કેન્દ્રીય માહિતી અને પ્રસારણ મંત્રી શ્રી અનુરાગ ઠાકુરે આજે રાષ્ટ્રીય પ્રેસ દિવસના પ્રસંગે મીડિયા સમુદાયને હાર્દિક શુભેચ્છાઓ પાઠવી હતી. આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સના યુગમાં મીડિયાની થીમ પર પ્રેસ કાઉન્સિલ ઓફ ઇન્ડિયા દ્વારા આયોજિત એક કાર્યક્રમમાં બોલતા મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, આજનો દિવસ જવાબદાર પત્રકારત્વ પ્રત્યેની આપણી સામૂહિક કટિબદ્ધતાની પુનઃપુષ્ટિ કરવાનો દિવસ છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, ભારત હવેથી થોડાં જ વર્ષોમાં ત્રીજું સૌથી મોટું અર્થતંત્ર બનવાની તૈયારીમાં છે, ત્યારે તેમણે મીડિયાને ભારતની કાયાપલટ કરવાની ગાથા પર પ્રકાશ પાડવાની સાથે વિવિધ પ્રદેશો અને ક્ષેત્રોમાંથી એક અબજ અવાજની આકાંક્ષાઓને પણ પ્રદર્શિત કરવામાં વધુને વધુ રચનાત્મક ભૂમિકા ભજવવા આતુર છે.

આજના દિવસના મહત્ત્વ પર પ્રકાશ પાડતા શ્રી ઠાકુરે જણાવ્યું હતું કે, રાષ્ટ્રીય પ્રેસ દિવસ આપણી લોકશાહીને મજબૂત કરવા માટે સમર્પિત પત્રકારોની અવિરત પ્રતિબદ્ધતાનું સન્માન કરે છે.

આ કાર્યક્રમની થીમ પર બોલતા મંત્રીશ્રીએ જણાવ્યું હતું કે, "આપણે ઇતિહાસના એક મહત્ત્વપૂર્ણ તબક્કે ઊભા છીએ, જેમાં ટેકનોલોજીને આગળ ધપાવીને ઝડપી વૈશ્વિક ઉત્ક્રાંતિ જોવા મળી રહી છે. ડિજિટલ યુગે એક નવા યુગની શરૂઆત કરી છે જ્યાં આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ (એઆઈ) નો ઉપયોગ ન્યૂઝ કન્ટેન્ટ બનાવવા માટે વધુને વધુ થઈ રહ્યો છે. જ્યારે એઆઈ નિ:શંકપણે સમાચારના અહેવાલમાં એક નવું પરિમાણ ઉમેરે છે, ત્યારે તેની મર્યાદાઓને ઓળખવી મહત્વપૂર્ણ છે. " સમાચાર એકત્રિત કરવા અને સમાચારોના પ્રસારના ક્ષેત્રમાં આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સની વધતી જતી મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકાની પ્રશંસા કરતી વખતે, મંત્રીએ એ વાત પર પણ ભાર મૂક્યો હતો કે સંપાદક દ્વારા વર્ષોના અનુભવ, સંદર્ભ અને નિરીક્ષણની બારીકાઈઓ હંમેશા એઆઈથી એક કદમ આગળ રહેશે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, એઆઇ મોડલ્સ તેમના તાલીમ ડેટામાંથી પૂર્વગ્રહો ન અપનાવે તે સુનિશ્ચિત કરવું મહત્ત્વપૂર્ણ છે, જેથી મીડિયાની અખંડિતતા સાથે સમાધાન થાય. આ પડકારોને અસરકારક રીતે હાથ ધરવું અને તેને હળવું કરવું એ આપણી સામૂહિક જવાબદારી છે, જે પત્રકારત્વની અખંડિતતા જાળવવા અને મીડિયામાં એઆઈના જવાબદાર ઉપયોગને સુનિશ્ચિત કરવા માટે જરૂરી સાવચેતી રાખે છે.

મંત્રીએ કેટલીક પશ્ચિમી સંસ્થાઓ દ્વારા ઊભી કરવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવી રહેલી નકારાત્મક ધારણાનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો અને કહ્યું હતું કે, જ્યારે આપણે પ્રેસની સ્વતંત્રતાની ઉજવણી કરીએ છીએ, ત્યારે પણ જેઓ આપણા રાષ્ટ્રની ભાવનાને નબળી પાડવા માગે છે તેમની સામે આપણે આંખ આડા કાન કરી શકીએ નહીં. એવી વ્યક્તિઓ અને મીડિયા આઉટલેટ્સ છે જે સ્થાનિક અને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે ભારત વિરુદ્ધ સતત બનાવટી પ્રચાર ફેલાવે છે. આવી કથાઓને પડકારવી, જૂઠાણાંને ખુલ્લાં પાડવાં અને સત્યનો વિજય થાય તે સુનિશ્ચિત કરવું એ આપણી સામૂહિક જવાબદારી છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, ભારત અને તેના મીડિયાના ચિત્રણ અંગે કેટલાક પશ્ચિમી પૂર્વગ્રહો દ્વારા ફેલાવવામાં આવતી સતત ગેરસમજોને દૂર કરવી નિર્ણાયક છે. વસાહતી હેંગઓવર ઘણીવાર ધારણાઓને અવરોધે છે, પરંતુ અમે ભારપૂર્વક કહીએ છીએ કે આપણું મીડિયા લેન્ડસ્કેપ ગતિશીલ, પ્રતિબિંબિત છે અને તેની પોતાની યોગ્યતા પર ઉભું છે. ભારતનું મીડિયા તેની સાંસ્કૃતિક સમૃદ્ધિનું પ્રતિબિંબ છે અને વૈશ્વિક સંવાદમાં તેણે જે પ્રદાન કર્યું છે, તેના પર આપણે ગર્વ લેવો જોઈએ. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, ભારત એક જીવંત અને મુક્ત પ્રેસ ધરાવે છે, જે વિવિધ અવાજો અને અભિપ્રાયો માટે એક મંચ પ્રદાન કરે છે.

મંત્રીશ્રીએ અન્ય ઘણા વ્યવસાયોની સાથે આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સના યુગમાં પ્રવેશેલા મીડિયાને ચેતવણી આપી હતી અને કહ્યું હતું કે, આપણે એવી દુનિયામાં રહીએ છીએ જ્યાં એક બટન દબાવવાથી ખોટી માહિતીને વધારી શકાય છે. અમારી સરકાર મીડિયાને એક સમજદાર અભિગમ અપનાવવા, સનસનાટીભર્યા નુકસાનને ટાળવા અને આપણા સમાજના તાણાવાણાને નુકસાન પહોંચાડી શકે તેવા વર્ણનોથી દૂર રહેવા પ્રોત્સાહિત કરે છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, ભારતીય મીડિયાએ આપણા રાષ્ટ્રનાં હિતોનું રક્ષણ કરવું જોઈએ અને ભારત વિરોધી વિચારોને સ્થાન પ્રદાન કરવાનું ટાળવું જોઈએ, જે એકતા અને અખંડિતતાને જોખમમાં મૂકી શકે છે, જેને આપણે પ્રિય છીએ.

આ પ્રસંગે કેન્દ્રીય રાજ્ય મંત્રી ડૉ. એલ મુરુગને પત્રકાર પરિષદની ભૂમિકાની પણ પ્રશંસા કરી હતી, જેમાં એક સ્વતંત્ર અને જવાબદાર પ્રેસ પત્રકારત્વની નૈતિકતા અને ધોરણોના ધોરણોનું પાલન કરે તે સુનિશ્ચિત કરીને પ્રેસ રાષ્ટ્ર સેવામાં ભૂમિકા ભજવે તે સુનિશ્ચિત કરવામાં પ્રેસની ભૂમિકાની પ્રશંસા કરી હતી. તેમણે મીડિયાને અંદર અને બહાર થઈ રહેલાં પરિવર્તનોને સતત અપનાવવા માટે પ્રોત્સાહિત કર્યા હતા. મંત્રીશ્રીએ કોપીરાઇટ, સર્જનાત્મકતા, મૌલિકતા અને સાહિત્યિક ચોરીની બાબતોમાં એઆઇના ઉલ્લંઘન સામે ચેતવણી આપી હતી. તેમણે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, અન્ય દરેક ટેકનોલોજીની જેમ એઆઇને પણ નૈતિક માનવ નિરીક્ષણની જરૂર પડે છે.

અગાઉ આ પ્રસંગે મુખ્ય અતિથિ, ઉપપ્રમુખ શ્રી જગદીપ ધનખરે જણાવ્યું હતું કે બનાવટી સમાચારો, જાણી જોઈને ખોટી અને તોફાની માહિતી, રાજકીય મહત્વાકાંક્ષાઓ અને પસંદગીઓ, સત્તાના દલાલોની ભૂમિકા ભજવવાની વૃત્તિ અને નાણાકીય બાબતોએ આજે મીડિયા પરનો લોકોનો વિશ્વાસ ઘટાડ્યો છે. તેમણે ઉદ્ગાર કાઢ્યો કે વિશ્વસનીયતા એ સૌથી મોટો પડકાર છે જેનો આજે મીડિયા સામનો કરી રહ્યું છે અને તે આશ્ચર્યજનક છે કે આ પાસાને આનંદથી અવગણવામાં આવી રહ્યું છે.

આ વિષય પર બોલતા ઉપરાષ્ટ્રપતિએ કહ્યું કે, આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સના આગમનથી આપણે સમાચારો, માહિતી અને મનોરંજનને પ્રાપ્ત કરવા અને તેનો વપરાશ કરવાની રીતમાં પરિવર્તન આવ્યું છે. એઆઈ એ આપણા રોજિંદા જીવનનો એક અભિન્ન ભાગ બની ગયો છે. તે જ સમયે, તે તેના પોતાના પડકારો અને નૈતિક પ્રશ્નોના સમૂહ સાથે આવી પહોંચ્યું છે, જેમ કે ખોટી માહિતીનો ફેલાવો, ઊંડા બનાવટી, ઇકો ચેમ્બરની રચના અને લોકશાહી પ્રક્રિયાને પ્રભાવિત કરવા અને સમાજમાં અરાજકતા અને અસ્થિરતા પેદા કરવા માટે માહિતીના માઇક્રો ટાર્ગેટિંગ. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, આ પડકારોનો સામનો કરતાં પત્રકારો અને મીડિયા વ્યાવસાયિકોની જવાબદારીઓમાં વધારો થયો છે, જેમાં સત્ય, સચોટતા અને જવાબદારીનાં સિદ્ધાંતો પ્રત્યે વધારે પ્રતિબદ્ધતાની જરૂર છે.

જો કે, શ્રી ધનખરે જણાવ્યું હતું કે, એઆઈમાં નુકસાન પહોંચાડવાની ક્ષમતા હોવા છતાં, આપણે સ્વીકારવું જોઈએ કે આ ટેકનોલોજી અહીં રહેવા માટે છે અને આપણે બદલાતા લેન્ડસ્કેપને અપનાવવું જોઈએ, આપણી ક્ષમતાઓને સુધારવા માટેના સાધન તરીકે એઆઈની પરિવર્તનશીલ સંભવિતતાનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ, તેમજ તેના દુરુપયોગ સામે પણ રક્ષણ આપવું જોઈએ. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, "પત્રકારો અને મીડિયા આઉટલેટ્સ અખંડિતતાના સર્વોચ્ચ ધોરણોને સમર્થન આપે તે સર્વોચ્ચ છે. તથ્ય-ચકાસણી, સ્રોતની ચકાસણી અને સંપાદકીય સ્વતંત્રતા જાળવવી એ પહેલા કરતાં વધુ મહત્વપૂર્ણ છે. આપણે એઆઈને તે મૂલ્યો સાથે સમાધાન કરવાની મંજૂરી આપવી જોઈએ નહીં કે જે મુક્ત અને વાઇબ્રેન્ટ પ્રેસનો પાયો છે. એઆઈ એક શક્તિશાળી સાધન હોઈ શકે છે, પરંતુ તે માનવીય સ્પર્શ, સત્ય પ્રત્યેની પ્રતિબદ્ધતા અને પત્રકારોની અવિરત સમર્પણ છે જે આપણા સમાજમાં મીડિયાને સારા માટે એક બળ બનાવવાનું ચાલુ રાખશે, એમ શ્રી ધનખરે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું.

જી-20 શેરપા શ્રી અમિતાભ કાંતે આ પ્રસંગે બોલતા જણાવ્યું હતું કે ટેકનોલોજીને તેના વિકલ્પ તરીકે નહીં પણ માનવીય પ્રતિભામાં વૃદ્ધિ તરીકે જોતી મીડિયા કંપનીઓ તપાસાત્મક અને દસ્તાવેજી પત્રકારત્વને નવજીવન આપવામાં સફળ રહી છે. તેમણે કહ્યું હતું કે તેઓ એઆઈ દ્વારા રચવામાં આવેલા ઓડિયો અને વિડિયો ટુકડાઓની આગાહી કરે છે, જે વાર્તા કહેવાના અવરોધોને ઓળંગીને પહેલાં ક્યારેય ન હતા તેવા વર્ણનોમાં ડૂબી જાય છે. આ જ નોંધ પર, તેમણે એમ પણ કહ્યું હતું કે મીડિયામાં અનિયંત્રિત એઆઈનો ઉપયોગ આપણા લોકશાહીમાં જે નુકસાન પહોંચાડી શકે છે તેનાથી વાકેફ હોવું જરૂરી છે. એઆઈની સહાયથી વ્યક્તિગત કરેલા સમાચારોને ક્યુરેટ કરવાથી આપણા સમાજમાં ઇકો ચેમ્બર્સ બનાવવાનું જોખમ છે જે વિવિધ દ્રષ્ટિકોણથી આપણા સંપર્કને મર્યાદિત કરે છે.

આ કાર્યક્રમની અધ્યક્ષતા પ્રેસ કાઉન્સિલ ઑફ ઇન્ડિયાના ચેરપર્સન શ્રીમતી જસ્ટિસ રાજના પ્રકાશ દેસાઈએ કરી હતી.

CB/GP/JD