ਸੂਚਨਾ ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀ ਪੀਆਈਬੀ ਫੈਕਟ ਚੈੱਕ ਯੂਨੀਟ (ਐੱਪਸੀਯੂ) ਨੇ 6 ਯੂਟਿਊਬ ਚੈਨਲਾਂ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਤਾਲਮੇਲ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਗਲਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਫੈਲਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਫੈਕਟ ਚੈੱਕ ਯੂਨਿਟ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੈਨਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਫਰਜ਼ੀ ਖਬਰਾਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ 100 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫੈਕਟ ਚੈੱਕ ਵਾਲੇ 6 ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਟਵਿਟਰ ਥ੍ਰੈੱਡ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ। ਸੂਚਨਾ ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਤਹਿਤ ਯੂਨਿਟ ਦੇ ਵੱਲੋਂ ਇਹ ਦੂਸਰੀ ਅਜਿਹੀ ਕਾਰਵਾਈ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਪੂਰੇ ਚੈਨਲਾਂ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

6 ਯੂਟਿਊਬ ਚੈਨਲ ਤਾਲਮੇਲ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਗਲਤ ਸੂਚਨਾ ਦੇ ਨੈੱਟਵਰਕ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਪਾਏ ਗਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਗਭਗ 20 ਲੱਖ ਗ੍ਰਾਹਕ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੀਡੀਓ ਨੂੰ 51 ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਅਧਿਕ ਵਾਰ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਪੀਆਈਬੀ ਦੁਆਰਾ ਤੱਥ-ਜਾਂਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਯੂਟਿਊਬ ਚੈਨਲਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ:

ਪੀਆਈਬੀ ਫੈਕਟ ਚੈੱਕ ਯੂਨਿਟ ਦੁਆਰਾ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਯੂਟਿਊਬ ਚੈਨਲਾਂ ਨੇ ਚੋਣਾਂ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਕਾਰਵਾਈ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਕੰਮਕਾਜ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਫਰਜ਼ੀ ਖਬਰਾਂ ਫੈਲਾਈਆਂ। ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਇਲੈਕਟ੍ਰੌਨਿਕ ਵੋਟਿੰਗ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਤੀਬੰਧ ਬਾਰੇ ਝੂਠੇ ਦਾਅਵੇ ਅਤੇ ਝੂਠੇ ਬਿਆਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਸਹਿਤ ਸੀਨੀਅਰ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਕਾਰਜਕਰਤਾ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਦਾਰ ਠਹਿਰਾਇਆ।

ਚੈਨਲ ਇੱਕ ਨਕਲੀ ਸਮਾਚਾਰ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਜੋ ਨਕਲੀ ਸਮਾਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਕਮਾਈ ‘ਤੇ ਪਣਪਦੀ ਹੈ। ਚੈਨਲ ਨਕਲੀ, ਕਲਿੱਕਬੇਟ ਅਤੇ ਸਨਸਨੀਖੇਜ਼ ਥੰਬਨੇਲ ਤੇ ਟੀਵੀ ਚੈਨਲਾਂ ਦੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸਮਾਚਾਰ ਐਂਕਰਾਂ ਦੀਆਂ ਛਵੀਆਂ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਦਹਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿਵਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਮਾਚਾਰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਵੀਡੀਓ ਨਾਲ ਕਮਾਈ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚੈਨਲਾਂ ‘ਤੇ ਵਿਊਜ਼ ਜੁਟਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਪੀਆਈਬੀ ਫੈਕਟ ਚੈੱਕ ਯੂਨਿਟ ਦੀ ਇਹ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੂਸਰੀ ਕਾਰਵਾਈ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ, 20 ਦਸੰਬਰ, 2022 ਨੂੰ ਯੂਨਿਟ ਨੇ ਫਰਜ਼ੀ ਸਮਾਚਾਰ ਫੈਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਤਿੰਨ ਚੈਨਲਾਂ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਪੀਆਈਬੀ ਫੈਕਟ ਚੈੱਕ ਯੂਨਿਟ ਦੁਆਰਾ ਪੋਸਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਟਵਿਟਰ ਥ੍ਰੈੱਡਸ ਦੇ ਲਿੰਕ:

1. ਨੇਸ਼ਨ ਟੀਵੀ ਦੇ ਵੀਡੀਓ ਦੀ ਤੱਥ ਸਬੰਧੀ ਜਾਂਚ:

A #YouTube channel ‘Nation Tv’ with over 550K subscribers & over 21 crore views has been found to be propagating #FakeNews about the President, Union Ministers & the Election Commission of India.
#PIBFactCheck found almost all of its content to be fake.

Here’s a thread... pic.twitter.com/GjyJo9xHme

— PIB Fact Check (@PIBFactCheck) January 12, 2023

2. ਸੰਵਾਦ ਟੀਵੀ ਦੇ ਵੀਡੀਓ ਦੀ ਤੱਥ ਸਬੰਧੀ ਜਾਂਚ:

A #YouTube channel ‘Samvaad TV’ with over 10 lakh subscribers was found to be propagating #FakeNews about the Government of India and making false claims about the statements of the Union Ministers. @PIBFactCheck
found almost all of its content to be fake.

Here’s a thread👇 pic.twitter.com/MQxsMF7CeI

— PIB Fact Check (@PIBFactCheck) January 12, 2023

3. ਸਰੋਕਾਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੀਡੀਓ ਦੀ ਤੱਥ ਸਬੰਧੀ ਜਾਂਚ:

A #YouTube channel ‘Sarokar Bharat’ with 21,100 subscribers and over 37 lakh views have been found to be propagating #FakeNews regarding the President of India, Prime Minister, and several other Union Ministers. pic.twitter.com/ynUuBkmm19

— PIB Fact Check (@PIBFactCheck) January 12, 2023

4. ਨੇਸ਼ਨ 24 ਦੇ ਵੀਡੀਓ ਦੀ ਤੱਥ ਸਬੰਧੀ ਜਾਂਚ:

A #YouTube channel ‘Nation 24’ with more than 25.4K subscribers and close to 44 lakh views has been found to be propagating #FakeNews about the President, Prime Minister, Supreme Court of India and the Election Commission of India@PIBFactCheck busts some of its claims🔽 pic.twitter.com/J9i3bBkqlw

— PIB Fact Check (@PIBFactCheck) January 12, 2023

5. ਸਵਰਣਿਮ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੀਡੀਓ ਦੀ ਤੱਥ ਸਬੰਧੀ ਜਾਂਚ:

A YouTube channel ‘Swarnim Bharat’ with over 1,013,013 views has been found to be propagating #FakeNews about the Prime Minister, Union Ministers, Election Commission of India & Supreme Court of India. @PIBFactCheck found almost all of its content to be fake. Here’s a thread.. pic.twitter.com/tyNzsK7DbT

— PIB Fact Check (@PIBFactCheck) January 12, 2023

6. ਸੰਵਾਦ ਸਮਾਚਾਰ ਦੇ ਵੀਡੀਓ ਦੀ ਤੱਥ ਸਬੰਧੀ ਜਾਂਚ:

YouTube channel ‘Samvaad Samachar’ with about 3.5 lakh subscribers & over 12 crore views has been found to be propagating #FakeNews about the President, Prime Minister, various Cabinet Ministers & Chief Justice of India.

In this thread #PIBFactCheck busts some of its claims🔽 pic.twitter.com/SGU0c6RcVB

— PIB Fact Check (@PIBFactCheck) January 12, 2023

******

ਸੌਰਭ ਸਿੰਘ