ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ (ਸੁਤੰਤਰ ਚਾਰਜ); ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਵਿਗਿਆਨ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ (ਸੁਤੰਤਰ ਚਾਰਜ); ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦਫਤਰ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ, ਪਰਸੋਨਲ, ਲੋਕ ਸ਼ਿਕਾਇਤ, ਪੈਨਸ਼ਨ, ਪਰਮਾਣੂ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਪੁਲਾੜ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅੱਜ ਪੁਣੇ ਵਿੱਚ ਕੇਪੀਆਈਟੀ-ਸੀਐੱਸਆਈਆਰ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਿਤ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਈਂਧਣ ਸੈੱਲ ਬੱਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।

ਇਸ ਅਵਸਰ ‘ਤੇ ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਆਤਮਨਿਰਭਰ ਅਤੇ ਸੁਲਭ ਸਵੱਛ ਊਰਜਾ, ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਟੀਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਉੱਦਮੀਆਂ ਅਤੇ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੇ ਸਿਰਜਣ ਨੂੰ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਦਾ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਵਿਜ਼ਨ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗ੍ਰੀਨ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਇੱਕ ਉਤਕ੍ਰਿਸ਼ਟ ਸਵੱਛ ਊਰਜਾ ਵੈਕਟਰ ਹੈ ਜੋ ਰਿਫਾਈਨਿੰਗ ਉਦਯੋਗ, ਫਰਟੀਲਾਈਜ਼ਰ ਇੰਡਸਟਰੀ, ਇਸਪਾਤ ਇੰਡਸਟਰੀ, ਸੀਮੇਂਟ ਇੰਡਸਟਰੀ ਅਤੇ ਭਾਰੀ ਵਣਜ ਪਰਿਵਹਨ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਵੀ ਕਠਿਨ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਤਸਿਰਜਣ ਦੇ ਗਹਿਰੇ ਡੀਕਾਰਬੋਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਈਂਧਣ ਸੈੱਲ ਬੱਸ ਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ ਹਵਾ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬੱਸ ਨਾਲ ਸਿਰਫ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਸੰਭਵ: ਪਰਿਵਹਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਨੁਕੂਲ ਸਾਧਣ ਹੈ। ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਦੇ ਮਾਰਗਾਂ ‘ਤੇ ਚਲਣ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਡੀਜਲ ਬੱਸ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਲਾਨਾ 100 ਟਨ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਔਕਸਾਈਡ ਦਾ ਉਤਸਿਰਜਣ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਦੱਸ ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੱਸਾਂ ਹਨ।

ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਈਂਧਣ ਸੈੱਲ ਵਾਹਨਾਂ ਦੀ ਉੱਚ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਅਤੇ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਦੀ ਉੱਚ ਊਰਜਾ ਘਣਤਾ ਇਹ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਈਂਧਣ ਸੈੱਲ ਟ੍ਰੱਕਾਂ ਅਤੇ ਬੱਸਾਂ ਦੇ ਲਈ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪਰਿਚਾਲਨ ਲਾਗਤ ਡੀਜਲ ਚਾਲਤ ਵਾਹਨਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਾਲ ਢੁਆਈ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਲਿਆ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ, ਈਂਧਣ ਸੈੱਲ ਵਾਹਨ ਜ਼ੀਰੋ ਗ੍ਰੀਨ-ਹਾਊਸ ਗੈਸ ਉਤਸਿਰਜਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੇਪੀਆਈਟੀ ਅਤੇ ਸੀਐੱਸਆਈਆਰ-ਐੱਨਸੀਐੱਲਲ ਦੇ ਸੰਯੁਕਤ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰਯਤਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨਿਕਾਂ ਅਤੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰਾਂ ਦਾ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਕੌਸ਼ਲ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸਰਬਸ਼੍ਰੇਸ਼ਠ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲਾਗਤ ਦੀ ਹੈ।

ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਡੀਜਲ ਨਾਲ ਚਲਣ ਵਾਲੇ ਭਾਰੀ ਵਣਜ ਵਾਹਨਾਂ ਨਾਲ ਲਗਭਗ 12-14 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਕਾਰਬਨ ਅਤੇ ਕਣ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਕੇਂਦ੍ਰੀਕ੍ਰਿਤ ਉਤਸਿਰਜਣ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਪਾਉਣਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਨਾਲ ਚਲਣ ਵਾਲੇ ਵਾਹਨ ਇਸ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਸੜਕ ‘ਤੇ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਉਤਸਿਰਜਣ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਇੱਕ ਉਤਕ੍ਰਿਸ਼ਟ ਸਾਧਣ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਮਾਲ ਢੁਆਈ ਅਤੇ ਯਾਤਰੀ ਪਰਿਵਹਨ ਦੇ ਲਈ ਇਨਲੈਂਡ ਜਲਮਾਰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਨ ਦਾ ਵੀ ਲਕਸ਼ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਟੀਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ, ਭਾਰਤ ਜੀਵਾਸ਼ਮ ਊਰਜਾ ਦੇ ਸ਼ੁੱਧ ਆਯਾਤਕ ਤੋਂ ਸਵੱਛ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਊਰਜਾ ਦਾ ਸ਼ੁੱਧ ਨਿਰਯਾਤਕ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗ੍ਰੀਨ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਉਤਪਾਦਕ ਅਤੇ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਦੇ ਲਈ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦਾ ਵੱਡਾ ਸਪਲਾਇਰ ਬਣ ਕੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਵੈਸ਼ਵਿਕ ਨੇਤ੍ਰਿਤਵ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸੀਐੱਸਆਈਆਰ-ਐੱਨਸੀਐੱਲ ਵਿੱਚ ਬਿਸ਼ਫੇਨੌਲ-ਏ ਪਾਇਲਟ ਪਲਾਂਟ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਾਇਲਟ ਪਲਾਂਟਾਂ ਨੇ ਸੀਐੱਸਆਈਆਰ ਦੇ ਕੋਵਿਡ-19 ਮਿਸ਼ਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਅਤੇ ਬਲਕ ਕੈਮਿਕਲਸ ਮਿਸ਼ਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਤਹਿਤ ਐੱਨਸੀਐੱਲ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਿਤ ਨਵੀਨ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀਆਂ ਦਾ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬਿਸਫੇਨੌਲ-ਏ (ਬੀਪੀਏ) ਏਪੌਕਸੀ ਰੇਸਿਨ, ਪੌਲੀ ਕਾਰਬੋਨੇਟ ਅਤੇ ਹੋਰ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਫੀਟਸਟੌਕ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬਿਸ਼ਫੇਨੌਲ-ਏ ਦੇ ਲਈ ਵੈਸ਼ਵਿਕ ਬਜ਼ਾਰ 2027 ਤੱਕ 7.1 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ, ਜੋ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਮਿਆਦ 2020-2027 ਵਿੱਚ 2 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੀ ਸੀਏਜੀਆਰ ਨਾਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 1,35,000 ਟਨ ਦੀ ਕੁੱਲ ਅਨੁਮਾਨਤ ਸਲਾਨਾ ਮੰਗ ਦਾ ਆਯਾਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੰਤਰੀ ਮਹੋਦਯ ਨੇ ਆਸ਼ਾ ਵਿਅਕਤ ਕੀਤੀ ਕਿ ਸੀਐੱਸਆਈਆਰ-ਐੱਨਸੀਐੱਲ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਇਸ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੱਚੇ ਮਾਲ ਦੇ ਆਯਾਤ ਵਿਕਲਪ ਨੂੰ ਸਮਰੱਥ ਕਰੇਗੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਤਮਨਿਰਭਰ ਪਹਿਲ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰੇਗੀ।

ਸੀਐੱਸਆਈਆਰ-ਐੱਨਸੀਐੱਲ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਿਤ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਵਿਸ਼ਿਸ਼ਟਤਾ ਇੱਕ ਨਵੀਨ ਡਾਉਨਸਟ੍ਰੀਮ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਤਕਨੀਕ ਨੂੰ ਵੈਸ਼ਵਿਕ ਮਾਨਕ ਦੇ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਅਤੇ ਵਣਜ ਪੈਮਾਨੇ ‘ਤੇ ਅੱਗੇ ਸਹਿ-ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ।

<><><><><>

ਐੱਸਐੱਨਸੀ/ਆਰਆਰ