నేషనల్ మిషన్ ఫర్ క్లీన్ గంగా (ఎన్‌ఎంసిజి) వెబ్‌నార్ సిరీస్ 'ఇగ్నైటింగ్ యంగ్ మైండ్స్: రిజువెనేటింగ్ రివర్స్'ను గ్లోబల్ గా తీసుకుంది. వెబ్‌నార్ సిరీస్ 13వ ఎడిషన్ ఇప్పుడు 'ఇగ్నైటింగ్ యంగ్ మైండ్స్: ఎ గ్లోబల్ క్యాంపెయిన్' పేరుతో 8 జూలై 2023న 'యంగ్ వాటర్ సస్టైనర్స్ టు బిల్డ్ టుమారోస్‌ గ్లోబల్‌ సస్టైనబిలిటి లీడర్స్‌ అనే థీమ్‌తో ఎపిఏసి న్యూస్ నెట్‌వర్క్ సహకారంతో వర్చువల్‌గా నిర్వహించబడింది. ఈ ప్రత్యేక సెషన్‌లో వర్షపు నీటి సంరక్షణ తక్షణ అవసరం, విశ్వవిద్యాలయాల సహకారం మరియు స్థిరమైన నీటి నిర్వహణ మరియు నదుల పునరుజ్జీవనాన్ని నిర్ధారించడానికి కమ్యూనిటీ ఎంగేజ్‌మెంట్ గురించి చర్చించబడ్డాయి.

వెబ్‌నార్‌కు ఎన్‌ఎంసిజి డైరెక్టర్ జనరల్ శ్రీ జి. అశోక్ కుమార్ అధ్యక్షత వహించారు. ప్యానలిస్ట్‌లలో ఐఈఎస్ యూనివర్సిటీ ఛాన్సలర్ శ్రీ.బి.ఎస్.యాదవ్, మణిపాల్ అకాడమీ ఆఫ్ హయ్యర్ ఎడ్యుకేషన్ వైస్ ఛాన్సలర్ డాక్టర్. నారాయణ షెనాయ్ ఎస్, వరల్డ్ యూనివర్సిటీ ఆఫ్ డిజైన్ ప్రొఫెసర్ మరియు డీన్ అకాడెమిక్స్ డాక్టకర్. నీనా సింగ్ జుట్షి మరియు  బహ్రెయిన్‌కు అరేబియన్ గల్ఫ్ విశ్వవిద్యాలయానికి చెందిన ఇ-లెర్నింగ్ నిపుణుడు శ్రీ.అర్పన్ స్టీఫెన్ ఉన్నారు.

ఎన్‌ఎంసిజి డిజి ప్రధానోపన్యాసం చేస్తూ నీటి సంరక్షణ మరియు నదుల పునరుజ్జీవనంలో తీవ్ర ప్రయత్నాల కీలక అవసరాన్ని వివరించారు.ప్రజల భాగస్వామ్యం యొక్క ఆవశ్యకత గురించి ఆయన ప్రసంగించారు, సమిష్టి ఉద్యమం మరియు నీటి వనరులకు సుస్థిరత  నిర్ధారించడానికి పౌరుల బాధ్యత కోసం పిలుపునిచ్చారు. దేశం వర్షపాతంలోని ప్రాదేశిక మరియు తాత్కాలిక వైవిధ్యాన్ని ఉపయోగించుకోవడానికి నీటి వనరుల సమర్థవంతమైన నిర్వహణను ఆయన నొక్కి చెప్పారు. "నమామి గంగే పరిధి గంగా నది మరియు దాని ఉపనదుల వరకు విస్తరించి ఉంది మరియు గంగా బేసిన్‌లో చేసిన పనుల ప్రభావం నీటి నాణ్యత మరియు జీవవైవిధ్యంలో గణనీయమైన మెరుగుదల రూపంలో వ్యక్తమవుతుంది, గంగా డాల్ఫిన్లు, ఓటర్స్ వంటి జల జాతులు ఎక్కువగా కనిపించడం ద్వారా ఉదహరించబడింది" అని తెలిపారు. అలాగే "యునైటెడ్ నేషన్స్ ఎన్‌ఎంసిజి ప్రయత్నాలను గుర్తించడం నీటి సంరక్షణ పట్ల దాని ప్రత్యేక స్థానం మరియు నిబద్ధతను మరింత బలపరుస్తుంది.అంతర్జాతీయ వాటాదారుల నుండి లభించిన సానుకూల గుర్తింపు నమామి గంగే ప్రభావాన్ని నొక్కి చెబుతుంది. కుంభమేళా 2019లో 20 కోట్ల మందికి పైగా ప్రజలు పాల్గొనడం, ఊహించిన దానికంటే చాలా ఎక్కువగా దేశంలో నదుల పునరుజ్జీవన ప్రయత్నాలలో పెరుగుతున్న అవగాహన మరియు నిమగ్నతను సూచిస్తుంది" అని తెలిపారు.

నీటి కొరతను ఎదుర్కోవడానికి 5 'ఆర్‌'లు  అంటే రెడ్యూస్,రీయూజ్, రీసైకిల్, రీఛార్జ్ మరియు రెస్పెక్ట్‌ ప్రాముఖ్యత ముఖ్యమైనవని, ముఖ్యంగా వ్యవసాయ రంగానికి, నీటి వినియోగ సామర్థ్యం ప్రాథమిక ఆందోళనగా ఉందని ఆయన అన్నారు.  రైతులు భూగర్భ జలాలను అధికంగా ఉపయోగించడాన్ని తెలిపారు. ఇది పంపింగ్ కోసం గణనీయమైన కరెంట్‌ను ఉపయోగించడమే కాకుండా మరింత సమర్థవంతమైన నీటిపారుదల పద్ధతులను కూడా డిమాండ్ చేస్తుంది. కూరగాయలు, పండ్లు మరియు మొక్కలను కడగడానికి ఆర్‌ఓ సిస్టమ్‌ల నుండి తిరస్కరించబడిన నీటిని ఉపయోగించడం వంటి నీటి పునర్వినియోగాన్ని ప్రోత్సహించడం, జీవితంలోని అన్ని అంశాలలో నీటిని పొదుపుగా చేర్చాలని ఆయన అన్నారు. అదనంగా మురుగునీటి శుద్ధి కర్మాగారాల (ఎస్‌టిపిలు) నుండి శుద్ధి చేయబడిన నీటిని నీటిపారుదల మరియు ఇతర ప్రయోజనాల కోసం ఉపయోగించవచ్చు. తద్వారా ఇతర వనరుల నుండి నీటిని తీయడాన్ని తగ్గించవచ్చు. నీటి వృత్తాకార ఆర్థిక వ్యవస్థను అవలంబించడం ద్వారా నీటిని ఇకపై విస్మరించకుండా తిరిగి పునరుద్ధరించడం మరియు తిరిగి ఉపయోగించడం ద్వారా ప్రపంచం స్థిరమైన నీటి నిర్వహణను సాధించగలదని ఆయన పేర్కొన్నారు.

యువ తరాలకు అవగాహన కల్పించడం, విద్యార్థుల్లో అవగాహన పెంపొందించడం, సుస్థిర నీటి వినియోగ పద్ధతులను ప్రోత్సహించేందుకు బాధ్యతాయుత భావాన్ని పెంపొందించడంపై ఆయన దృష్టి సారించారు. సురక్షితమైన మురుగునీటిని తరలించే సాంకేతిక అంశాలపై దృష్టి సారించి మురుగునీటిని పునర్వినియోగపరచడం యొక్క ప్రాముఖ్యతను కూడా ఆయన హైలైట్ చేశారు. “మురుగునీటిని సరికాని పారవేయడం వల్ల మంచినీటి వనరులు కలుషితమై, ప్రజారోగ్యానికి ముప్పు వాటిల్లుతుంది.ఎన్‌ఎంసిజి నిర్మల్ జల్ కేంద్రాల ఏర్పాటు ద్వారా మురుగునీటిని శుద్ధి చేసే ప్రక్రియలో చురుకుగా పాల్గొంటుంది. మురుగునీటిని సురక్షితమైన తరలింపు మరియు త్రాగడానికి యోగ్యం కాని ప్రయోజనాల కోసం వినియోగిస్తుంది” అని ఆయన చెప్పారు.

ఎన్‌ఎంజిసి డిజీ వర్షపు నీటిని సంరక్షించవలసిన అవసరాన్ని నొక్కిచెప్పారు. వర్షపు నీటిని వికేంద్రీకరించిన నిల్వను ప్రోత్సహించే "క్యాచ్ ది రెయిన్" ప్రచారాన్ని చర్చించారు. ఈ ప్రచారం కమ్యూనిటీలను వారి ప్రాంతాలలో వర్షపు నీటిని సేకరించాలని నీటి మట్ట స్థాయిలను పెంచడంలో మరియు శక్తితో కూడిన నీటి పంపింగ్‌లో తగ్గింపులో దోహదపడాలని కోరారు. "వేసవి కాలంలో నీటిని సంరక్షించడంలో వర్షపు నీటిని సంరక్షించడం కీలకం". అంతేకాకుండా విద్యార్థులకు వర్షపు నీటి సంరక్షణ యొక్క ప్రాముఖ్యతను ఆయన గుర్తించారు. ఎందుకంటే ఇది రాబోయే తరాల భవిష్యత్తును ప్రత్యక్షంగా ప్రభావితం చేస్తుంది. "విద్యార్థులలో ఈ జ్ఞానాన్ని పెంపొందించడం, బాధ్యతాయుతమైన భావాన్ని పెంపొందించడం మరియు నీటి వినియోగ పద్ధతులను జాగ్రత్తగా ప్రోత్సహించడం అత్యవసరం" అని ఆయన అన్నారు.

విశ్వవిద్యాలయాలు ముఖ్యమైన పాత్రను ఆయన గుర్తించారు. నదుల పరిరక్షణ మరియు పునరుజ్జీవనంలో ఒక నాటకం మరియు నదుల పునరుజ్జీవనంలో చురుకుగా మద్దతు ఇవ్వాలని మరియు సహకరించాలని విశ్వవిద్యాలయాలను కోరారు.

ఐఈఎస్ విశ్వవిద్యాలయ  ఛాన్సలర్ శ్రీ.బి.ఎస్‌ యాదవ్ దేశ జీవనాధారంగా గంగా నది పాత్ర గురించి మరియు నీటి వనరుల యొక్క సరైన ఉపయోగం మరియు పరిరక్షణను ప్రోత్సహించడానికి విశ్వవిద్యాలయ ప్రదేశాలలో అవగాహన ప్రచారాల అవసరాన్ని ప్రోత్సహించారు. స్వచ్ఛమైన నీటి ఆవశ్యకతను పరిష్కరించడంలో జల్ జీవన్ మిషన్‌ను ఒక గొప్ప చొరవగా గుర్తించినందుకు ఆయన ప్రశంసించారు. అలాగే  భారత ప్రభుత్వం ప్రారంభించిన ఉన్నత్ భారత్ అభియాన్‌ను ఆయన హైలైట్ చేశారు. ఇందులో సమాజ అభివృద్ధి కోసం సమీపంలోని 10 గ్రామాలను దత్తత తీసుకోవాలి. శ్రీ యాదవ్ ఈ కార్యక్రమాలకు మద్దతు ఇవ్వడానికి తన ఉత్సాహాన్ని మరియు సంసిద్ధతను వ్యక్తం చేశారు, నీటిని ప్రాథమిక అవసరంగా గుర్తించి, స్వచ్ఛమైన నీటిని పొందేందుకు అవసరమైన గణనీయమైన వ్యయాన్ని నొక్కి చెప్పారు. నదులను పునరుజ్జీవింపజేయడం మరియు కాలుష్యాన్ని నిర్మూలించడం కోసం ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద ప్రచారాన్ని అమలు చేయడంలో మరియు అవగాహన పెంచడంలో నేషనల్ మిషన్ ఫర్ క్లీన్ గంగా (ఎన్‌ఎంసిజి) కృషిని ఆయన ప్రశంసించారు.

నీటి సంరక్షణ మరియు నదుల సంరక్షణ ఆవశ్యకతను డాక్టర్ నారాయణ షెనాయ్ ఎస్ ఎత్తిచూపారు. గణాంకాలను ఉటంకిస్తూ భారతదేశం అధిక నదుల సాంద్రతతో ఆశీర్వదించబడిందని మరియు సమృద్ధిగా వర్షపాతం పొందుతుందని ఆయన పేర్కొన్నారు. దేశంలోని 11 రాష్ట్రాల గుండా గంగా నది ప్రవహిస్తోందని.  30 శాతం జనాభా, 40 శాతం వ్యవసాయ భూమిని ఇది కవర్ చేస్తుందని డాక్టర్ షెనాయ్ తెలిపారు. "మణిపాల్ అకాడమీ ఆఫ్ హయ్యర్ ఎడ్యుకేషన్ నది పునరుజ్జీవన ప్రయత్నాలలో చురుకుగా నిమగ్నమై ఉంది, స్వర్ణ ఆరాధన ప్రాజెక్ట్ వంటి కార్యక్రమాలను ప్రారంభించింది, ఇందులో నదిని సజీవ సహజ వనరుగా చూస్తుంది, ఇది యువ తరానికి సంపూర్ణ దృక్పథాన్ని ఇస్తుంది" అని డాక్టర్ షెనాయ్ పేర్కొన్నారు. అలాగే "చిన్న దశలు కూడా నీటి వనరులను రక్షించడానికి మరియు స్థిరమైన భవిష్యత్తును నిర్ధారించడానికి పెద్ద కారణానికి దోహదం చేయడం ద్వారా గణనీయమైన ప్రభావాన్ని సృష్టించగలవు." అని అభిప్రాయపడ్డారు.

యూనివర్శిటీస్ కనెక్ట్ ప్రోగ్రామ్‌లో ఎన్‌ఎంసిజితో యూనివర్శిటీ సహకారం గురించి డాక్టర్ నీనా సింగ్ జుట్షి చర్చించారు. వాతావరణ మార్పు యొక్క ప్రపంచ సవాలు మరియు సమాజంపై దాని తక్షణ ప్రభావాన్ని ప్రస్తావిస్తూ ఒక జీవనాధారంగా నీటి యొక్క ప్రాముఖ్యతను మరియు ఈ సవాలును సమర్థవంతంగా ఎదుర్కోవడంలో యువత నిమగ్నమవ్వాల్సిన తక్షణ అవసరాన్ని డా. జుట్షి  నొక్కి చెప్పారు. స్కూల్ ఆఫ్ ఆర్కిటెక్చర్ అండ్ ప్లానింగ్ క్యాంపస్ పరిరక్షణ ప్రయత్నాలపై దృష్టి సారించడంతో యూనివర్శిటీ పాఠ్యాంశాల్లో నీటి సంరక్షణ సూత్రాలను ఏకీకృతం చేయడం ఈ సహకారం లక్ష్యం అని ఆమె చెప్పారు. స్కూల్ ఆఫ్ కమ్యూనికేషన్ ప్రభావవంతమైన వీడియోల ద్వారా అవగాహన పెంచాలని చూస్తోందని, అయితే స్కూల్ ఆఫ్ ఫ్యాషన్ స్థిరమైన పద్ధతులకు ప్రాధాన్యత ఇస్తోందని ఆమె అన్నారు. స్కూల్ ఆఫ్ పెర్ఫార్మింగ్ ఆర్ట్స్ నీటి సంరక్షణను ప్రోత్సహించే ప్రదర్శనల ద్వారా విద్యార్థులను ప్రేరేపించడం లక్ష్యంగా పెట్టుకుందని ఆమె పేర్కొన్నారు. విభాగాల్లో పాఠ్యప్రణాళిక రూపకల్పన నీటికి సంబంధించిన సమస్యలను పరిష్కరించాలని ఆమె అన్నారు మరియు క్లిష్టమైన నీటి సమస్యను పరిష్కరించడానికి సాంకేతికత మరియు ఏఐ ప్రాముఖ్యతను నొక్కి చెప్పడం ద్వారా తన ప్రసంగాన్ని ముగించారు.

అరేబియన్ గల్ఫ్ విశ్వవిద్యాలయం నుండి ఇ-లెర్నింగ్ నిపుణులు శ్రీ.అర్పన్ స్టీఫెన్ మాట్లాడుతూ సహజ నదులు లేదా సరస్సులు లేకపోవడం మరియు సముద్రపు నీటిని త్రాగడానికి యోగ్యమైన నీరుగా మార్చడంపై ఎక్కువగా ఆధారపడటం వంటి వాటితో సహా బహ్రెయిన్‌లో ఎదుర్కొంటున్న నీటి సంబంధిత సవాళ్లపై తన అనుభవాలను పంచుకున్నారు. విద్యారంగంలో తరచుగా విస్మరించబడే భూగర్భ జలాల క్షీణత యొక్క ముఖ్యమైన సమస్యను ఆయన నొక్కిచెప్పారు. పాఠ్యాంశాల్లో దాని ఏకీకరణ అవసరాన్ని నొక్కి చెప్పారు. నీటి వనరుల కొరతను పరిష్కరించాల్సిన ఆవశ్యకతను శ్రీ స్టీఫెన్ నొక్కిచెప్పారు. ఈ సమస్యను విస్తృతంగా ఆమోదించాలని పిలుపునిచ్చారు.కె12 స్థాయి నుండి యువకులకు అవగాహన కల్పించడం అత్యంత ప్రభావవంతమైన విధానం అని ఆయన నొక్కి చెప్పారు. లోతైన జ్ఞానాన్ని అందించడం ద్వారా మరియు వారి విద్యా ప్రయాణంలో నీటి సంరక్షణపై దృష్టిని పెంపొందించడం ద్వారా విద్యార్థులు కేవలం వృత్తిపరమైన డిగ్రీలను అభ్యసించడం కంటే ప్రాధాన్యతనిచ్చేలా ప్రోత్సహించబడతారు. పర్యావరణ స్పృహ ఉన్న పౌరులను పెంపొందించుకోవడం మరియు భారతదేశ విద్యా వ్యవస్థలో స్థిరమైన పద్ధతులను పెంపొందించాల్సిన అవసరాన్ని పెరుగుతున్న గుర్తింపుతో నీటి సంరక్షణ విద్యను సమీకరించడాన్ని శ్రీ.స్టీఫెన్ సమర్ధించారు.
 

***