મારા મંત્રીમંડળના સાથીદારો શ્રી પિયુષ ગોયલજી, અનુપ્રિયા પટેલજી, સોમ પ્રકાશજી, અન્ય મહાનુભાવો અને દેશભરમાંથી અમારી સાથે સંકળાયેલા સ્ટાર્ટ-અપ ઇકોસિસ્ટમના તમામ મિત્રો, સ્ટાર્ટ-અપ મહાકુંભ માટે આપ સૌને શુભકામનાઓ.

ઘણા લોકો સ્ટાર્ટઅપ્સ લોન્ચ કરે છે અને રાજકારણમાં તે તેનાથી પણ વધારે છે, અને તેમને વારંવાર લોંચ કરવા પડે છે. તમારા અને તેમની વચ્ચેનો તફાવત એ છે કે તમે પ્રયોગશીલ છો, જો એક લોન્ચ ન થાય તો તમે તરત જ બીજા પર જાઓ છો. હવે મોડું થઈ ગયું છે.

મિત્રો,

આજે જ્યારે દેશ 2047 સુધીમાં વિકસિત ભારતના રોડમેપ પર કામ કરી રહ્યો છે, ત્યારે મને લાગે છે કે આ સ્ટાર્ટઅપ મહાકુંભનું ખૂબ મહત્વ છે. છેલ્લા દાયકાઓમાં, અમે જોયું છે કે કેવી રીતે ભારતે IT અને સોફ્ટવેર ક્ષેત્રમાં તેની છાપ છોડી છે. હવે આપણે ભારતમાં ઈનોવેશન અને સ્ટાર્ટઅપ કલ્ચરનો ટ્રેન્ડ સતત વધતો જોઈ રહ્યા છીએ. અને તેથી, સ્ટાર્ટઅપ જગતના તમારા બધા મિત્રો માટે આ મહાકુંભમાં આવવાનો અર્થ ઘણો છે. અને હું બેઠો હતો અને વિચારતો હતો કે આ સ્ટાર્ટ-અપ્સ કેવી રીતે સફળ થાય છે, શા માટે સફળ થાય છે, તેમનામાં એવું કયું જીનિયસ તત્વ છે જેના કારણે તેઓ સફળ થાય છે. તો મને એક વિચાર આવ્યો, તમે લોકો નક્કી કરો કે હું સાચો છું કે ખોટો. તમારી કઈ ટીમ છે જેણે આ આયોજન કર્યું છે. કારણ કે સામાન્ય રીતે જાહેર જીવન, ઉદ્યોગ કે ધંધામાં કોઈ પણ નિર્ણય લેવામાં આવે તો તે ચોક્કસપણે સરકાર સાથે સંબંધિત હોય છે. અને જ્યારે તે સરકાર દ્વારા કરવામાં આવે છે, ત્યારે લગભગ 5 વર્ષનું ટાઈમ ટેબલ છે. તે ધીમે ધીમે પહોંચી રહ્યું છે, તે અહીંથી શરૂ થયું છે. અને એટલે જ સામાન્ય રીતે મન સાથેનો વેપારી એવું વિચારે છે કે ચૂંટણીનું વર્ષ છે, અત્યારે તો છોડી દો, ચૂંટણી પૂરી થઈ જશે પછી જોઈશું કે નવી સરકાર ક્યારે બનશે. એવું જ થાય છે ને? પણ તમે લોકો ચૂંટણી જાહેર થઈ ગઈ છે. તેમ છતાં આટલા મોટા કાર્યક્રમનું આયોજન કરવામાં આવી રહ્યું છે. આનો અર્થ એ છે કે તમે જાણો છો કે આગામી પાંચ વર્ષમાં શું થવાનું છે. અને મને લાગે છે કે તમારામાં રહેલી આ પ્રતિભાશાળી વસ્તુ સ્ટાર્ટઅપને સફળ બનાવશે.

અહીં રોકાણકારો, ઇન્ક્યુબેટર્સ, એકેડેમીશિયન, સંશોધકો, ઉદ્યોગના સભ્યો એટલે કે એક રીતે જોઈએ તો ખરા અર્થમાં આ મહાકુંભ છે. અહીં યુવા સાહસિકો તેમજ ભાવિ સાહસિકો છે. અને જેમ તમારી પાસે પ્રતિભાશાળી પ્રતિભા છે, તેમ મારી પાસે પણ છે. અને હું તેને ઓળખી શકું છું, હું તેમાં ભવિષ્યના સાહસિકોને જોઈ શકું છું. આવી સ્થિતિમાં, આ ઊર્જા, આ વાઇબ ખરેખર અદ્ભુત છે. જ્યારે હું પોડ્સ અને એક્ઝિબિશન સ્ટોલ્સમાંથી પસાર થતો હતો, ત્યારે હું આ વાઇબ અનુભવતો હતો. અને દૂર કેટલાક લોકો સૂત્રોચ્ચાર પણ કરી રહ્યા હતા. અને દરેક વ્યક્તિ ખૂબ જ ગર્વ સાથે પોતપોતાની નવીનતાઓ બતાવી રહ્યો હતો. અને અહીં આવીને કોઈપણ ભારતીયને લાગશે કે તે આજના સ્ટાર્ટઅપને નહીં પરંતુ આવતીકાલના યુનિકોર્ન અને ડેકાકોર્ન જોઈ રહ્યો છે.

મિત્રો,

જો આજે ભારત ગ્લોબલ સ્ટાર્ટઅપ સ્પેસ માટે એક નવી આશા, નવી તાકાત તરીકે ઉભરી આવ્યું છે, તો તેની પાછળ એક સારી રીતે વિચારેલી દ્રષ્ટિ છે. ભારતે યોગ્ય સમયે યોગ્ય નિર્ણયો લીધા અને યોગ્ય સમયે સ્ટાર્ટઅપ પર કામ શરૂ કર્યું. હવે તમે લોકોએ આ સમિટનું મોટા પાયે આયોજન કર્યું છે. પરંતુ જ્યારે આ શબ્દ પણ શરૂ થયો ન હતો. તે સમયે મેં સમિટ કરી હતી. ભારે મુશ્કેલીથી વિજ્ઞાન ભવનમાં અડધુ ઓડિટોરિયમ ભરાઈ ગયું. સરકારની જેમ અમે પાછળની જગ્યા પણ ભરી હતી. આ અંદરની વાત છે, બહારની વાત ના કરો. અને આમાં દેશના કેટલાક નવા યુવાનો અને મેં સ્ટાર્ટ અપ ઈન્ડિયા, સ્ટેન્ડ અપ ઈન્ડિયા લોન્ચ કર્યું, આ દિશામાં મારો પ્રયાસ હતો. અને હું તેમાં આકર્ષણ ઊભું કરવા માગતો હતો, યુવાનોમાં સંદેશા મોકલવા, તેથી મેં દેશભરમાં કેટલાક લોકો દ્વારા લેવામાં આવેલી પહેલની શોધ કરી. ભાઈ, કોઈ ખૂણામાં કંઈક કરે તો જ જોઈ લો. અને મેં 5-7 લોકોને ફોન કર્યા હતા કે મહેરબાની કરીને ત્યાં ભાષણ આપો, મારી વાત કોઈ નહીં સાંભળે. હવે ચાલો સાંભળીએ. હું તે સમયની વાત કરું છું. તેથી મને સ્પષ્ટપણે યાદ છે કે એક પુત્રીએ તે ફંક્શનમાં તેનો અનુભવ વર્ણવ્યો હતો. કદાચ તે પણ અહીં બેઠી છે, મને ખબર નથી અને તે મૂળ બંગાળી છે અને તેના માતા-પિતાએ તેને ઘણું શિક્ષણ આપીને તૈયાર કર્યું છે. તેણે પોતાનો અનુભવ કહ્યો. તેણે કહ્યું, હું અને તેના માતા-પિતા પણ ભણેલા છીએ. તો તેણે કહ્યું કે હું ઘરે ગયો ત્યારે માએ પૂછ્યું કે દીકરા તું શું કરે છે? ઘણો અભ્યાસ કરીને અહીં આવ્યો હતો. તો તેણે કહ્યું કે હું સ્ટાર્ટઅપ શરૂ કરવા જઈ રહી છું. તો તેની માતાએ કહ્યું કે તે બંગાળી છે – સર્વનાશ, સર્વનાશ કહ્યું. એટલે કે સ્ટાર્ટ અપ એટલે વિનાશ. ત્યાંથી શરૂ થયેલી યાત્રાનો નમૂનો અહીં જોવા મળે છે. દેશે સ્ટાર્ટઅપ ઈન્ડિયા ઝુંબેશ હેઠળ ઈનોવેટિવ આઈડિયાઝને પ્લેટફોર્મ આપ્યું અને તેમને ભંડોળના સ્ત્રોતો સાથે જોડ્યા. તેમજ શિક્ષણ સંસ્થાઓમાં ઈન્ક્યુબેટર લગાવવા માટે ઝુંબેશ શરૂ કરી હતી. અમે તેમની નર્સરી, અટલ ટેન્કરિંગ લેબ શરૂ કરી. શિક્ષણની જેમ કેજી પણ શરૂઆતથી શરૂ થાય છે. આ રીતે અમે શરૂઆત કરી અને પછી સ્ટેજ આગળ વધ્યો અને ઇન્ક્યુબેટર સેન્ટરો બનવા લાગ્યા. ટાયર-2, ટાયર-3 શહેરોના યુવાનોને પણ તેમના વિચારોનું સેવન કરવાની સુવિધા મળવા લાગી. આજે સમગ્ર દેશ ગર્વથી કહી શકે છે કે અમારું સ્ટાર્ટઅપ ઇકોસિસ્ટમ માત્ર મોટા મેટ્રો શહેરો સુધી મર્યાદિત નથી. અને તે તાજેતરમાં એક નાની ફિલ્મમાં પણ બતાવવામાં આવ્યું હતું. તે દેશના 600 થી વધુ જિલ્લાઓમાં પહોંચી ગયું છે. આનો અર્થ એ છે કે તે એક સામાજિક સંસ્કૃતિ બની ગઈ છે. અને એકવાર સામાજિક સંસ્કૃતિ બની જાય પછી તેને રોકવાનું કોઈ કારણ નથી. તે નવી ઉંચાઈઓ હાંસલ કરતો રહે છે. ભારતની સ્ટાર્ટઅપ ક્રાંતિનું નેતૃત્વ આજે દેશના નાના શહેરોના યુવાનો કરી રહ્યા છે. કેટલાક લોકો માને છે કે અમારા સ્ટાર્ટઅપ્સ માત્ર ટેક સ્પેસ પૂરતા મર્યાદિત છે. પરંતુ મને ખુશી છે કે આજે કૃષિ, કાપડ, દવા, પરિવહન, અવકાશ એટલું જ નહીં, મેં યોગમાં શરૂ થતા સ્ટાર્ટઅપ જોયા છે. આયુર્વેદમાં સ્ટાર્ટઅપ શરૂ થયું છે. અને માત્ર એક-બે નહીં, પણ હું થોડો રસ લઉં તો જોઉં છું કે સંખ્યા 300-300, 400-400 છે. અને તેમાંના દરેકમાં કંઈક નવું છે. ક્યારેક મને એવું પણ વિચારવું પડે છે કે શું હું યોગ કરી રહ્યો છું તે સારું છે કે સ્ટાર્ટ અપ કરનાર વ્યક્તિ કહે છે કે યોગ સારો છે.

મિત્રો,

અવકાશ જેવા ક્ષેત્રોમાં, જે અમે થોડા સમય પહેલા ખોલ્યા હતા. સૌપ્રથમ તો સરકારનો સ્વભાવ સાંકળો બાંધવાનો છે અને મારી સંપૂર્ણ તાકાત સાંકળો તોડવામાં સમર્પિત છે. ભારતીય સ્ટાર્ટ-અપ્સ અંતરિક્ષમાં 50 થી વધુ ક્ષેત્રોમાં ખૂબ સારું કામ કરી રહ્યા છે. અને પહેલાથી જ અમારા સ્ટાર્ટ અપ્સે આટલા ઓછા સમયમાં સ્પેસ સેટેલાઇટ લોન્ચ કરવાનું શરૂ કરી દીધું છે.

મિત્રો,

આજે સમગ્ર વિશ્વ ભારતની યુવા શક્તિની ક્ષમતા જોઈ રહ્યું છે. આ ક્ષમતા પર આધાર રાખીને, દેશે સ્ટાર્ટઅપ ઇકોસિસ્ટમ બનાવવાની દિશામાં ઘણા પગલાં લીધાં છે. મેં શરૂઆતમાં કહ્યું તેમ શરૂઆતમાં આ પ્રયાસમાં વિશ્વાસ કરનારા બહુ ઓછા લોકો હતા. અહીં શિક્ષણ એટલે નોકરી અને નોકરી એટલે માત્ર સરકારી નોકરી, બસ. હું પહેલા બરોડામાં રહેતો હતો અને ત્યાં મહારાષ્ટ્રીયન પરિવારો સાથે મારો વધુ સંબંધ હતો, તેથી ત્યાં ગાયકવાડ રાજ્ય છે. તો અમારા કેટલાક મિત્રો ખૂબ રમૂજી રીતે કહેતા. દીકરી મોટી થઈને લગ્ન કરવા ઈચ્છે તો ઘરમાં શું ચર્ચા થાય? મુલગા દૂર છાં આહે મતલબ દીકરો બહુ સારો છે. તો પછી સરકારી નોકરી શું છે? જેથી દીકરી લગ્ન કરવાને લાયક બની. આજે આખી વિચારસરણી બદલાઈ ગઈ છે. કોઈ ધંધાની વાત કરતું હતું - એટલે પહેલા વિચાર વિશે નહીં, મારું મન અહીં કરવા માટે છે પણ મને પૈસા ક્યાંથી મળશે. શરૂઆતમાં તેની ચિંતા પૈસાની હતી. જેની પાસે પૈસા છે તે જ વેપાર કરી શકે છે, આ માન્યતા અહીં વિકસી હતી. આ સ્ટાર્ટઅપ ઇકોસિસ્ટમે તે માનસિકતાને તોડી નાખી છે. અને દેશમાં જે ક્રાંતિ આવે છે તે આવી વસ્તુઓમાંથી જ આવે છે. દેશના યુવાનોએ નોકરી શોધનારને બદલે જોબ ક્રિએટર બનવાનો માર્ગ પસંદ કર્યો છે. પછી જ્યારે દેશે સ્ટાર્ટઅપ ઈન્ડિયા અભિયાન શરૂ કર્યું ત્યારે દેશના યુવાનોએ બતાવ્યું કે તેઓ શું કરી શકે છે. આજે, ભારત વિશ્વની ત્રીજી સૌથી મોટી સ્ટાર્ટઅપ ઇકોસિસ્ટમ છે. જ્યાં 2014માં દેશમાં સો સ્ટાર્ટઅપ્સ પણ નહોતા, આજે ભારતમાં લગભગ 1.25 લાખ સ્ટાર્ટઅપ્સ નોંધાયેલા છે. અને લગભગ 12 લાખ યુવાનો તેમની સાથે સીધા જોડાયેલા છે. અમારી પાસે 110 થી વધુ યુનિકોર્ન છે. અમારા સ્ટાર્ટઅપ્સે લગભગ 12 હજાર પેટન્ટ ફાઇલ કર્યા છે. અને ઘણા એવા સ્ટાર્ટઅપ્સ છે જે હજુ સુધી પેટન્ટનું મહત્વ સમજી શક્યા નથી. હું હજી પણ સાથે આવ્યો હતો, મેં પૂછ્યું હતું કે પ્રથમ વસ્તુ એ હતી કે તે પેટન્ટ હતી? ના, જણાવ્યું હતું કે તે પ્રક્રિયામાં છે. હું તમને બધા સાથે મળીને આ કામ શરૂ કરવા વિનંતી કરું છું. કારણ કે આજે દુનિયા એટલી ઝડપથી બદલાઈ રહી છે, આપણે નથી જાણતા કે કોણ ક્યાં ટકરાશે. અને દેશે કેવી રીતે તેમનો હાથ પકડ્યો છે તેનું બીજું ઉદાહરણ છે જેમ પોર્ટલ. તમે તેના માટેની વ્યવસ્થા પણ અહીં જોઈ શકો છો. આજે આ સ્ટાર્ટઅપ્સે માત્ર જેમ પોર્ટલ પર 20 હજાર કરોડ રૂપિયાથી વધુનો બિઝનેસ કર્યો છે. એટલે કે સરકારે એક પ્લેટફોર્મ બનાવ્યું, તમે ત્યાં પહોંચી જાઓ અને આટલા ઓછા સમયમાં 20-22 વર્ષના યુવાનો એક પ્લેટફોર્મ પર 20 હજાર કરોડ રૂપિયાનો બિઝનેસ કરી શકે છે, આ બહુ મોટી વાત છે. તમે બધા એ વાતના સાક્ષી છો કે આજના યુવાનો ડોકટરો અને એન્જીનીયરોની સાથે સાથે ઈનોવેટર બનવાના અને પોતાના સ્ટાર્ટ અપના સપના જોવા લાગ્યા છે. હું સમજું છું કે તેની પાસે રહેલી પ્રતિભા અથવા તેની તાલીમને કારણે તે સ્ટાર્ટ અપ દ્વારા નવા ક્ષેત્રમાં પ્રવેશ કરી રહ્યો છે. આજે હું જોઈ રહ્યો છું કે કેવી રીતે યુવાઓ તેમના સ્ટાર્ટ-અપ્સના આધારે વિવિધ ક્ષેત્રોમાં પ્રભુત્વ જમાવી રહ્યા છે અને મને ખાતરી છે કે જ્યારે 2029ની ચૂંટણી આવશે ત્યારે તે થશે. તે સમયે ઓછામાં ઓછા 1000 સ્ટાર્ટ-અપ્સ હશે જેમની સેવાઓ રાજકીય પક્ષો લેશે. તેઓ આવી વસ્તુઓ લાવશે અને તેને પણ લાગશે કે હા, આ રીતે પહોંચવું સારું છે, આ એક સરળ રસ્તો છે. મારો કહેવાનો મતલબ એ છે કે દરેક ક્ષેત્રમાં, પછી તે સેવા ક્ષેત્ર હોય કે સંદેશાવ્યવહારનું ક્ષેત્ર, યુવાનો નવા વિચારો સાથે આવે છે. તેઓ ન્યૂનતમ જરૂરિયાતો સાથે પ્રદર્શન કરવાનું શરૂ કરે છે. અને હું માનું છું કે આનાથી તેની શક્તિમાં ઘણો વધારો થયો છે. મેં આજે પરંપરાગત ખાદ્યપદાર્થો ઉપલબ્ધ જોયા. ધંધામાં પ્રગતિ થઈ રહી છે, કેટલાક તબીબી સાધનો એવી રીતે બનાવી રહ્યા છે કે તમે સરળતાથી તમારા જોઈ શકો. તેનો અર્થ એ છે કે કોઈ સોશિયલ મીડિયાના વૈશ્વિક જાયન્ટ્સ સાથે સ્પર્ધા કરવાની તૈયારી કરી રહ્યું છે. આ સપના છે, આ ભાવના છે, આ તાકાત છે, તેથી જ લોકો કહે છે કે હું કરીશ. એક રીતે, હું કહી શકું છું કે દેશે થોડા વર્ષો પહેલા પોલિસી પ્લેટફોર્મ પર જે સ્ટાર્ટઅપ શરૂ કર્યું હતું તે સફળતાની નવી ઊંચાઈઓ પર પહોંચી રહ્યું છે.

મિત્રો,

દેશના ડિજિટલ ઈન્ડિયા અભિયાનથી સ્ટાર્ટઅપ્સને જે મદદ મળી છે અને હું માનું છું કે યુનિવર્સિટીઓએ કેસ સ્ટડી તરીકે તેનો અભ્યાસ કરવો જોઈએ. તે પોતાની જાતમાં એક મહાન પ્રેરણા છે. અમારા ફિન-ટેક સ્ટાર્ટ-અપ્સને UPI તરફથી મોટી મદદ મળી છે. ભારતમાં આવા નવીન ઉત્પાદનો અને સેવાઓ વિકસાવવામાં આવી છે, જેના કારણે દેશના દરેક ખૂણામાં ડિજિટલ સુવિધાઓ વિસ્તરી છે. અને મિત્રો, તમને ખ્યાલ નથી કે આપણે ક્યાં છીએ, આપણે આપણા રોજિંદા જીવનથી વાકેફ નથી. પરંતુ હું G-20 સમિટ દરમિયાન જોતો હતો, અમે અહીં એક બૂથ બનાવ્યું હતું, જ્યાં તમારું પ્રદર્શન હાલમાં યોજાઈ રહ્યું છે, G-20 સમિટમાં. અને UPI ત્યાં કેવી રીતે કામ કરે છે? અમે તેમને એક-એક હજાર રૂપિયા આપતા હતા જેથી તેઓ ટ્રાયલ કરી શકે. દરેક દૂતાવાસ તેના ટોચના નેતાને એક વાર જોવા માટે ત્યાં લઈ જવાનો આગ્રહ રાખતો હતો કે એકવાર ત્યાં જૂઓ. મોટા નેતાઓ હંમેશા પૂછતા હતા કે UPI શું છે? તે કેવી રીતે કામ કરે છે? અને તે તેમના માટે એક મોટું આશ્ચર્ય હતું. અમારા ગામમાં તો શાકભાજી વિક્રેતા પણ બહુ સરળતાથી કરે છે.

મિત્રો,

આનાથી નાણાકીય સમાવેશને મજબૂત બનાવવામાં આવ્યો છે અને દેશ ગ્રામીણ અને શહેરી વિભાજનને ઘટાડવામાં સફળ રહ્યો છે. અને દુનિયાને તેની ચિંતા શરૂઆતમાં જ હતી! જ્યારે ડિજિટલ પ્રગતિ શરૂ થઈ ત્યારે તેની સાથે પાસે અને ન હોવાનો સિદ્ધાંત સંકળાયેલો હતો. સામાજિક વિભાજનની વાત હતી. ભારતે ટેકનોલોજીનું લોકશાહીકરણ કર્યું છે. અને તેથી જ પાસે છે અને ન હોવાનો સિદ્ધાંત અહીં કામ કરી શકતો નથી. મારી પાસે અહીં દરેક માટે બધું છે. આજે ખેતી હોય, શિક્ષણ હોય કે આરોગ્ય હોય, સ્ટાર્ટઅપ માટે નવી સંભાવનાઓ ઊભી થઈ રહી છે. મને એ વાતનો પણ આનંદ છે કે અમારા 45 ટકાથી વધુ સ્ટાર્ટઅપનું નેતૃત્વ મહિલાઓ દ્વારા કરવામાં આવે છે અને તેનું નેતૃત્વ મહિલા શક્તિ દ્વારા કરવામાં આવે છે. આ સ્ટાર્ટ અપની કોઈ આગાહી કરી શકતું નથી. આ દેશ માટે સંપૂર્ણ વધારાનો લાભ છે. અમારી દીકરીઓ અત્યાધુનિક ઈનોવેશન દ્વારા દેશને સમૃદ્ધિ તરફ લઈ જઈ રહી છે.

મિત્રો,

નવીનતાની આ સંસ્કૃતિ માત્ર વિકસિત ભારતના નિર્માણ માટે જ નહીં પરંતુ સમગ્ર વિશ્વના સારા ભવિષ્ય માટે પણ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. અને હું આ ખૂબ જવાબદારી સાથે કહું છું, હું વિશ્વના સારા ભવિષ્યની વાત કરી રહ્યો છું. અને હું મારી શક્તિમાં નહીં, પણ તમારી શક્તિમાં વિશ્વાસ કરું છું. ભારતે તેના G-20 પ્રમુખપદ દરમિયાન પણ આ વિઝન સ્પષ્ટ કર્યું છે. આ પરિસરમાં જી-20 સમિટ યોજાઈ હતી. વિશ્વના તમામ મોટા નેતાઓ કોવિડથી આગળ દુનિયાને ક્યાં લઈ જવા તે નક્કી કરવા બેઠા હતા. અને આ પેવેલિયનમાં મારા દેશનું યુવા દિમાગ બેઠું છે, જે 2047નો માર્ગ નક્કી કરવા જઈ રહ્યો છે. સ્ટાર્ટઅપ-20 હેઠળ, ભારતે વિશ્વભરમાંથી સ્ટાર્ટઅપ ઇકોસિસ્ટમને એકસાથે લાવવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. એ જ ભારત મંડપમમાં, સ્ટાર્ટઅપ્સને માત્ર G20 ના દિલ્હી ઘોષણાપત્રમાં પ્રથમ વખત સામેલ કરવામાં આવ્યા ન હતા, પરંતુ તેને "વૃદ્ધિના કુદરતી એન્જિન" તરીકે પણ ગણવામાં આવ્યા હતા. હું ચોક્કસપણે કહીશ કે તમારે G-20નો આ દસ્તાવેજ જોવો જ જોઈએ. તેનો અર્થ એ છે કે આપણે વસ્તુઓને કયા સ્તરે લઈ ગયા છીએ. હવે આપણે AI ટેક્નોલોજીથી સંબંધિત નવા યુગમાં છીએ. અને આજે વિશ્વ માને છે કે AI ભારતનો ઉપરી હાથ બનશે. આ દુનિયા તેને ગ્રાન્ટેડ લઈ રહી છે. હવે આપણું કામ તક ગુમાવવાનું નથી. અને હું આ દિવસોમાં AI પાસેથી ઘણી મદદ લઈ રહ્યો છું. કારણ કે હું જાણું છું કે ચૂંટણી પ્રચારમાં મારી ભાષાની મર્યાદાઓ છે, તેથી AIની મદદથી હું તમિલ, તેલુગુ અને ઉડિયામાં મારો સંદેશો પહોંચાડી રહ્યો છું. તો તમારા જેવા યુવાનો આ કામ કરે તો મારું પણ કામ થઈ જાય. પહેલા હું જોતો હતો કે કોઈ મને મળે તો એક જમાનો હતો, પહેલા ઓટોગ્રાફ માંગતો હતો, ધીરે ધીરે ફોટોગ્રાફ્સ માંગવા લાગ્યો, હવે સેલ્ફી માંગવા લાગ્યો. હવે ત્રણેય પૂછે છે - સેલ્ફી જોઈએ છે, ઓટોગ્રાફ જોઈએ છે, ફોટોગ્રાફ જોઈએ છે. હવે શું કરવું? તેથી મેં AI ની મદદ લીધી, મેં મારી નમો એપ પર એક સિસ્ટમ ગોઠવી, જો હું અહીંથી પસાર થઈ રહ્યો છું અને ક્યાંક કોઈ ખૂણામાં તમારો અડધો ચહેરો દેખાય છે, તો AIની મદદથી તમે તેને દૂર કરી શકો છો, મોદી હું ઉભો છું. સાથે જો તમે લોકો નમો એપ પર જશો તો ત્યાં એક ફોટો બૂથ છે અને ત્યાંથી તમને તમારો ફોટો મળી જશે. હું અહીંથી પસાર થયો તો તે આવ્યો જ હશે.

મિત્રો,

તેથી, AI એ એક એવું ક્ષેત્ર છે જેણે ભારતમાં યુવા રોકાણકારો અને વૈશ્વિક રોકાણકારો માટે અસંખ્ય નવી તકો લાવી છે. નેશનલ ક્વોન્ટમ મિશન, ઈન્ડિયા એઆઈ મિશન અને સેમિકન્ડક્ટર મિશન; આ તમામ અભિયાનો ભારતના યુવાનો માટે શક્યતાઓના નવા દરવાજા ખોલશે. થોડા મહિના પહેલા જ, મને યુએસ સંસદને સંબોધવા માટે આમંત્રણ આપવામાં આવ્યું હતું, તેથી મેં ત્યાં AI વિશે ચર્ચા કરી. તો મેં કહ્યું, AI વિશ્વનું ભવિષ્ય નક્કી કરવામાં સક્ષમ બની રહ્યું છે. તો ત્યાં જે સમજ હતી તે મુજબ તાળીઓ પડી. ત્યારે મેં કહ્યું કે મારું AI એટલે અમેરિકા-ભારત અને આખું ઓડિટોરિયમ ઊભું થઈ ગયું.

મિત્રો,

પરંતુ મેં આ વાત રાજકીય સંદર્ભમાં કહી હતી, પરંતુ આજે હું ચોક્કસપણે માનું છું કે એઆઈની શક્તિ અને તેનું નેતૃત્વ ફક્ત ભારતના હાથમાં જ રહેશે અને રહેવું જોઈએ. મને ખાતરી છે કે વૈશ્વિક એપ્લિકેશન માટે ભારતીય સોલ્યુશન્સની ભાવના ખૂબ મદદરૂપ થશે. જે સમસ્યાઓનો ઉકેલ ભારતના યુવા સંશોધકો શોધે છે તે વિશ્વના ઘણા દેશોને મદદ કરશે. હું તાજેતરમાં કેટલાક પ્રયોગો કરી રહ્યો છું. હું વિશ્વના ઘણા દેશોની સાથે આપણા દેશના બાળકો માટે હેકાથોનનું આયોજન કરું છું. આ બાળકો 30-40 કલાક ઓનલાઈન જોડાય છે અને હેકાથોન કરે છે, એક મિશ્રિત ટીમ બનાવવામાં આવે છે, જાણે સિંગાપોર-ભારત હોય, સિંગાપોરના બાળકો અને ભારતના બાળકો સાથે મળીને સમસ્યાઓ ઉકેલે છે. મેં જોયું છે કે ભારતીય બાળકો સાથે હેકાથોન કરવા માટે વિશ્વમાં ભારે આકર્ષણ છે. ત્યારે હું તેને કહું છું કે મિત્ર, તારો સાથ નહીં મળે, તેણે કહ્યું સાહેબ, તારો સાથ નહીં મળે તો શીખી જઈશ. વાસ્તવમાં, ભારતમાં જે નવીનતા અજમાવવામાં આવશે અને પરીક્ષણ કરવામાં આવશે તે વિશ્વની દરેક ભૂગોળ અને વસ્તીમાં સફળ થશે, કારણ કે અમારી પાસે અહીં તમામ નમૂનાઓ છે. અહીં તમને રણ જોવા મળશે, અહીં તમને પૂરગ્રસ્ત વિસ્તારો પણ જોવા મળશે, અહીં તમને મધ્યમ પાણી પણ મળશે, એટલે કે, તમને એક જ જગ્યાએ દરેક પ્રકારની વસ્તુઓ મળી જશે. અને તેથી અહીં જે સફળતા મળી છે તે વિશ્વમાં ક્યાંય પણ સફળ થઈ શકે છે.

મિત્રો,

ભારત આ મામલે સતત ફોરવર્ડ પ્લાનિંગ કરી રહ્યું છે. દેશે હજારો કરોડ રૂપિયાનું નેશનલ રિસર્ચ ફાઉન્ડેશન બનાવવાનું નક્કી કર્યું છે. તમે જોયું જ હશે કે આ નિર્ણય થોડા સમય પહેલા લેવામાં આવ્યો હતો. અને અમે જે વચગાળાનું બજેટ રાખ્યું હતું તેમાં આપણા દેશમાં લોકો પાસે કેટલીક બાબતો પર ચર્ચા કરવાનો સમય નથી કારણ કે તેમનો સમય નકામી વસ્તુઓમાં વહેંચાયેલો છે. આ વચગાળાના બજેટમાં, કારણ કે હું ફરી આવીશ ત્યારે સંપૂર્ણ બજેટ આવશે. આ વચગાળાના બજેટમાં મોટો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે. હું ઈચ્છું છું કે દેશના દરેક યુવાનોને ખબર પડે. સંશોધન અને નવીનતા માટે 1 લાખ કરોડ રૂપિયાના ફંડની જાહેરાત કરવામાં આવી છે. આનાથી 'સૂર્ય-ઉદય ટેકનોલોજી ક્ષેત્રો'માં લાંબા ગાળાના સંશોધન પ્રોજેક્ટ્સમાં મદદ મળશે. ભારતે ડિજિટલ ડેટા સુરક્ષા માટે પણ ઉત્તમ કાયદા બનાવ્યા છે. સ્ટાર્ટ-અપ્સને પ્રોત્સાહિત કરવા માટે તમામ જરૂરી પગલાં લેવામાં આવી રહ્યા છે. હવે દેશ વધુ સારી ફંડિંગ મિકેનિઝમ બનાવવાનો પણ પ્રયાસ કરી રહ્યો છે.

મિત્રો,

આજે જે સ્ટાર્ટ-અપ્સ સફળ થઈ રહ્યા છે તેમના પર પણ મોટી જવાબદારી છે. તમારે ધ્યાનમાં રાખવું પડશે કે કોઈએ તમારા વિચાર પર વિશ્વાસ કર્યો છે અને તેથી જ તમે અહીં પહોંચ્યા છો. તેથી તમારે નવા વિચારને પણ સમર્થન આપવું જોઈએ. કોઈ હતું જેણે તમારો હાથ પકડ્યો, તમે પણ કોઈનો હાથ પકડો. શું તમે યુવાનોને પ્રેરણા આપવા માટે માર્ગદર્શક તરીકે કોઈ શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં ન જઈ શકો? ધારો કે તમે દસ ટિંકરિંગ લેબ્સ લીધી. જશે, તે બાળકો સાથે વાત કરશે, તમારા વિચારો, તેમના વિચારોની ચર્ચા કરશે. ઇન્ક્યુબેશન સેન્ટરમાં જશે. મને એક કલાક આપો, અડધો કલાક આપો, હું પૈસા આપવાની વાત નથી કરતો. મિત્રો, દેશની નવી પેઢીને મળો, મજા આવશે. તમે કોલેજો અને યુનિવર્સિટીઓમાં વિદ્યાર્થીઓને મળી શકો છો અને તેમને માર્ગદર્શન આપી શકો છો કારણ કે તમારી પાસે એક સફળતાની વાર્તા છે. યુવા દિમાગ તેને સાંભળવા તૈયાર છે. તમે તમારી જાતને સાબિત કરી દીધી છે, હવે તમારે અન્ય યુવાનોને દિશા બતાવવાની છે. દેશ દરેક પગલા પર તમારી સાથે છે. હું અહીં વધુ બે વાત કહેવા માંગુ છું. હું સરકારમાં કામ કરું છું તે હકીકત તમને કેટલીક અંદરની માહિતી કહું છું, મીડિયામાં પ્રકાશિત ન થવી જોઈએ. મેં એક વખત સરકારમાં કહ્યું હતું કે હું અહીં નવી દિલ્હી આવ્યો છું. હું અહીંની સંસ્કૃતિ વિશે બહુ જાણતો નહોતો. હું બહારનો વ્યક્તિ હતો. મેં સરકારને કહ્યું, કરો ભાઈ, તમારા વિભાગમાં આવી સમસ્યાઓ છે જે ઘણા સમયથી અટવાયેલી છે. તમે લોકો કોશિશ કરો છો પણ કોઈ ઉકેલ આવતો નથી. આ રીતે ઓળખો. અને હું દેશના યુવાનોને એક સમસ્યા આપીશ, હું તેમને હેકાથોન કરવા કહીશ અને મને તેનું સમાધાન આપીશ. બસ, અમારા બાબુ લોકો બહુ ભણેલા છે, કહ્યું સાહેબ, કોઈ જરૂર નથી, અમારી પાસે વીસ વર્ષનો અનુભવ છે. અરે- મેં કહ્યું યાર, શું થઈ રહ્યું છે? શરૂઆતમાં મારો ઘણો વિરોધ થયો કારણ કે કોઈ એ સ્વીકારવા તૈયાર નહોતું કે કોઈ આપણી જગ્યાએ અટક્યું છે, કોઈ આપણી જગ્યાએ અટક્યું છે, કોઈ આપણી જગ્યાએ અટક્યું છે; કોઈ સહમત ન હતું; બધા કહેતા હતા સાહેબ, બહુ સારું ચાલે છે.

અરે મેં કહ્યું, સારું ચાલે છે, તો જ વેલ્યુ એડિશન થશે. જો નહીં, તો તે જોશે કે શું સારું છે અને તેને જવા દો. બસ, બહુ મુશ્કેલીથી બધા વિભાગો... હું ઘણો પાછળ પડી ગયો, તેથી તેઓએ સમસ્યાઓ કાઢી અને કહ્યું કે સાહેબ, આ સમસ્યા છે. તેથી જ્યારે કુલ 400 બહાર આવી. હવે મને લાગે છે કે તેણે કદાચ .1% પણ કહ્યું નહીં હોય. મેં દેશના યુવાનો માટે હેકાથોનનું આયોજન કર્યું અને તેમને આ સમસ્યાઓ આપી. મેં કહ્યું- આ માટે ઉકેલ સાથે આવો. તમને નવાઈ લાગશે કે તેમણે આટલા સારા ઉપાયો આપ્યા, તેમણે રસ્તો કાઢ્યો અને તે બાળકોના 70-80 ટકા વિચારો સરકારે અપનાવ્યા. પછી સ્થિતિ એવી બની કે અમારા વિભાગે મને પૂછવાનું શરૂ કર્યું, સાહેબ, આ વર્ષે હેકાથોન ક્યારે યોજાશે. તેને લાગ્યું કે હવે અહીંથી જ ઉકેલ મળશે.

કહેવાનો મતલબ એ છે કે જે પણ બાળકો મળે છે, તેઓ તેમની પાસે બેસીને ઘણી વસ્તુઓ બહાર લાવે છે. અને આ 18, 20, 22 વર્ષના યુવાનો છે. હું કહીશ કે અમારા વ્યવસાયમાં જેઓ CII, FICCI, ASSOCHAMમાંથી છે, હું તેમને તેમના સંબંધિત ઉદ્યોગોની સમસ્યાઓ ઓળખવા માટે કહું છું. સમસ્યાને ઓળખ્યા પછી, તેઓએ આ સ્ટાર્ટઅપનો હેકાથોન યોજવો જોઈએ. અને તેમને સમસ્યાઓ આપો. હું ચોક્કસપણે માનું છું કે આ તમને ખૂબ જ સારો ઉકેલ આપશે. એ જ રીતે, હું એમએસએમઈના લોકોને તેમની સમસ્યાઓ હલ કરવા કહીશ, તકનીકી અવરોધો હશે, ઘણો સમય હશે, ઉત્પાદનમાં કોઈ સરળતા રહેશે નહીં, ખામીયુક્ત ઉત્પાદન હશે, ઘણી વસ્તુઓ થશે. તમે દેશના વિદ્યાર્થીઓ પાસે જાઓ અને તેમની હેકાથોન કરો. MSME ના લોકોએ પોતાને અને સરકારને ક્યાંય ન મૂકવી જોઈએ. જો આપણે આ બે ક્ષેત્રોમાં સખત મહેનત કરવાનું શરૂ કરીએ તો દેશની યુવા પ્રતિભા આપણને ઘણી સમસ્યાઓનો ઉકેલ આપશે અને આપણી યુવા પ્રતિભાને વિચાર આવશે કે હા, આ એવા ક્ષેત્રો પણ છે જ્યાં હું કામ કરી શકું છું. આપણે આ પરિસ્થિતિમાં જવું જોઈએ અને હું માનું છું કે સ્ટાર્ટઅપ મહાકુંભમાંથી કેટલાક કાર્યક્ષમ મુદ્દાઓ બહાર આવવા જોઈએ. ચાલો તે કાર્યક્ષમ મુદ્દાઓને લઈને આગળ વધીએ. અને હું તમને વચન આપું છું કે, એક, દોઢ-બે મહિના માટે, હું કામમાં થોડો વધુ વ્યસ્ત છું, પરંતુ તે પછી હું તમારા માટે ઉપલબ્ધ રહીશ. હું ઈચ્છું છું કે તમે આગળ વધો, નવા સ્ટાર્ટઅપ બનાવો, તમારી જાતને મદદ કરો અને બીજાઓને મદદ કરો. તમે ઇનોવેશન ચાલુ રાખો, ઇનોવેટર્સને સપોર્ટ કરવાનું ચાલુ રાખો. તમારી આકાંક્ષાઓ ભારતની આકાંક્ષાઓ છે.

ભારત 11માં સ્થાનેથી 5માં ક્રમે આવ્યું અને મારા દેશના યુવાનો અને તમે આમાં મોટી ભૂમિકા ભજવી છે. હવે મેં ભારત અને વિશ્વને ખાતરી આપી છે કે મારા ત્રીજા કાર્યકાળમાં હું દેશને વિશ્વની ત્રીજી સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થા બનાવીશ. અને હું જોઈ શકું છું કે સ્ટાર્ટ-અપ્સ આ જમ્પમાં મોટી ભૂમિકા ભજવશે.

મિત્રો,

મને તમારા બધા સાથે ગોષ્ઠી કરવાનું ગમ્યું. તમે બધા યુવાનો માટે, તમારો ઉત્સાહ અને ઉમંગ મને નવી ઊર્જાથી ભરી દે છે.

ખૂબ ખૂબ શુભેચ્છાઓ

ખૂબ ખૂબ આભાર.

AP/GP/JD