Ka kynhun Myntri Sorkar Pdeng ka iasoh lang bad ka ri ban rakhe ia ka jingjop ba kyrpang jong ka Chandrayaan-3 Mission sha u bnai. Ka Kynhun Myntri ka iaroh ruh ia ka jingjop jong ki stad science jong ngi. Kane kam dei ka jingjop tang jong ka kynhun jong ngi kaba peit ia ki kam kiba iadei bad ka haw haw hynrei ka dei ka dak kaba phyrnai jong ka jingiaid shaphrang bad ka jingkiew jong ka India hapdeng ki ri. Ka Kynhun Myntri ka pdiang ruh ba ia ka 23 tarik u Nailar yn rakhe kum ka “National Space Day”.

Ka Kynhun Myntri Sorkar Pdeng ka kitbok kitrwiang ia ka Indian Space Research Organisation (ISRO) na ka bynta ki kam jong ka. Namar jong ki stad science jong ngi, ka India ka dei ka ri kaba nyngkong ban poi sha ka thain shathie jong u bnai. Ha ka jingpoi sha u bnai, ha kaba la batai lypa ia ki jingiaid ki kam, ka dei shisha ka jingjop kaba kyrpang. Ka jingpoi sha ka thain shathie jong u bnai, da ka jingjop ia ki jingeh, ka dei ka dak jong ka mynsiem jong ki stad science jong ngi, kiba la iai pyrshang da ki spah snem ban kyntiew ia ka jingnang jingstad. Ki jingshem ba phah da ka ‘Pragyan’ rover na u bnai kin kyntiew ia ki jingnang jingstad bad prat lynti ia ki jingshem ba thymmai bad ruh ki jingshem shaphang u bnai bad palat ia u bnai.

Ka Kynhun Myntri ka ngeit skhem ba ha ka juk kaba dap da ki jingiaid shaphrang ha ka teknoloji bad ka jingthrang ia ki jingsaindur thymmai, ki stad science jong ka India ki long ki dak kiba shai jong ka jingnang jingstad, ka jingtrei shitom bad ka jingtbit. Ka jinglah jong ki ban peit ia ki kam, bad ruh ka jingskhem jingmut ban wad jingtip, ka dei kaba aibor ia ka ri ba kan long nongialam ha ki jingjop jong ka pyrthei ha kaba iadei bad ki kam science. Ka jingthrang jong ki ban jop ha ki kam, ka jingthrang ban ioh jingtip, ka jingskhem jingmut ban jop ia ki jingeh ka la kyntiew ia ka nam jong ki ha kiwei kiwei ki ri bad ka la ai mynsiem ruh ia kiwei ba kin don ki thong kiba heh bad ba kin noh synniang sha ka jingnang jingstad.

Ka kynhun Myntri ka sngew sarong ban iohi ia ki stad science kiba dei longkmie kiba la iadon bynta ha ka jingjop jong ka Chandrayaan-3 bad ki kam jong ka India kiba iadei bad ka haw haw. Kane kan ai mynsiem ia ki samla kynthei kiba kwah ban long scientist ha ki snem ban wan.

Ka Kynhun Myntri ka kitbok kitrwiang ruh ia u Myntri Rangbah Duh, u Narednra Modi na ka bynta ka jingialam jong u kaba bha bad kaba don ki thong, bad ka jingieng skhem jong u na ka bynta ki kam jong ka India kiba iadei bad ka haw haw na ka bynta ka jingbha jong ki briew bad ka jingkiew shaphrang jong ki kam science. Ka jingngeit jong u ha ka jinglah treikam jong ki stad science bad ki jingpynshlur jong u ka la pynskhem jingmut ia ki.

Ha ki 22 snem kum u nongialam Sorkar, shuwa ha ka jylla Gujarat bad hadien kum u Myntri Rangbah Duh jong ka India, u Narendra Modi u la don ka jingiadei kaba jan bad baroh ki Chandrayaan Mission. Ka dei ha ka por ba u dang long u Myntri Rangbah ka jylla Gujarat ba la pynbna nyngkong ia kum kane ka mission da u Myntri Rangbah Duh ha kato ka por, u Atal Bihari Vajpayee Ji. Haba la pynher ia ka Chandrayaan-1 ha u snem 2008, u la leit sha ISRO bad u la ai khublei ia ki stad science. Ha kaba iadei bad ka Chandrayaan-2 ha u 2019, haba ka India ka la jan poi sha u bnai, ka jingialam lynti jong u Myntri Rangbah Duh bad ka jingsngewlem jong u ka la pyntngen ia ka mynsiem jong ki stad science, ka la pynkhlain ia ka jingkut jingmut jong ki bad ka la ai mynsiem ia ki ba kin buddien ia ka mission da ka jingthmu kaba kham khlain.

U Myntri Rangbah Duh, u Narendra Modi u dei uba pynshlur ia ka science bad ka jingsaindur thymmai. Ha kine ki 9 snem ba la dep, la wanrah katto katne ki jingpynkylla kiba la pynsuk ia ka jingwad bniah bad ka jingsaindur thymmai. Ha ki kam kiba iadei bad ka haw haw, u Myntri Rangbah Duh u la pynthikna ba ki kam shimet bad ki StartUp jong ngi ki ioh lad shuh shuh ha India. La sdang ia ka IN-SPACe ha u Jylliew 2020 kum ka kynhun hapoh ka tnat Kam Haw Haw, ban tei ia ka jinglong jingman kaba bha hapdeng ki kam, ki riewshemphang bad ki start-up bad ruh ban don ka bynta kaba heh ha ki kam ka ioh ka kot kiba iadei bad ka haw haw. Kane ka la long kum ka atiar ban kyntiew ia sienjam jong ka India ha ki kam kiba iadei bad ka haw haw. Ka jingban jur halor ki Hackathon ka la plie shibun ki lad na ka bynta ki samla ka India.

Ka kynhun Myntri ka pdiang ia ka jingai kyrteng ia ki ar tylli ki jaka ha u bnai kum ka Tiranga Point (ka jaka ba poi ka Chandrayaan-2) bad ka Shiv Shakti Point (ka jaka ba hiar ka Chandrayaan-3). Kine ki kyrteng ki pyni ia ka jinglong jong ki por ba hyndai jong ngi bad ki pdiang ruh ia ka mynsiem jong ka juk mynta. Kine kim dei tang ki kyrteng. Ki pynskhem ia ka jingiasoh jong ka deiriti kaba da ki hajar snem bad ruh ki jingthmu jong ngi ha kaba iadei bad ki kam science.

Ka jingjop jong ka Chandrayaan-3 ka dei kawei na ki dak jong ka jingkyntu jong u Myntri Rangbah Duh, u Narendra Modi ia ka “Jai Vigyan, Jai Anusandhan.” Ki kam kiba iadei bad ka haw haw mynta kin kham plie lad shuh shuh ia ki startup ka India bad ki MSME bad kin plie lad ioh kam da ki lak ha ryngkat ka jingplie lad ia ki jingsaindur ba thymmai. Kan plie ki lad kiba bun ia ki samla jong ka India.

Da kaba kren shai ba ki jingshem kiba wan na ka jingjop jong ka Chandrayaan-3 mission ki dei ki ban pyndonkam na ka bynta ka bha ka miat jong ki briew baroh, khamtam ki ri ha ka thain shathie jong ka pyrthei, u Myntri Rangbah Duh, u Narendra Modi sa shisien u la pyni ia ka jingngeit tynrai jong ngi ha ka Vasudhaiva Kutumbakam. Ka roi ka par ha India kan pyrshang beit ban kyntiew ia ka jingim jong ki briew ha kiwei kiwei ki jaka.

Ka kynhun Myntri ka ngeit ba ki jingiaid shaphrang ka India ha ki kam kiba iadei bad ka haw haw kim dei tang ki jingjop ha ki kam science. Ki long ka dak jong ka roi ka par, ka jinglah kyrshan ialade, bad ka jinglong nongialam ha ka pyrthei. Kane ka dei ka dak jong ka India kaba thymmai kaba kiew shaphrang. Ngi kyntu ia ki briew jong ka ri ba kin shim ia ki lad kiba mih na kine ki jingiaid shaphrang ban tei shuh shuh ki lad ki lynti ha ki kam bapher bapher kum ka satellite communication bad meteorology ki kam rep bad ki kam ban ai jingiada na ki jingjia lynshop ka mariang. Ngi dei ban trei ban pynthikna ba ki jingsaindur thymmai jong ngi ki dei kiba lah ban pyndonkam ha ki kam, kyntiew ia ki jingdon jingem, kyntiew ia ka ioh ka kot digital bad ai jingtip ba kongsan ha ki kam bapher bapher.

Ha kane ka juk jong ka science, teknoloji bad jingsaindur thymmai, ka kynhun Myntri ka kyntu ia baroh kito kiba don bynta ha ki kam pule puthi ba kin ai mynsiem ia ki samla ha kaba iadei bad ka science. Ka jingjop jong ka Chandrayaan-3 ka la ai ka lad kaba kyrpang ban wanrah ia ka jingsngewtynnad ia kine ki kam bad ruh ban shim ia ki lad kiba thymmai ha ka ri jong ngi.

Ka kynhun Myntri ka iaroh bad ka sngewnguh ia baroh kiba la don bynta ha kane ka mission da kaba pdiang ba ka Chandrayaan-3 ka dei ka dak jong ki kam ba ka India ka lah ban leh da ka jingskhem jingmut, ka jingtrei shitom bad ka jingngeit kaba skhem. Ka kynhun Myntri ka ngeit skhem ba ki briew jong ka ri kiba dap da ka jingkmen bad ka jingsngew sarong kin phaikhmat sa shisien sha ka jingtei ia ka Bharat sha ka ri kaba la kiew shaphrang shuwa u snem 2047.

****