যোৱা ৯ বছৰত, ২৪.৮২ কোটি লোক বিভিন্ন ধৰণৰ দৰিদ্ৰতাৰ পৰা ওলাই আহিছিল। নীতি আয়োগৰ আলোচনা পত্ৰ '২০০৫-০৬ বৰ্ষৰ পৰা ভাৰতত বহুমাত্ৰিক দৰিদ্ৰতা' ফলাফলে ২০১৩-১৪ আৰু ২০২২-২৩ বৰ্ষৰ ভিতৰত সকলো ধৰণৰ দৰিদ্ৰতা দূৰ কৰাৰ বাবে চৰকাৰৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ পদক্ষেপসমূহৰ বাবে এই উল্লেখযোগ্য সাফল্যক দায়ী কৰিছে। নীতি আয়োগৰ মুখ্য কাৰ্যবাহী বিষয়া শ্ৰী বি ভি আৰ সুব্ৰমনিয়ামৰ উপস্থিতিত নীতি আয়োগৰ সদস্য অধ্যাপক ৰমেশ চান্দে আজি আলোচনা পত্ৰখন মুকলি কৰে। অক্সফৰ্ড নীতি আৰু মানৱ উন্নয়ন উদ্যোগ (অ'পিএইচআই) আৰু ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ উন্নয়ন কাৰ্যসূচীয়ে (ইউএনডিপি) এই কাকতখনৰ বাবে কাৰিকৰী ইনপুট প্ৰদান কৰিছিল।

বহুমাত্ৰিক দৰিদ্ৰতা সূচক (এমপিআই) হৈছে এক বিশ্বব্যাপী স্বীকৃত সামগ্ৰিক পদক্ষেপ যি আৰ্থিক দিশৰ বাহিৰেও বহুতো মাত্ৰাত দৰিদ্ৰতা প্ৰতিফলিত কৰে। এম.পি.আই.-ৰ গোলকীয় পদ্ধতি শক্তিশালী আলকাইৰ আৰু ফষ্টাৰ (এএফ) পদ্ধতিৰ ওপৰত আধাৰিত যি চৰম দৰিদ্ৰতা মূল্যাঙ্কন কৰাৰ বাবে প্ৰস্তুত কৰা সাৰ্বজনীনভাৱে স্বীকৃত মেট্ৰিকৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি লোকসকলক দৰিদ্ৰ বুলি চিনাক্ত কৰে, পৰম্পৰাগত আৰ্থিক দৰিদ্ৰতা ব্যৱস্থাৰ বাবে এক পৰিপূৰক সম্ভাৱনা প্ৰদান কৰে।

আলোচনা পত্ৰ অনুসৰি, ভাৰতত বহুমাত্ৰিক দৰিদ্ৰতাৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ হ্ৰাস নথিভুক্ত কৰা হৈছে, যি ২০১৩-১৪ বৰ্ষত ২৯.১৭ শতাংশৰ পৰা ২০২২-২৩ বৰ্ষত ১১.২৮ শতাংশলৈ হ্ৰাস পাইছে, অৰ্থাৎ ১৭.৮৯ শতাংশ পইণ্ট হ্ৰাস হৈছে। উত্তৰ প্ৰদেশত যোৱা ন বছৰত ৫.৯৪ কোটি লোক বহুমাত্ৰিক দৰিদ্ৰতাৰ পৰা ওলাই অহাৰ ফলত দৰিদ্ৰলোকৰ সংখ্যা সৰ্বাধিক হ্ৰাস পাইছে, তাৰ পিছত আছে বিহাৰ (৩.৭৭ কোটি), মধ্য প্ৰদেশ (২.৩০ কোটি) আৰু ৰাজস্থান (১.87 কোটি)।

কাকতখনে লগতে দেখুৱাইছে যে নমুনা পদ্ধতি ব্যৱহাৰ কৰি দৰিদ্ৰতাৰ মুৰগণনা অনুপাত হ্ৰাস হোৱাৰ গতি ২০০৫-০৬ ৰ পৰা ২০১৫-১৬ বৰ্ষৰ (৭.৬৯ শতাংশ বাৰ্ষিক হ্ৰাসৰ হাৰ) তুলনাত ২০১৫-১৬ ৰ পৰা ২০১৯-২১ লৈ (৭.৬৯ শতাংশ বাৰ্ষিক হ্ৰাসৰ হাৰ) যথেষ্ট দ্ৰুত আছিল। অধ্যয়ন ৰ সময়ছোৱাত এমপিআইৰ সকলো ১২ টা সূচকত গুৰুত্বপূৰ্ণ উন্নতি পঞ্জীয়ন কৰা হৈছে। সাম্প্ৰতিক পৰিস্থিতিৰ তুলনাত ২০১৩-১৪ বৰ্ষত দৰিদ্ৰতাৰ স্তৰ অনুমান কৰিবলৈ (অৰ্থাৎ ২০২২-২৩ বৰ্ষৰ বাবে), এই নিৰ্দিষ্ট সময়ৰ বাবে ডাটা সীমাবদ্ধতাৰ বাবে আনুমানিক আকলনব্যৱহাৰ কৰা হৈছে।

দৰিদ্ৰতাৰ সকলো মাত্ৰা সামৰি লোৱা গুৰুত্বপূৰ্ণ পদক্ষেপৰ বাবে, যোৱা ৯ বছৰত ২৪.৮২ কোটি লোক বহুমাত্ৰিক দৰিদ্ৰতাৰ পৰা ওলাই আহিছে। ইয়াৰ ফলস্বৰূপে, ভাৰতে ২০৩০ চনৰ আগতে বহুমাত্ৰিক দৰিদ্ৰতা আধা কৰাৰ এছডিজি লক্ষ্য লাভ কৰাৰ সম্ভাৱনা আছে। আটাইতকৈ দুৰ্বল আৰু সুবিধা বঞ্চিত লোকসকলৰ জীৱন উন্নত কৰাৰ বাবে চৰকাৰৰ নিৰন্তৰ নিষ্ঠা আৰু দৃঢ় প্ৰতিশ্ৰুতিয়ে এই সাফল্যত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছে।

ভাৰত চৰকাৰে সৰ্বাংগীন দৰিদ্ৰতাৰ লক্ষ্যৰে মানুহৰ জীৱন উন্নত কৰাৰ ক্ষেত্ৰত উল্লেখযোগ্য অগ্ৰগতি লাভ কৰিছে। পোষণ অভিযান আৰু ৰক্তহীনতা মুক্ত ভাৰতৰ দৰে উল্লেখযোগ্য পদক্ষেপে স্বাস্থ্যসেৱা সুবিধাসমূহৰ প্ৰৱেশাধিকাৰ যথেষ্ট বৃদ্ধি কৰিছে, যাৰ ফলত বঞ্চনা যথেষ্ট হ্ৰাস পাইছে। বিশ্বৰ অন্যতম বৃহৎ খাদ্য সুৰক্ষা কাৰ্যসূচী কাৰ্যকৰী কৰা, ৰাষ্ট্ৰীয় খাদ্য সুৰক্ষা আইনৰ অধীনত লক্ষ্যযুক্ত ৰাজহুৱা বিতৰণ প্ৰণালীয়ে ৮১.৩৫ কোটি হিতাধিকাৰীক সামৰি লয়, গ্ৰাম্য আৰু নগৰীয়া লোকসকলক খাদ্যশস্য প্ৰদান কৰে। শেহতীয়া সিদ্ধান্ত, যেনে প্ৰধানমন্ত্ৰী গৰিব কল্যাণ অন্ন যোজনাৰ অধীনত বিনামূলীয়া খাদ্য শস্য বিতৰণ পৰৱৰ্তী পাঁচ বছৰৰ বাবে সম্প্ৰসাৰিত কৰা, চৰকাৰৰ প্ৰতিশ্ৰুতিৰ উদাহৰণ। উজ্জ্বলা যোজনাৰ জৰিয়তে মাতৃস্বাস্থ্য, পৰিষ্কাৰ ৰন্ধন ইন্ধন বিতৰণ, সৌভাগ্যৰ জৰিয়তে বিদ্যুতৰ আৱৰণ উন্নত কৰা আৰু স্বচ্ছ ভাৰত মিছন আৰু জল জীৱন মিছনৰ দৰে পৰিৱৰ্তনশীল অভিযানসমূহে সামূহিকভাৱে মানুহৰ জীৱন ধাৰণৰ পৰিস্থিতি আৰু সামগ্ৰিক কল্যাণউন্নত কৰিছে। ইয়াৰ উপৰিও, প্ৰধানমন্ত্ৰী জন ধন যোজনা আৰু প্ৰধানমন্ত্ৰী আৱাস যোজনাৰ দৰে ফ্লেগশ্বিপ কাৰ্যসূচীয়ে বিত্তীয় অন্তৰ্ভুক্তি আৰু দুখীয়া সকলৰ বাবে সুৰক্ষিত আৱাস প্ৰদানত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছে।

যদিও ৰাজ্যবোৰে বেলেগ ধৰণে প্ৰদৰ্শন কৰে, পৰম্পৰাগতভাৱে অত্যাধিক দৰিদ্ৰতা থকা কিছুমান ৰাজ্যই লোকসকলক দৰিদ্ৰতাৰ পৰা ওলাই অহাত সহায় কৰাত গুৰুত্বপূৰ্ণ অগ্ৰগতি লাভ কৰিছে, যাৰ ফলত দুয়োখন ৰাজ্যৰ মাজত বহুমাত্ৰিক দৰিদ্ৰতাৰ বৈষম্য হ্ৰাস পাইছে। ই মৌলিক সেৱাসমূহৰ প্ৰৱেশাধিকাৰৰ মৌলিক সমস্যাবোৰ দ্ৰুতগতিত সমাধান কৰি আছে যাতে দেশখন এখন উন্নত ৰাষ্ট্ৰ হোৱাৰ দিশত আগবাঢ়িব পাৰে অৰ্থাৎ বিকশিত ভাৰত @২০৪৭।

*****