"એક તારીખ એક ઘંટા એક સાથ" ખાસ કરીને હાર્ડ કોર સ્વચ્છતા પ્રવૃત્તિઓ – સ્વચ્છતા માટે શ્રમદાન વિશે છે. આ પ્રતિજ્ઞાઓ, પ્લોગ રન, રંગોળી સ્પર્ધાઓ, વોલ પેઇન્ટિંગ્સ, નુક્કડ નાટકોની વાત નથી. શ્રમદાન એ સમગ્ર દેશમાં સ્વચ્છતા અભિયાન માટે જ છે." ગૃહ અને શહેરી બાબતો તથા પેટ્રોલિયમ અને કુદરતી ગેસ મંત્રી શ્રી હરદીપસિંહ પુરીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું. પ્રધાનમંત્રીએ 'મન કી બાત'ના 105મા એપિસોડમાં સવારે 1 ઓક્ટોબરે 10 વાગે સ્વચ્છતા માટે 1 કલાક શ્રમદાન માટે અપીલ કરી. તમામ નાગરિકો દ્વારા સામૂહિક રીતે બાપુને તેમની જયંતીની પૂર્વસંધ્યાએ 'સ્વચ્છાંજલિ' તરીકે. આ મહા સ્વચ્છતા અભિયાનમાં દરેક ક્ષેત્રના નાગરિકોને બજારની જગ્યાઓ, રેલવે ટ્રેક, જળાશયો, પર્યટન સ્થળો, પૂજાસ્થળો વગેરે જેવા જાહેર સ્થળોએ વાસ્તવિક રીતે સાફસફાઈની પ્રવૃત્તિઓમાં જોડાવા હાકલ કરવામાં આવી છે, જેના પરિણામે સ્વચ્છતા જોવા મળી શકે.

મીડિયા સાથે વાતચીત કરતી વખતે 'સ્વચ્છતા હી સેવા'' આજે તેમણે જણાવ્યું હતું કે, આ માટે 6.4 લાખથી વધારે સાઇટ્સ અપનાવવામાં આવી છે. શ્રમદાન શહેરી અને ગ્રામીણ ભારતમાંથી. આ વિશાળ સ્વચ્છતા અભિયાનનો ઉદ્દેશ કચરો ન ધરાવતા સંવેદનશીલ સ્થળો, રેલવે ટ્રેક અને સ્ટેશનો, એરપોર્ટ અને તેની આસપાસના વિસ્તારો, રસ્તાની બાજુમાં રાષ્ટ્રીય અને રાજ્ય ધોરીમાર્ગોના પટ્ટાઓ, જળાશયો, ઘાટો, ઝૂંપડપટ્ટીઓ, પુલો, બજારની જગ્યાઓ, બેકલેન્સ, પૂજા સ્થળો, પર્યટક સ્થળો, બસ સ્ટેન્ડ્સ / ટોલ પ્લાઝા, પ્રાણી સંગ્રહાલયો અને વન્યજીવન વિસ્તારો, ગૌશાળાઓ, ટેકરીઓ, દરિયાકિનારા, બંદરો, રહેણાંક વિસ્તારો, આંગણવાડીઓ, શાળાઓ / કોલેજો વગેરેને સાફ કરવાનો છે.

સ્વચ્છતા કાર્યક્રમોની સુવિધા માટે યુએલબી, નગરો, ગ્રામ પંચાયતો, મંત્રાલયોએ સ્વચ્છતા હી સેવા – સિટીઝન પોર્ટલ https://swachhatahiseva.com/ પર સ્વચ્છતા શ્રમદાન માટે કાર્યક્રમો ઉમેર્યા છે. નાગરિકો આ વિશેષ આર્કિટેક્ચરવાળા આઇટી પ્લેટફોર્મ પર તેમની નજીકના સ્વચ્છતા કાર્યક્રમોને જોઈ શકે છે અને ભાગ લેવા માટે જોડાઈ શકે છે. સ્વચ્છતાના વિવિધ સ્થળોએ સ્વચ્છતા માટે શ્રમદાન દરમિયાન નાગરિકો તસવીરો ક્લિક કરી પોર્ટલ પર અપલોડ કરી શકે છે. આ પોર્ટલમાં નાગરિકો, પ્રભાવકોને આ આંદોલનમાં જોડાવા અને સ્વચ્છતા એમ્બેસેડર બનીને જન આંદોલનનું નેતૃત્વ કરવા માટે આમંત્રિત કરતા એક વિભાગનું પણ આયોજન કરવામાં આવ્યું છે.

મંત્રીશ્રીએ મીડિયાને માહિતી આપી હતી કે, આશરે ૧ લાખ રહેણાંક વિસ્તારોમાં શ્રમદાન માટે મોટી સંખ્યામાં નિવાસી કલ્યાણ સંઘો સ્વૈચ્છિક રીતે આગળ આવ્યા છે જ્યારે સમગ્ર દેશમાં આશરે ૩૫,૦૦૦ આંગણવાડી કેન્દ્રોને દત્તક લેવા માટે ગ્રામ સમુદાયો આગળ આવ્યા છે. એનજીઓ, માર્કેટ એસોસિએશનો, એસએચજી, આસ્થા જૂથો, વેપારી સંસ્થાઓ, ખાનગી ક્ષેત્ર વગેરે 22,000 બજાર વિસ્તારો, 10,000 જળાશયો, લગભગ 7,000 બસ સ્ટેન્ડ / ટોલ પ્લાઝા, લગભગ 1000 ગૌશાળાઓ, લગભગ 300 પ્રાણી સંગ્રહાલયો અને વન્યપ્રાણી વિસ્તારો અને વિવિધ સ્થળોએ શ્રમદાન કરવા આગળ આવ્યા છે, જે ગ્રામીણ અને શહેરી ભારતમાં મેગા સ્વચ્છતા અભિયાન હાથ ધરશે.

વધુમાં ઉમેરતા મંત્રીશ્રીએ જણાવ્યું હતું કે, આ પ્રકારની સૌપ્રથમ સેના, નૌકાદળ, હવાઈદળ વિવિધ પ્રકારના સંવેદનશીલ સ્થળો, રેલવે ટ્રેક, હેરિટેજ ઇમારતો, વાવ, કિલ્લાઓની સફાઇ માટે નાગરિકો સાથે મળીને કામ કરશે. બાબા રામદેવની પતંજલિ યોગપીઠ અને અન્ય સ્થાનિક સમુદાયો જેવા મુખ્ય જૂથો દ્વારા સ્વચ્છતા માટે રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગના મોટા ભાગોને સ્વચ્છતા માટે અપનાવવામાં આવી રહ્યા છે. અફરોઝ શાહ અને સુદ્રશન પટનાયકની આગેવાની હેઠળના પ્રખ્યાત જૂથો દ્વારા ઘણા દરિયાકાંઠાના પ્રદેશોને સ્વચ્છતા માટે લેવામાં આવશે. સુલભ ઈન્ટરનેશનલ 1 ઓક્ટોબરે સફાઈ માટે સામુદાયિક અને સાર્વજનિક શૌચાલયોને અપનાવવા માટે આગળ આવ્યું છે.

શ્રી હરદીપસિંહ પુરીએ નોંધ્યું હતું કે, વિવિધ એસોસિએશનો સમગ્ર દેશમાં સંગ્રહાલયો, સ્મારકો અને કિલ્લાઓને સ્વચ્છ કરવા માટે આગળ આવ્યા છે. શાળા-કોલેજોમાં સ્વચ્છતા અભિયાન અંતર્ગત માતા અમૃતાનંદમયીનું અમ્મા ફાઉન્ડેશન દેશભરની શાળાઓમાં સ્વચ્છતા માટે શ્રમદાન આપશે. પ્રદીપ સાંગવાનનો હીલિંગ હિમાલય ઉત્તરાખંડમાં હિમાલયના પગદંડીને સાફ કરવા માટે આગળ આવ્યો છે. ઇસ્કોન મંદિર એસોસિએશન સ્વચ્છતા અભિયાન માટે મંદિરના વિસ્તારોને દત્તક લેવા આગળ આવ્યું છે અને રામકૃષ્ણ મઠ શ્રમદાન માટે ગણિતના ક્ષેત્રોને અપનાવશે. ફિક્કી, સીઆઈઆઈ, ક્રેડાઈ જેવી અન્ય સંસ્થાઓ, શ્રી સત્ય સાંઈ લોકા સેવા, લાયન્સ ક્લબ, રોટરી ક્લબ, યુનિસેફ, આગાખાન ફાઉન્ડેશન વગેરે જેવી એનજીઓ 1 ઓક્ટોબરના રોજ આ કાર્યવાહીમાં જોડાશે.

રાજ્યોમાં, ઉત્તર પ્રદેશે સ્વચ્છતા અભિયાન માટે 1 લાખથી વધુ સ્થળો અપનાવ્યા છે, જ્યારે મહારાષ્ટ્ર 62,000 થી વધુ સ્થળોએ સ્વચ્છતા અભિયાન હાથ ધરશે, જેમાં તેલંગાણાના દરિયાકિનારા, ધાર્મિક સ્થળો, શાળાઓ / કોલેજો, જળાશયો વગેરે પર નાગરિકો શ્રમદાનમાં જોડાશે, જે રાજ્યભરમાં ઐતિહાસિક મહત્વ ધરાવતા મંદિરોને સ્વચ્છ કરવાનું લક્ષ્ય ધરાવે છે. મધ્ય પ્રદેશ 1 ઓક્ટોબરના રોજ એક્શનમાં વસંત ઋતુ માટે તૈયાર છે. લગભગ 57,000 સ્થળોએથી, જેમાં આંધ્રપ્રદેશ અને ગુજરાતે અનુક્રમે લગભગ 40,000 અને 35,000 સ્થળોએ શ્રમદાનનું આયોજન કર્યું છે. નાગરિકોની આગેવાની હેઠળના આ મહા સ્વચ્છતા અભિયાનમાં કેન્દ્રીય કેબિનેટ મંત્રીઓ, સાંસદો, કેટલાક મુખ્યમંત્રીઓની સાથે મેયરો, સરપંચો અને રાજકીય નેતૃત્વ પણ જોડાશે.

દિલ્હીમાં એનડીએમસી હેઠળ એનજીઓ શ્રી શ્રી આર્ટ ઓફ લિવિંગ એન્ડ ચિંતન ઝૂંપડપટ્ટીઓ અને અન્ય વિસ્તારોની સફાઇ માટે શ્રમદાનમાં જોડાશે. એમસીડી હેઠળની ૫૦૦થી વધુ સાઇટ્સ પણ સ્વચ્છતા અભિયાન માટે અપનાવવામાં આવી છે.

પ્રધાનમંત્રીએ 9 વર્ષ અગાઉ વર્ષ 2014માં સ્વચ્છતા માટે કરેલા આહ્વાનનો ઉલ્લેખ કરીને જણાવ્યું હતું કે, પ્રધાનમંત્રીએ દરેક ક્ષેત્રનાં નાગરિકોને સ્વચ્છ ભારતની માલિકી મેળવવા માટે અત્યંત ઉત્સાહપૂર્વક આહ્વાન કર્યું હતું. પરિણામે, સ્વચ્છતા એક રાષ્ટ્રીય વર્તણૂક બની ગઈ અને સ્વચ્છ ભારત મિશન ઘરગથ્થુ નામ બની ગયું, એમ તેમણે જણાવ્યું હતું.

શ્રી પુરીએ ઉમેર્યું હતું કે, પ્રધાનમંત્રીના 'એક તારીખ એક ઘંટા એક સાથ' માટેના આહવાન પર એક અનોખા પ્રયાસમાં નાગરિકો સ્વચ્છ ભારત માટે વિશ્વનો સૌથી મોટો સ્વૈચ્છિક પ્રયાસ બની શકે તેવા મેગા સ્વચ્છતા અભિયાનનું નેતૃત્વ કરશે.

અગાઉના વર્ષોની જેમ આ વર્ષે પણ આવાસ અને શહેરી બાબતોના મંત્રાલય (એમઓએચયુએ) અને પેયજળ અને સ્વચ્છતા વિભાગ (ડીડીડબલ્યુએસ) દ્વારા અન્ય તમામ કેન્દ્રીય મંત્રાલયોના સહયોગથી સ્વચ્છતા પખવાડિયા – સ્વચ્છતા હી સેવા (એસએચએસ) 2023નું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે. 15 સપ્ટેમ્બરના રોજ ડીએમ, મ્યુનિસિપલ કમિશનર્સ અને તમામ રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો સાથે વર્ચ્યુઅલ સંવાદ મારફતે પંચાયતી રાજ અને ગ્રામીણ વિકાસ મંત્રી શ્રી ગિરિરાજસિંહ, જલ શક્તિ મંત્રી શ્રી ગિરિરાજ સિંહ, શ્રી ગજેન્દ્ર સિંહ શેખાવત અને આવાસ અને શહેરી બાબતોના મંત્રી શ્રી હરદીપસિંહ પુરીની સાથે સંયુક્ત રીતે પખવાડાનું લોકાર્પણ કરવામાં આવ્યું હતું.

સ્વચ્છતા પખવાડિયા ૨૦૨૩ની થીમ કચરામુક્ત ભારત છે. તમામ ગામો અને નગરો, શાળાઓ, આંગણવાડીઓ, આરોગ્ય કેન્દ્રો, રેલ્વે સ્ટેશનો, એરપોર્ટ્સ વગેરે દ્વારા જાગૃતિ લાવવા અને સ્વચ્છતામાં સુધારો કરવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ હાથ ધરવામાં આવી છે. આ પ્રવૃત્તિઓના પખવાડિયા દરમિયાન 31 કરોડથી વધુ લોકોએ પ્લોગ રન, સ્વચ્છતા અભિયાન, જાગૃતિ કાર્યક્રમો વગેરેમાં ભાગ લીધો છે.

પખવાડામાં દેશભરમાંથી ૩૧ કરોડથી વધુ નાગરિકોએ ભાગ લીધો છે અને સ્વચ્છતા માટેના જન આંદોલનમાં જોડાયા છે. વિવિધ શહેરોમાં પ્લોગ રન, સ્વચ્છતા રેલીઓ, પ્રતિજ્ઞાઓ, જાગૃતિ કાર્યક્રમો, નુક્કડ નાટકો, રંગોળી સ્પર્ધાઓ, વોલ આર્ટ્સ, બીચ ક્લિન અપ, આઇકોનિક ટૂરિસ્ટ સ્પોટ્સ, લેગસી વેસ્ટ સાઇટ્સ, જળાશયો વગેરે પર સ્વચ્છતા અભિયાન હાથ ધરવામાં આવ્યું હતું. પખવાડા દરમિયાન આશરે 5000 જાહેર સ્થળો, 1000 જેટલા કચરાના જોખમવાળા સ્થળો, 500થી વધુ દરિયાકિનારા, 600 જળાશયો, 300થી વધુ પર્યટન સ્થળોની સફાઇ કરવામાં આવી છે.

CB/GP/JD