પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ આજે જમ્મુ અને કાશ્મીરનાં શ્રીનગરમાં વિકસિત ભારત વિકસિત જમ્મુ-કાશ્મીર કાર્યક્રમને સંબોધન કર્યું હતું. તેમણે આશરે રૂ. 5,000 કરોડનાં મૂલ્યનાં હોલિસ્ટિક એગ્રિકલ્ચર ડેવલપમેન્ટ પ્રોગ્રામનું લોકાર્પણ કર્યું હતું તથા સ્વદેશ દર્શન અને પ્રશાદ યોજના હેઠળ રૂ. 1400 કરોડથી વધારેનાં મૂલ્યનાં પ્રવાસન ક્ષેત્ર સાથે સંબંધિત વિવિધ પ્રોજેક્ટનો શુભારંભ કર્યો હતો, જેમાં શ્રીનગરનાં 'હઝરતબલ શ્રાઇનનાં સંકલિત વિકાસ' માટેનાં પ્રોજેક્ટનો પણ સમાવેશ થાય છે. પ્રધાનમંત્રીએ 'દેખો અપના દેશ પીપલ્સ ચોઇસ ટૂરિસ્ટ ડેસ્ટિનેશન પોલ' અને 'ચલો ઇન્ડિયા ગ્લોબલ ડાયસ્પોરા અભિયાન'નો પણ શુભારંભ કરાવ્યો હતો તથા ચેલેન્જ આધારિત ડેસ્ટિનેશન ડેવલપમેન્ટ (સીબીડીડી) યોજના હેઠળ પસંદ કરાયેલા પ્રવાસન સ્થળોની જાહેરાત કરી હતી. જમ્મુ-કાશ્મીરમાંથી 1000 નવી સરકારી ભરતીઓને નિમણૂક આદેશોનું વિતરણ કરવામાં આવ્યું હતું અને તે વિવિધ સરકારી યોજનાઓના લાભાર્થીઓ સાથે વાતચીત પણ કરશે, જેમાં મહિલા પ્રાપ્તકર્તાઓ, લખપતિ દીદીઓ, ખેડૂતો, ઉદ્યોગસાહસિકો વગેરે સામેલ છે.

પુલવામાના નાઝિમ નઝીર, જે મધમાખી ઉછેર કરનાર છે, તેમણે સરકાર પાસેથી લાભ મેળવીને તેમના વ્યવસાયને વિસ્તૃત કરવા માટે પ્રધાનમંત્રી સુધીની તેમની યાત્રાનું વર્ણન કર્યું હતું, જ્યાં તેમણે 50 ટકા સબસિડી પર મધમાખી ઉછેર માટે ૨૫ બોક્સ ખરીદ્યા હતા. તેમણે સમગ્ર મુસાફરી દરમિયાન તેમના આર્થિક વિકાસ પર પણ પ્રકાશ પાડ્યો હતો, જ્યાં તેમણે ધીમે ધીમે પ્રધાનમંત્રીના રોજગાર નિર્માણ કાર્યક્રમ હેઠળ ૫ લાખ રૂપિયાનો લાભ લઈને મધમાખી ઉછેર માટે 200 બોક્સમાં વિસ્તરણ કર્યું હતું. આને કારણે શ્રી નઝીરે પોતાના માટે એક બ્રાન્ડનું નિર્માણ કર્યું અને એક એવી વેબસાઇટ બનાવી જેણે સમગ્ર દેશમાં લગભગ 5000 કિલોગ્રામના હજારો ઓર્ડર્સ પેદા કર્યા, જેણે તેમનો વ્યવસાય વધારીને લગભગ 2000 મધમાખી ઉછેર બોક્સમાં કર્યો અને આ ક્ષેત્રના લગભગ 100 યુવાનોને કામે લગાડ્યા. તેમણે પ્રધાનમંત્રીને 2023માં એફપીઓ પ્રાપ્ત કરવા વિશે વધુ માહિતી આપી હતી જેણે તેમને ફક્ત તેમના વ્યવસાયમાં વૃદ્ધિ કરવામાં મદદ કરી છે. તેમણે દેશમાં ફિનટેક લેન્ડસ્કેપની કાયાપલટ કરનારી ડિજિટલ ઇન્ડિયા પહેલ શરૂ કરવા બદલ પ્રધાનમંત્રીનો આભાર પણ માન્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં એક મીઠી ક્રાંતિ તરફ દોરી જવા માટે શ્રી નાઝિમના પ્રયાસોની પ્રશંસા કરી હતી અને તેમની સફળતા બદલ તેમને અભિનંદન પાઠવ્યા હતા. વેપાર-વાણિજ્યની સ્થાપના માટે સરકાર તરફથી પ્રારંભિક ટેકો મેળવવા અંગે પ્રધાનમંત્રીની પૂછપરછ પર, શ્રી નાઝીમે જણાવ્યું હતું કે તેમને પ્રારંભિક મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડ્યો હોવા છતાં, કૃષિ વિભાગ આગળ આવ્યો અને તેમના હેતુને ટેકો આપ્યો. મધમાખી ઉછેરનો વ્યવસાય તદ્દન નવું જ ક્ષેત્ર છે એ વાતનો ઉલ્લેખ કરીને પ્રધાનમંત્રીએ તેના ફાયદાઓ પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો અને કહ્યું હતું કે, મધમાખીઓ એક રીતે ખેતમજૂરોની જેમ કામ કરે છે, જે તેને પાક માટે લાભદાયક બનાવે છે. શ્રી નાઝીમે જણાવ્યું હતું કે જમીનમાલિકો મધમાખી ઉછેર માટે કોઈ પણ કિંમતે જમીન આપવા તૈયાર છે કારણ કે આ પ્રક્રિયા પણ ખેડૂતો માટે ફાયદાકારક છે. પ્રધાનમંત્રીએ શ્રી નાઝિમને હિન્દુ કુશ પર્વતોની આસપાસ મધ્ય એશિયામાં ઉત્પાદિત થતા મધ પર સંશોધન કરવા નું સૂચન કર્યું હતું અને તેમને બોક્સની આસપાસ વિશિષ્ટ ફૂલો ઉગાડીને મધનો નવો સ્વાદ ચાખવા તરફ ધ્યાન આપવા પણ જણાવ્યું હતું, કારણ કે તે વિશિષ્ટ બજાર છે. તેમણે ઉત્તરાખંડમાં આ પ્રકારનાં સફળ પ્રયાસોનો ઉલ્લેખ પણ કર્યો હતો. વિશ્વભરમાં વધુ માંગને કારણે પ્રધાનમંત્રી મોદીએ એકસિયા હનીના ભાવ 400 રૂપિયા પ્રતિ કિલોથી વધીને 1000 રૂપિયા પ્રતિ કિલો થવા પર આનંદ વ્યક્ત કર્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ વિચાર અને વિઝનની સ્પષ્ટતા તથા પોતાનો વ્યવસાય ચલાવવામાં શ્રી નાઝિમે દાખવેલા સાહસની પ્રશંસા કરી હતી તથા તેમનાં માતા-પિતાને અભિનંદન પણ પાઠવ્યાં હતાં. તેમણે કહ્યું હતું કે, શ્રી નાઝિમ ભારતનાં યુવાનોને દિશા પણ આપી રહ્યાં છે અને પ્રેરણારૂપ બની રહ્યાં છે.

શ્રીનગરના અહતેશામ માજિદ ભટ એક બેકરી ઉદ્યોગસાહસિક છે જેમણે ફૂડ ટેકનોલોજી કૌશલ્ય વિકાસ કાર્યક્રમ દ્વારા બેકરીમાં નવી નવીનતાઓ લાવી. મહિલા કૌશલ્ય વિકાસ માટે સરકારી પોલિટેકનિકના ઇન્ક્યુબેશન સેન્ટર દ્વારા તેમને ટેકો મળ્યો હતો. સરકારી સિંગલ વિંડો સિસ્ટમથી તેણીને અને તેની ટીમને વિવિધ વિભાગોમાંથી તમામ એનઓસી મેળવવામાં મદદ મળી. પ્રધાનમંત્રીએ તેમને જણાવ્યું હતું કે, છેલ્લાં 10 વર્ષમાં સરકાર કરોડો યુવાનોને તેમનાં સ્ટાર્ટઅપનાં સ્વપ્નો સાકાર કરવા તમામ સાથસહકાર પ્રદાન કરી રહી છે. પ્રધાનમંત્રીએ વિવિધ જિલ્લાઓમાંથી આવેલા તેમનાં મિત્રોને ઉદ્યોગસાહસિકતાનાં સાહસોમાં સામેલ કરવા બદલ તેમની પ્રશંસા કરી હતી. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, "અમારા યુવાનોના વિચારો સંસાધનો અને નાણાંની ઉણપથી પીડાતા નથી. તેઓએ આત્મવિશ્વાસ સાથે આગળ વધવું જોઈએ. જમ્મુ અને કાશ્મીરની આ દિકરીઓ સમગ્ર દેશના યુવાનો માટે નવા પ્રેરણાદાયી ઉદાહરણો સર્જી રહી છે." તેમણે વંચિત પુત્રીઓની સંભાળ રાખવા બદલ તેમની પ્રશંસા કરી.

ગાંદરબલની હમીદા બાનો ડેરીના વ્યવસાય સાથે સંકળાયેલી છે. તેમણે પ્રધાનમંત્રીને માહિતી આપી હતી કે, તેમને રાષ્ટ્રીય ગ્રામીણ આજીવિકા મિશન (એનઆરએલએમ)નો લાભ મળ્યો છે અને દૂધનાં ઉત્પાદનો માટે એક પ્રોસેસિંગ યુનિટ શરૂ કર્યું છે. તે બીજી સ્ત્રીઓને પણ નોકરીએ રાખતી હતી. તેમણે ઉત્પાદનોની ગુણવત્તા ચકાસણી, પેકેજિંગ અને માર્કેટિંગ વિશે પણ પ્રધાનમંત્રીને જાણકારી આપી હતી. તેણીના દૂધના ઉત્પાદનો પ્રિઝર્વેટિવ્સથી વંચિત છે અને તેમણે તેમના નાજુક ઉત્પાદનના માર્કેટિંગની વિસ્તૃત રીત વિશે પ્રધાનમંત્રીને માહિતગાર કર્યા. પ્રધાનમંત્રીએ તેમની વ્યાવસાયિક કુશળતા અને પોષણનું કાર્ય ચાલુ રાખવા બદલ તેમની પ્રશંસા કરી હતી. તેણે ગુણવત્તાની કાળજી લેવા અને પર્યાવરણને અનુકૂળ રીતે પોતાનો વ્યવસાય કરવા બદલ તેની પ્રશંસા પણ કરી હતી.

અહીં ઉપસ્થિત જનમેદનીને સંબોધતા પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, પૃથ્વી પરનાં સ્વર્ગમાં પહોંચવાની લાગણીને શબ્દોમાં વર્ણવી ન શકાય. તેમણે ટિપ્પણી કરી હતી કે, "પ્રકૃતિનું આ અપ્રતિમ સ્વરૂપ, હવા, ખીણ, પર્યાવરણ અને કાશ્મીરી ભાઈઓ અને બહેનોનો પ્રેમ અને સ્નેહ." તેમણે કાર્યક્રમ સ્થળની બહાર નાગરિકોની હાજરી અને વીડિયો લિન્ક મારફતે ઇવેન્ટ સાથે સંકળાયેલા 285 બ્લોક્સમાંથી 1 લાખથી વધારે લોકોની હાજરીનો પણ સ્વીકાર કર્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ એ બાબત પર ભાર મૂકીને કહ્યું હતું કે, નવા જમ્મુ અને કાશ્મીર એ જ છે, જેની દાયકાઓથી રાહ જોવાઈ રહી છે. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, "ડૉ. શ્યામા પ્રસાદ મુખરજીએ આ જમ્મુ અને કાશ્મીર માટે બલિદાન આપ્યું હતું." તેમણે જણાવ્યું હતું કે, નવા જમ્મુ-કાશ્મીરની નજરમાં ભવિષ્ય માટે ચમક છે અને તમામ અવરોધો દૂર કરવાનો નિર્ધાર છે. પીએમ મોદીએ કહ્યું કે, "140 કરોડ નાગરિકો જ્યારે જમ્મુ-કાશ્મીરના લોકોના હસતા ચહેરાઓને જુએ છે ત્યારે તેમને શાંતિનો અનુભવ થાય છે."

જમ્મુ અને કાશ્મીરનાં લોકોનાં સ્નેહ માટે આભાર વ્યક્ત કરતાં પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, "મોદી સ્નેહનું આ ઋણ અદા કરવામાં કોઈ કસર છોડશે નહીં. હું આ બધી મહેનત તમારા દિલ જીતવા માટે કરી રહ્યો છું અને હું માનું છું કે હું સાચા રસ્તે છું. હું તમારા દિલ જીતવાના મારા પ્રયત્નો ચાલુ રાખીશ. આ મોદીની ગેરંટી છે અને તમે બધા જાણો છો કે મોદીની ગેરંટી એટલે ગેરંટી પૂરી કરવાની ગેરંટી."

જમ્મુની તેમની તાજેતરની મુલાકાતને યાદ કરતા જ્યાં તેમણે 32,000 કરોડ રૂપિયાના ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને એજ્યુકેશન પ્રોજેક્ટ્સની શરૂઆત કરી હતી, પીએમ મોદીએ આજે વિતરણ કરવામાં આવેલા નિમણૂક પત્રોની સાથે પર્યટન અને વિકાસ, અને કૃષિ સાથે સંબંધિત આજના પ્રોજેક્ટ્સનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, "વિકાસની શક્તિ, પ્રવાસનની સંભવિતતા, ખેડૂતોની ક્ષમતાઓ અને જમ્મુ અને કાશ્મીરનાં યુવાનોનું નેતૃત્વ વિકસિત જમ્મુ કાશ્મીર માટે માર્ગ મોકળો કરશે." જમ્મુ કાશ્મીર માત્ર એક સ્થળ નથી, જમ્મુ કાશ્મીર ભારતનું વડું છે. અને ઊંચું માથું એ વિકાસ અને આદરનું પ્રતીક છે. એટલે વિકસિત જમ્મુ અને કાશ્મીર વિકસિત ભારતની પ્રાથમિકતા છે."

પ્રધાનમંત્રીએ એ સમયને યાદ કર્યો હતો, જ્યારે દેશમાં કાયદાનો અમલ જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં થયો નહોતો. તેમણે ગરીબોનાં કલ્યાણ માટે એવી યોજનાઓનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો, જેનો લાભ વંચિતો ઉઠાવી શકે તેમ નહોતાં. નસીબમાં થયેલા પરિવર્તનનો ઉલ્લેખ કરીને પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, આજે શ્રીનગરથી સંપૂર્ણ દેશ માટે યોજનાઓ શરૂ કરવામાં આવી છે અને જમ્મુ-કાશ્મીર દેશમાં પ્રવાસન માટે અગ્રેસર છે. એટલે પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, ભારતમાં 50થી વધારે સ્થળોનાં લોકો આ પ્રસંગે જોડાયા છે. તેમણે સ્વદેશ દર્શન યોજના હેઠળ આજે દેશને સમર્પિત કરવામાં આવી રહેલી છ પરિયોજનાઓ તેમજ તેનાં આગામી તબક્કાની શરૂઆત વિશે વાત કરી હતી. તેમણે માહિતી આપી હતી કે, શ્રીનગર સહિત દેશનાં વિવિધ શહેરો માટે આશરે 30 પ્રોજેક્ટ શરૂ કરવામાં આવ્યાં છે, જ્યારે પ્રસાદ યોજના હેઠળ 3 પ્રોજેક્ટનું ઉદઘાટન કરવામાં આવ્યું છે અને 14 અન્ય પ્રોજેક્ટ શરૂ કરવામાં આવ્યાં છે. તેમણે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, પવિત્ર હજરતબલ દરગાહમાં લોકોની સુવિધા માટે થઈ રહેલા વિકાસકાર્યો પણ પૂર્ણ થયા છે. પ્રધાનમંત્રીએ 'દેખો અપના દેશ પીપલ્સ ચોઇસ' અભિયાન વિશે માહિતી આપી હતી, જેમાં સરકાર દ્વારા આગામી 2 વર્ષમાં 40 સ્થળોની ઓળખ પ્રવાસન સ્થળો તરીકે કરવામાં આવશે. આ અભિયાન હેઠળ પ્રધાનમંત્રીએ સમજાવ્યું હતું કે, સરકાર લોકોનાં અભિપ્રાયને આધારે સૌથી વધુ પસંદગીનાં પ્રવાસન સ્થળોનો વિકાસ કરશે. તેમણે બિનનિવાસી ભારતીયોને ભારત આવવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવા 'ચલો ઇન્ડિયા' અભિયાનનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો હતો. જમ્મુ અને કાશ્મીરના નાગરિકોને આજનાં વિકાસ કાર્યો માટે અભિનંદન પાઠવતા પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, તેનાથી આ વિસ્તારનાં પ્રવાસન ઉદ્યોગને વિકસાવવામાં અને રોજગારીની નવી તકો ઊભી કરવામાં મદદ મળશે.

પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, "જ્યારે ઇરાદાઓ ઉમદા હોય છે અને કટિબદ્ધતાઓ પૂર્ણ કરવાનો દ્રઢ નિશ્ચય હોય છે, ત્યારે પરિણામો અવશ્ય આવે છે." તેમણે જમ્મુ-કાશ્મીરમાં જી-20 શિખર સંમેલનના સફળ આયોજનનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો.

પ્રવાસનમાં પરિવર્તનકારી વૃદ્ધિને સંબોધતા પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે, "એક સમય હતો જ્યારે લોકો સવાલ કરતા હતા કે પ્રવાસન માટે જમ્મુ-કાશ્મીરની મુલાકાત કોણ લેશે. આજે, જમ્મુ-કાશ્મીર પર્યટનના તમામ રેકોર્ડ તોડી રહ્યું છે." તેમણે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, "એકલા 2023માં જ જમ્મુ-કાશ્મીરે 2 કરોડથી વધુ પ્રવાસીઓનું સ્વાગત કર્યું હતું, જે અગાઉના રેકોર્ડને પાછળ છોડીને ગયા હતા. છેલ્લા 10 વર્ષોમાં અમરનાથ યાત્રામાં સૌથી વધુ યાત્રાળુઓએ ભાગ લીધો છે અને વૈષ્ણોદેવીમાં પણ શ્રદ્ધાળુઓની સંખ્યામાં નોંધપાત્ર વધારો નોંધાયો છે." વિદેશી પ્રવાસીઓનાં આગમનમાં વધારો અને સેલિબ્રિટીઝ અને આંતરરાષ્ટ્રીય મહેમાનો માટે વધી રહેલાં આકર્ષણ પર પ્રકાશ પાડતા પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, "હવે પ્રસિદ્ધ સેલિબ્રિટીઝ અને વિદેશી મહેમાનો પણ વીડિયો અને રીલ્સનું સંશોધન કરવા અને તેને શોધવા અને બનાવવા જમ્મુ-કાશ્મીરની ખીણોની મુલાકાત લે છે."

કૃષિ ક્ષેત્ર તરફ આગળ વધતાં પ્રધાનમંત્રીએ જમ્મુ અને કાશ્મીરની કેસર, સફરજન, સૂકા મેવા અને ચેરી સહિતની કૃષિપેદાશોની તાકાત પર ભાર મૂક્યો હતો અને આ વિસ્તારને નોંધપાત્ર કૃષિ કેન્દ્ર તરીકે ઓળખાવ્યો હતો. તેમણે કહ્યું કે 5,000 કરોડ રૂપિયાના કૃષિ વિકાસ કાર્યક્રમથી આગામી 5 વર્ષમાં જમ્મુ-કાશ્મીરના કૃષિ ક્ષેત્રમાં અભૂતપૂર્વ વૃદ્ધિ થશે, ખાસ કરીને બાગાયતી અને પશુધન વિકાસ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવશે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, "આ પહેલથી ખાસ કરીને બાગાયતી અને પશુપાલનનાં ક્ષેત્રોમાં હજારો નવી તકો ઊભી થશે."

વધુમાં તેમણે પીએમ કિસાન સન્માન નિધિ યોજના હેઠળ લગભગ 3,000 કરોડ રૂપિયાના સીધા હસ્તાંતરણનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો, જે જમ્મુ-કાશ્મીરમાં ખેડૂતોના ખાતામાં છે. ફળો અને શાકભાજીની સંગ્રહ ક્ષમતા વધારવા અને તેની લાંબા સમય સુધી જાળવણી સુનિશ્ચિત કરવા માટે, જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં સંગ્રહ સુવિધાઓ વધારવા માટે નોંધપાત્ર રોકાણ કરવામાં આવ્યું છે. આ ઉપરાંત પ્રધાનમંત્રીએ ધ્યાન દોર્યું હતું કે, 'દુનિયાની સૌથી મોટી વેરહાઉસિંગ યોજના'ની શરૂઆત થવાથી જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં અસંખ્ય વેરહાઉસનું નિર્માણ સામેલ હશે.

જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં વિકાસની ઝડપી ગતિની નોંધ લઈને પ્રધાનમંત્રીએ 2 એઈમ્સનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો કારણ કે એઈમ્સ જમ્મુનું ઉદઘાટન થઈ ચૂક્યું છે અને એઈમ્સ કાશ્મીરમાં કામ ચાલી રહ્યું છે. તેમણે આ ક્ષેત્રમાં 7 નવી મેડિકલ કોલેજો, 2 કેન્સર હોસ્પિટલ અને આઇઆઇટી અને આઇઆઇએમ જેવી સંસ્થાઓ વિશે વાત કરી હતી. તેમણે કહ્યું કે જમ્મુ-કાશ્મીરમાં 2 વંદે ભારત ટ્રેન ચાલી રહી છે અને શ્રીનગરથી સંગાલદાન અને સાંગલદાનથી બારામુલ સુધીની રેલ સેવા શરૂ થઈ ગઈ છે. કનેક્ટિવિટીના આ વિસ્તરણથી આર્થિક પ્રવૃત્તિઓને વેગ મળ્યો છે. જમ્મુ અને શ્રીનગરને સ્માર્ટ સિટી બનાવવા માટે નવી પરિયોજનાઓનો ઉલ્લેખ કરીને પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, "આગામી સમયમાં જમ્મુ અને કાશ્મીરની સફળતાની ગાથા સમગ્ર વિશ્વ માટે ઉદાહરણરૂપ બની રહેશે."

પોતાના 'મન કી બાત' કાર્યક્રમમાં તેમણે કરેલા હસ્તકળાઓ અને આ વિસ્તારની સ્વચ્છતાના ઉલ્લેખને યાદ કરીને પ્રધાનમંત્રીએ જમ્મુ-કાશ્મીરના કમળ સાથેના જોડાણ પર ભાર મૂક્યો હતો.

જમ્મુ અને કાશ્મીરના યુવાનોના દરેક ક્ષેત્રમાં વિકાસ માટે સરકારનાં પ્રયાસોનો ઉલ્લેખ કરીને પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, કૌશલ્ય વિકાસથી માંડીને રમતગમત સુધીની નવી તકો ઊભી થઈ રહી છે તથા જમ્મુ અને કાશ્મીરનાં દરેક જિલ્લામાં રમતગમતની આધુનિક સુવિધાઓ ઊભી થઈ રહી છે તેનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. તેમણે જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં 17 જિલ્લાઓમાં નિર્માણ પામેલા બહુહેતુક ઇન્ડોર સ્પોર્ટ્સ હોલનું ઉદાહરણ આપ્યું હતું, જેમાં ઘણી રાષ્ટ્રીય સ્પોર્ટ્સ ટૂર્નામેન્ટ્સની યજમાની કરવામાં આવી હતી. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, "હવે જમ્મુ-કાશ્મીર દેશની શિયાળુ રમતગમતની રાજધાની તરીકે ઉભરી રહ્યું છે. પ્રધાનમંત્રીએ ઉમેર્યું હતું કે, તાજેતરમાં યોજાયેલી ખેલો ઇન્ડિયા વિન્ટર ગેમ્સમાં આશરે 1000 ખેલાડીઓએ ભાગ લીધો છે."

પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, "જમ્મુ અને કાશ્મીર આજે મુક્તપણે શ્વાસ લઈ રહ્યું છે, એટલે નવી ઊંચાઈઓ હાંસલ કરી રહ્યું છે." પ્રધાનમંત્રીએ કલમ 370 નાબૂદ કરવાની નોંધ લઈને કહ્યું હતું કે, જેનાથી યુવાનોની પ્રતિભા અને સમાન અધિકારો અને દરેક માટે સમાન તકોનું સન્માન થયું છે. તેમણે પાકિસ્તાનથી આવેલા શરણાર્થીઓ, વાલ્મિકી સમુદાય અને સફાઇ કામદારોને મતાધિકાર મળ્યો છે, એસસી કેટેગરી માટે વાલ્મિકી સમુદાયની માંગને પૂર્ણ કરવા, અનુસૂચિત જનજાતિઓ, પડધરી જનજાતિ માટે વિધાનસભામાં બેઠકો અનામત રાખવા અને પડદારી જનજાતિ, પહાડી વંશીય જૂથ, ગઢડા બ્રાહ્મણ અને કોળી સમુદાયોને અનુસૂચિત જનજાતિમાં સમાવવા અંગે વાત કરી હતી. પ્રધાનમંત્રીએ એ બાબત તરફ પણ ધ્યાન દોર્યું હતું કે, જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં વંશવાદી રાજકારણ પંચાયત, નગરપાલિકા અને મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશનમાં અન્ય પછાત વર્ગોને અનામતના અધિકારથી વંચિત રાખે છે, જેમ કે સરકારમાં જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. પીએમ મોદીએ ઉમેર્યું હતું કે, "આજે દરેક વર્ગને તેના અધિકારો પરત કરવામાં આવી રહ્યા છે."

જમ્મુ અને કાશ્મીર બેંકની કાયાપલટ પર ભાર મૂકતા પ્રધાનમંત્રીએ ભૂતકાળના ગેરવહીવટને યાદ કર્યો હતો અને તેને રાજવંશની રાજનીતિ અને ભ્રષ્ટાચારનો શિકાર ગણાવી હતી. પ્રધાનમંત્રીએ બેંકનાં સ્વાસ્થ્યને પુનઃસ્થાપિત કરવા સુધારાઓની યાદી આપી હતી. તેમણે બેંકને 1000 કરોડ રૂપિયાની સહાય અને ખોટી નિમણૂકો સામે કાર્યવાહીનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. એન્ટી કરપ્શન બ્યુરો હજુ પણ આવી હજારો નિમણૂકોની તપાસ કરી રહ્યું છે. તેમણે છેલ્લાં 5 વર્ષમાં થયેલી પારદર્શક ભરતીઓ પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. જેના કારણે J&K બેન્કનો નફો 1700 કરોડ રૂપિયા સુધી પહોંચી ગયો છે અને બિઝનેસ 5 વર્ષ પહેલા 1.25 કરોડ રૂપિયાથી 2.25 લાખ કરોડ રૂપિયા પર પહોંચી ગયો છે. થાપણો પણ 80,000 કરોડ રૂપિયાથી વધીને 1.25 લાખ કરોડ રૂપિયા થઈ ગઈ છે. એનપીએ જે 5 વર્ષ પહેલા 11 ટકાને પાર કરી ગઈ હતી તે ઘટીને 5 ટકાથી નીચે આવી ગઈ છે. બેંકનો શેર પણ 12 ગણો વધીને લગભગ 140 રૂપિયા થયો છે, જે ૫ વર્ષ પહેલા 12 રૂપિયા હતો. પીએમ મોદીએ વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, "જ્યારે પ્રામાણિક સરકાર હોય છે, ત્યારે હેતુ લોકોના કલ્યાણનો હોય છે, ત્યારે લોકોને દરેક મુશ્કેલીમાંથી બહાર લાવી શકાય છે."

આઝાદી પછી જમ્મુ અને કાશ્મીર રાજવંશના રાજકારણનો સૌથી મોટો ભોગ બન્યું છે તેનો ઉલ્લેખ કરીને પ્રધાનમંત્રીએ લોકોને ખાતરી આપી હતી કે, જમ્મુ-કાશ્મીર માટે વિકાસ અભિયાન કોઈ પણ કિંમતે અટકશે નહીં અને આગામી 5 વર્ષમાં આ વિસ્તારનો વિકાસ ઝડપથી થશે.

પ્રધાનમંત્રીએ રમઝાનના પવિત્ર મહિનાની શુભેચ્છા પાઠવીને સમગ્ર દેશને શુભેચ્છા પાઠવીને પોતાનું સંબોધન પૂરું કર્યું હતું. "મારી ઇચ્છા છે કે રમઝાન મહિનાથી દરેકને શાંતિ અને સુમેળનો સંદેશ મળે. આવતીકાલે મહાશિવરાત્રી છે, હું દરેકને આ પવિત્ર તહેવારની શુભેચ્છા પાઠવું છું." પીએમ મોદીએ અંતમાં જણાવ્યું હતું.

આ પ્રસંગે જમ્મુ અને કાશ્મીરનાં લેફ્ટનન્ટ ગવર્નર શ્રી મનોજ સિંહા અને રાજ્ય કક્ષાનાં કેન્દ્રીય મંત્રી ડૉ. જિતેન્દ્ર સિંહ ઉપસ્થિત રહ્યાં હતાં.

પૃષ્ઠભૂમિ

જમ્મુ અને કાશ્મીરનાં કૃષિ-અર્થતંત્રને મોટું પ્રોત્સાહન આપવાનાં ભાગરૂપે પ્રધાનમંત્રીએ 'હોલિસ્ટિક એગ્રિકલ્ચર ડેવલપમેન્ટ પ્રોગ્રામ' (એચએડીપી) દેશને સમર્પિત કર્યો હતો. એચએડીપી એક સંકલિત કાર્યક્રમ છે, જે જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં બાગાયત, કૃષિ અને પશુપાલન જેવા કૃષિ-અર્થતંત્રના ત્રણ મુખ્ય ક્ષેત્રોમાં પ્રવૃત્તિઓના સંપૂર્ણ સ્પેક્ટ્રમને આવરી લે છે. આ કાર્યક્રમ સમર્પિત દક્ષ કિસાન પોર્ટલ દ્વારા લગભગ 2.5 લાખ ખેડુતોને કૌશલ્ય વિકાસથી સજ્જ કરશે. આ કાર્યક્રમ હેઠળ આશરે 2000 કિસાન ખિદમત ઘરોની સ્થાપના કરવામાં આવશે અને ખેડૂત સમુદાયના કલ્યાણ માટે મજબૂત મૂલ્ય સાંકળો સ્થાપિત કરવામાં આવશે. આ કાર્યક્રમથી રોજગારીનું સર્જન થશે અને જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં લાખો સીમાંત પરિવારોને લાભ થશે.

પ્રધાનમંત્રીનું વિઝન આ સ્થળો પર વૈશ્વિક કક્ષાની માળખાગત સુવિધાઓ અને સુવિધાઓનું નિર્માણ કરીને દેશભરમાં અગ્રણી યાત્રાધામો અને પ્રવાસન સ્થળોની મુલાકાત લેનારા પ્રવાસીઓ અને યાત્રાળુઓના સંપૂર્ણ અનુભવને શ્રેષ્ઠ બનાવવાનો છે. તેને અનુરૂપ પ્રધાનમંત્રીએ દેશને સમર્પિત કર્યું હતું અને રૂ. 1400 કરોડથી વધારેનાં સ્વદેશ દર્શન અને પ્રશાદ યોજના હેઠળ વિવિધ પહેલોનો શુભારંભ કર્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ દેશને જે પરિયોજનાઓનું લોકાર્પણ કર્યું છે, તેમાં જમ્મુ-કાશ્મીરના શ્રીનગરમાં 'હઝરતબલ શ્રાઈનનો સંકલિત વિકાસ'નો વિકાસ; મેઘાલયમાં પૂર્વોત્તર સર્કિટમાં વિકસિત પ્રવાસન સુવિધાઓનો સમાવેશ થાય છે. બિહાર અને રાજસ્થાનમાં આધ્યાત્મિક સર્કિટ; બિહારમાં ગ્રામીણ અને તીર્થંકર સર્કિટ; જોગુલામ્બા દેવી મંદિર, જોગુલામ્બા ગડવાલ જિલ્લો, તેલંગાણાનો વિકાસ; અને અમરકંટક મંદિર, અન્નુપુર જિલ્લો, મધ્ય પ્રદેશનો વિકાસ.

હજરતબલ તીર્થધામની મુલાકાતે આવતા યાત્રાળુઓ અને પ્રવાસીઓ માટે વિશ્વ કક્ષાનું માળખું અને સુવિધાઓ ઊભી કરવા તથા તેમના સંપૂર્ણ આધ્યાત્મિક અનુભવને વધારવા માટે 'હઝરતબલ શ્રાઇનનો સંકલિત વિકાસ' પ્રોજેક્ટ અમલમાં મૂકવામાં આવ્યો છે. આ પ્રોજેક્ટના મુખ્ય ઘટકોમાં મંદિરની બાઉન્ડ્રી વોલના નિર્માણ, હઝરતબલના તીર્થસ્થાનોની રોશની પૂર્વવર્તી; મંદિરની આસપાસના ઘાટ અને દેવરી માર્ગોમાં સુધારો; સૂફી અર્થઘટન કેન્દ્રનું નિર્માણ; પ્રવાસી સુવિધા કેન્દ્રનું નિર્માણ; સંકેતોની સ્થાપના; બહુસ્તરીય માળનું કાર પાર્કિંગ; જાહેર સુવિધા બ્લોકનું નિર્માણ અને તીર્થસ્થાનના પ્રવેશદ્વાર સહિત સમગ્ર વિસ્તારના સ્થળ વિકાસનો સમાવેશ થાય છે.

પ્રધાનમંત્રીએ આશરે 43 પ્રોજેક્ટ્સનો પણ શુભારંભ કર્યો હતો, જે દેશભરમાં વિવિધ પ્રકારનાં યાત્રાધામો અને પ્રવાસન સ્થળોનો વિકાસ કરશે. તેમાં આંધ્રપ્રદેશના કાકીનાડા જિલ્લામાં આવેલા અન્નાવરમ મંદિર જેવા મહત્વપૂર્ણ ધાર્મિક સ્થળોનો સમાવેશ થાય છે. તમિલનાડુના તંજાવુર અને મયિલાદુથુરાઈ જિલ્લામાં નવગ્રહ મંદિરો અને પુડુચેરીના કરાઈકલ જિલ્લામાં; શ્રી ચામુંડેશ્વરી દેવી મંદિર, મૈસૂર જિલ્લો, કર્ણાટક; કરણી માતા મંદિર, બિકાનેર જિલ્લો રાજસ્થાન; મા ચિંતપૂર્ણી મંદિર, ઉના જિલ્લો, હિમાચલ પ્રદેશ; બેસિલિકા ઓફ બોમ જીસસ ચર્ચ, ગોવા વગેરે. આ પ્રોજેક્ટ્સમાં અરુણાચલ પ્રદેશમાં મેચુકા એડવેન્ચર પાર્ક જેવા અન્ય વિવિધ સ્થળો અને અનુભવ કેન્દ્રોના વિકાસનો પણ સમાવેશ થાય છે. ગંગી, પિથોરાગઢ, ઉત્તરાખંડમાં ગ્રામીણ પ્રવાસન ક્લસ્ટરનો અનુભવ અનંતગિરી જંગલ, અનાનાથગિરી, તેલંગાણા ખાતે ઇકોટુરિઝમ ઝોન; મેઘાલયના સોહરામાં મેઘાલયના સોહરામાં મેઘાલયની વય ગુફાનો અનુભવ અને વોટરફોલ ટ્રેઈલ્સનો અનુભવ; સિનેમારા ટી એસ્ટેટ, જોરહાટ, આસામની પુનઃકલ્પના કરવી; કંજલી વેટલેન્ડ, કપૂરથલા, પંજાબ ખાતે ઇકોટુરિઝમનો અનુભવ; જુલી લેહ જૈવવિવિધતા ઉદ્યાન, લેહ, વગેરે.

દરમિયાન પ્રધાનમંત્રીએ ચેલેન્જ આધારિત ડેસ્ટિનેશન ડેવલપમેન્ટ (સીબીડીડી) યોજના હેઠળ પસંદ કરાયેલા 42 પ્રવાસન સ્થળોની જાહેરાત કરી હતી. કેન્દ્રીય બજેટ 2023-24 દરમિયાન જાહેર કરવામાં આવેલી નવીન યોજનાનો ઉદ્દેશ પ્રવાસન સ્થળોના વિકાસને પ્રોત્સાહન આપવાની સાથે-સાથે સ્થિરતાને પ્રોત્સાહન આપવાની સાથે-સાથે પ્રવાસન ક્ષેત્રમાં સ્પર્ધાત્મકતાને પ્રોત્સાહન આપીને એન્ડ-ટુ-એન્ડ ટૂરિસ્ટ અનુભવો પ્રદાન કરવાનો છે. આ 42 સ્થળોની ઓળખ ચાર કેટેગરીમાં કરવામાં આવી છે જેમાં કલ્ચર એન્ડ હેરિટેજ ડેસ્ટિનેશનમાં 16, આધ્યાત્મિક સ્થળોમાં 11, ઇકોટુરિઝમમાં 10 અને અમૃત ધરોહરમાં 10 અને વાઇબ્રન્ટ વિલેજમાં 5 સ્થળોનો સમાવેશ થાય છે.

પ્રધાનમંત્રીએ 'દેખો અપના દેશ પીપલ્સ ચોઇસ 2024'ના સ્વરૂપમાં પ્રવાસન પર દેશની નાડીને ઓળખવા માટે સૌપ્રથમ રાષ્ટ્રવ્યાપી પહેલ શરૂ કરી હતી. રાષ્ટ્રવ્યાપી સર્વેક્ષણનો હેતુ સૌથી વધુ પસંદગીના પર્યટક આકર્ષણોને ઓળખવા અને આધ્યાત્મિક, સાંસ્કૃતિક અને વારસો, પ્રકૃતિ અને વન્યજીવન, સાહસ અને અન્ય કેટેગરીમાં 5 પર્યટન કેટેગરીમાં પ્રવાસીઓની ધારણાને સમજવા માટે નાગરિકો સાથે જોડાવાનો છે. ચાર મુખ્ય કેટેગરીઓ ઉપરાંત 'અન્ય' કેટેગરી એવી છે કે જ્યાં કોઈ પણ વ્યક્તિ તેમના વ્યક્તિગત મનપસંદને મત આપી શકે છે અને વાઇબ્રન્ટ બોર્ડર વિલેજ, વેલનેસ ટૂરિઝમ, વેડિંગ ટૂરિઝમ વગેરે જેવા વણશોધાયેલા પર્યટન આકર્ષણો અને સ્થળોના રૂપમાં છુપાયેલા પર્યટન રત્નોને ઉજાગર કરવામાં મદદ કરી શકે છે. આ મતદાન કવાયતનું આયોજન ભારત સરકારના નાગરિક જોડાણ પોર્ટલ MyGov પ્લેટફોર્મ પર કરવામાં આવ્યું છે.

પ્રધાનમંત્રીએ 'ચલો ઇન્ડિયા ગ્લોબલ ડાયસ્પોરા અભિયાન' શરૂ કર્યું હતું, જેનો ઉદ્દેશ ભારતીય ડાયસ્પોરાને ઇન્ક્રેડિબલ ઇન્ડિયા એમ્બેસેડર બનવા અને ભારતમાં પ્રવાસનને પ્રોત્સાહન આપવા માટે પ્રેરિત કરવાનો હતો. આ અભિયાન પ્રધાનમંત્રીની હાકલને આધારે શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં તેમણે પ્રવાસી ભારતીયોનાં સભ્યોને ઓછામાં ઓછા 5 બિન-ભારતીય મિત્રોને ભારત આવવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવા વિનંતી કરી હતી. 3 કરોડથી વધુ વિદેશી ભારતીયો સાથે, ભારતીય ડાયસ્પોરા ભારતીય પ્રવાસન માટે એક શક્તિશાળી ઉત્પ્રેરક તરીકે સેવા આપી શકે છે, જે સાંસ્કૃતિક રાજદૂત તરીકે કામ કરે છે.

AP/GP/JD