୍ ସହିତ ସଂଯୋଗ ନାହିଁ। ନୂତନ ଉପକରଣଗୁଡ଼ିକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ଭାବରେ ରଖିବା ପାଇଁ ନିୟମିତ ଭାବରେ ବିଦ୍ୟୁତ ବଣ୍ଟନର ସମୀକ୍ଷା କରନ୍ତୁ।
9. ୱାଟର ସ୍ପ୍ରିଙ୍କଲର ଏବଂ ହୋସ୍‌ ପାଇପ୍‌ ସ୍ଥାପନ: ସ୍ୱୟଂଚାଳିତ ସ୍ପ୍ରିଙ୍କଲର ସିଷ୍ଟମ ଏବଂ ଉପଲବ୍ଧ ହୋସ୍‌ ପାଇପ୍‌ ସହିତ ଆଇସିୟୁ ଏବଂ ଅପରେସନ ଥିଏଟର ସମେତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କ୍ଷେତ୍ରଗୁଡିକୁ ଫିଟ୍ କରିବାକୁ ଏଥିରେ କୁହାଯାଇଛି । ଏହି ସିଷ୍ଟମଗୁଡିକ ଅଗ୍ନି ଆଲାର୍ମ ସିଷ୍ଟମ ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ ହେବା ଉଚିତ ଯାହା ଅଗ୍ନିକାଣ୍ଡ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସକ୍ରିୟ ହେବା ଉଚିତ୍।
10. ଜାତୀୟ ବିଲ୍ଡିଂ କୋଡ୍‌ର କଡ଼ାକଡ଼ି ଅନୁପାଳନ: ଜାତୀୟ ବିଲ୍ଡିଂ କୋଡ୍ ୨୦୧୬ରେ ଦର୍ଶାଯାଇଥିବା ଅତ୍ୟାଧୁନିକ ଅଗ୍ନି ନିରାପତ୍ତା ମାନଦଣ୍ଡକୁ ପାଳନ କରିବା ପାଇଁ ଡାକ୍ତରଖାନା ଭିତ୍ତିଭୂମିର ନିୟମିତ ସମୀକ୍ଷା ଏବଂ ଅପଡେଟ୍ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ। ଏଥିରେ ଉପଯୁକ୍ତ ଭେଣ୍ଟିଲେସନ ବ୍ୟବସ୍ଥା, ଅଗ୍ନି ପ୍ରତିରୋଧକ କବାଟ ଏବଂ କରିଡର ଏବଂ ସିଡ଼ିରେ ଜରୁରୀକାଳୀନ ଆଲୋକ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।
11. ଅଗ୍ନି ନିରାପତ୍ତା ଏନ୍ଓସି ପାଇବା: ରାଜ୍ୟ ଅଗ୍ନି ନିରାପତ୍ତା ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ସ୍ଥାନୀୟ ଅଗ୍ନିଶମ ବିଭାଗଠାରୁ ବାର୍ଷିକ ଅଗ୍ନି ନିରାପତ୍ତା ଆପତ୍ତି ବିହୀନ ପ୍ରମାଣପତ୍ର ନବୀକରଣ କରନ୍ତୁ। ଏଥିରେ ଅତ୍ୟାଧୁନିକ ଅଗ୍ନି ନିରାପତ୍ତା ଯୋଜନା ଏବଂ ଉପକରଣ ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ଏବଂ କର୍ମଚାରୀ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣର ରେକର୍ଡ ଦାଖଲ କରିବା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।
12. କର୍ମଚାରୀ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଏବଂ ଅଭ୍ୟାସ: ଅଗ୍ନି ନିବାରଣ, ଜରୁରୀକାଳୀନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଏବଂ ଅଗ୍ନି ନିର୍ବାପକ ଉପକରଣର ବ୍ୟବହାର ଉପରେ ସମସ୍ତ କର୍ମଚାରୀଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ନିରନ୍ତର ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବା ଲାଗି କୁହାଯାଇଛ । ଜରୁରୀକାଳୀନ ପରିସ୍ଥିତିରେ କର୍ମଚାରୀ, ଡାକ୍ତର ଏବଂ ରୋଗୀମାନେ କିପରି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଦେବେ ତାହା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ଅଭ୍ୟାସ ସମେତ ଦ୍ୱି-ବାର୍ଷିକ ଅଗ୍ନି ଅଭ୍ୟାସ ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଛି ।
13. ଉଚ୍ଛେଦ ଯୋଜନା: ବ୍ୟାପକ ସ୍ଥାନାନ୍ତର ଯୋଜନା ବିକଶିତ କରନ୍ତୁ ଯେଉଁଥିରେ ସ୍ପଷ୍ଟ, ଭଲ ଭାବରେ ଚିହ୍ନିତ ପଳାୟନ ପଥ, ପ୍ରତିବନ୍ଧକ ମୁକ୍ତ ଜରୁରୀକାଳୀନ ପ୍ରସ୍ଥାନ ଏବଂ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ସୁରକ୍ଷିତ ଆସେମ୍ବଲି ଅଞ୍ଚଳ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ସମଗ୍ର ଡାକ୍ତରଖାନା ଏବଂ କର୍ମଚାରୀ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ଯୋଜନାଗୁଡ଼ିକୁ ପ୍ରମୁଖ ଭାବରେ ପ୍ରଦର୍ଶିତ କରାଯିବା ଉଚିତ୍। ଅଗ୍ନିକାଣ୍ଡ ଘଟିଲେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ହସ୍ପିଟାଲକୁ ଏକ ଏସ୍ଓପି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ।

ଏହି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସୁରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥାଗୁଡ଼ିକର କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ପରବର୍ତ୍ତୀ ପଦକ୍ଷେପର ସମୀକ୍ଷା କରିବାକୁ ରାଜ୍ୟ/କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳଗୁଡ଼ିକୁ ଅନୁରୋଧ କରାଯାଇଛି।

********

P.S.