प्रधानमन्त्री श्री नरेन्द्र मोदीले आज भिडियो सन्देशमार्फत जी20 कृषि मन्त्रीहरूको बैठकलाई सम्बोधन गरेका छन्।

भेलालाई सम्बोधन गर्दै प्रधानमन्त्रीले सबै महानुभावहरूलाई भारतमा स्वागत जनाउँदै मानव सभ्यताको केन्द्रबिन्दु कृषि रहेको टिप्पणी गरे। उनले कृषि मन्त्रीको जिम्मेवारी अर्थतन्त्रको एउटा क्षेत्रलाई सम्हाल्ने मात्र नभई मानवताको भविष्य सुरक्षित गर्नेतर्फ पनि बढेको बताए। कृषिले विश्वभरि 2.5 बिलियनभन्दा बढी मानिसको जीविकोपार्जन गर्ने र कुल गार्हस्थ्य उत्पादनको झण्डै 30 प्रतिशत र ग्लोबल साउथमा 60 प्रतिशतभन्दा बढी रोजगारीको योगदान रहेको प्रधानमन्त्रीले बताए। आज ग्लोबल साउथले सामना गर्नुपरेको चुनौतीलाई रेखाङ्कित गर्दै प्रधानमन्त्रीले महामारीको प्रभाव र बिग्रँदै गएको भूराजनीतिक तनाउले आपूर्ति शृङ्खला अवरुद्ध भएको बताए। उनले जलवायु परिवर्तनका कारण चरम मौसमी घटनाहरू बारम्बार हुने गरेको पनि बताए।

कृषि क्षेत्रमा भारतको योगदानको बारेमा प्रकाश पार्दै प्रधानमन्त्रीले भारतको ‘आधारभूत कुरामा फर्किने’ र ‘भविष्यतर्फ अभियान’ को फ्यूजनको नीतिलाई प्रकाश पार्दै भारतले प्राकृतिक खेती र प्रविधि-सक्षम खेतीलाई बढावा दिइरहेको बताए। “भारतभरिका किसानहरू अहिले प्राकृतिक खेतीमा लागेका छन्”, प्रधानमन्त्रीले भने। उनले सिन्थेटिक उर्वरक वा कीटनाशकको प्रयोग नगरी मातृभूमिको पुनरुत्थान, माटोको स्वास्थ्य जोगाउने, ‘प्रति थोपा, बढी फसल’ उत्पादन गर्ने र जैविक मल र कीट व्यवस्थापन समाधानको प्रवर्द्धनमा केन्द्रित रहेको बताए। यसका साथै प्रधानमन्त्रीले आफ्नो सम्बोधनलाई जारी राख्दै भने कि हाम्रा कृषकहरूले उत्पादकत्व बढाउन प्रविधिको सक्रियतापूर्वक प्रयोग गरिरहेका छन् र आफ्नो खेतमा सौर्य ऊर्जा उत्पादन र प्रयोग गर्ने, बाली छनोटलाई अनुकूलन गर्न माटो स्वास्थ्य कार्डको प्रयोग र पोषक तत्त्वहरू छर्न र उनीहरूको बाली अनुगमन गर्न ड्रोनको प्रयोग गर्ने उदाहरण दिए। श्री मोदीले यो ‘फ्युजन दृष्टिकोण’ कृषिमा धेरै समस्याहरूलाई सम्बोधन गर्ने उत्तम तरिका रहेको विश्वास व्यक्त गरे।

प्रधानमन्त्रीले सन् 2023 लाई बाजराको अन्तर्राष्ट्रिय वर्षको रूपमा मनाइँदै आएको उल्लेख गर्दै बाजरा वा श्री अन्नको आधारमा धेरै परिकारहरू तयार हुने भएकाले हैदराबादमा माननीयहरूले आफ्नो प्लेटमा यसको प्रतिबिम्ब पाउने बताए। श्री मोदीले यी सुपरफुडहरू उपभोग गर्न स्वस्थ मात्र नभएर बालीलाई कम पानी र मल चाहिने भएकाले किसानको आम्दानी बढाउन पनि मद्दत गर्ने जानकारी दिए। कोदोको इतिहासलाई उजागर गर्दै प्रधानमन्त्रीले हजारौँ वर्षदेखि कोदो खेती गर्दै आएको तर बजार र बजारीकरणको प्रभावले परम्परागत रूपमा उत्पादन हुने खाद्यान्न बालीको मूल्य हराएको बताए। “श्री अन्न मिलेट्सलाई हाम्रो मनपर्ने खानाको रूपमा अँगालौँ”, प्रधानमन्त्रीले टिप्पणी गरे कि भारतले बाजरामा उत्कृष्ट अभ्यास, अनुसन्धान र प्रविधिहरू साझा गर्न उत्कृष्टताको केन्द्रको रूपमा मिलेट्स अनुसन्धान संस्थानको विकास गरिरहेको छ।

श्री मोदीले कृषि मन्त्रीहरूलाई विश्वव्यापी खाद्य सुरक्षा हासिल गर्न सामूहिक कारबाही कसरी गर्ने भन्ने बारेमा छलफल गर्न आग्रह गरे। उनले सीमान्तकृत किसानहरूमा केन्द्रित र विश्वव्यापी मल आपूर्ति शृङ्खलाहरूलाई बलियो बनाउने दिगो र समावेशी खाद्य प्रणाली निर्माण गर्ने उपाय खोज्ने सुझाउ दिए। साथै प्रधानमन्त्रीले माटोको स्वास्थ्य, बालीको स्वास्थ्य र उत्पादनमा सुधारका लागि कृषि अभ्यास अपनाउन आग्रह गरे। विश्वका विभिन्न भागका परम्परागत अभ्यासले हामीलाई पुनर्जीवित कृषिको विकल्प विकास गर्न प्रेरित गर्न सक्ने प्रधानमन्त्रीले बताए। उनले नवप्रवर्तन र डिजिटल प्रविधिको साथ किसानहरूलाई सशक्त बनाउन र ग्लोबल साउथमा साना र सीमान्त किसानहरूका लागि किफायती समाधान बनाउने आवश्यकतामाथि जोड दिए। उनले फोहोरबाट धन सृजनामा लगानी गर्दै कृषि र खाद्यान्नको फोहोर घटाउनुपर्नेमा जोड दिए।

आफ्नो सम्बोधनलाई समापन गर्दै प्रधानमन्त्रीले भने, “कृषिमा भारतका जी20 प्राथमिकताहरू हाम्रो ‘एक पृथ्वी’ ठीक पार्ने, हाम्रो ‘एक परिवार’ भित्र सद्भाव सिर्जना गर्ने र उज्ज्वल ‘एक भविष्य’ को आशा दिनमा केन्द्रित छन्।” उनले ‘खाद्य सुरक्षा र पोषणमा डेक्कन उच्च स्तरीय सिद्धान्त’ र कोदो अनि अन्य अन्नका लागि ‘महर्षि’ पहल गरी दुई ठोस नतिजामा काम भइरहेकोमा खुशी व्यक्त गरे। “यी दुई पहलका लागि समर्थन समावेशी, दिगो तथा लचिलो कृषिको लागि समर्थनमा कथन हो”, प्रधानमन्त्रीले निष्कर्ष निकाले।

LIVE. PM @narendramodi's remarks at the G20 Agriculture Ministers' Meeting. https://t.co/FFNla6xs6d

— PMO India (@PMOIndia) June 16, 2023

*****