మహారాష్ట్రలోని పూణే జిల్లా భోర్ బ్లాక్‌లోని ససేవాడి గ్రామ పంచాయతీ ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాల నిర్వహణ (పిడబ్ల్యూఎం) కోసం వినూత్నమైన మరియు తక్కువ ధర, క్లస్టర్ స్థాయి వ్యవస్థ ద్వారా ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాలను నిర్మూలించడం మరియు పరిశుభ్రతను సాధించడంలో మంచి దృష్టాంతాన్ని నెలకొల్పింది.

దేశంలోని గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో కూడా ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాల అసాధారణ పెరుగుదల మరియు సవాళ్లను దృష్టిలో ఉంచుకుని  ఎస్‌బిఎం-జీ  రెండో దశ కింద చేపట్టిన ప్రాజెక్ట్ ఖచ్చితంగా సమయానుకూలమైనది.

పైలట్ ప్రాజెక్ట్ కోసం ససేవాడి, షిండేవాడి, వేలు మరియు కసుర్ది అనే నాలుగు గ్రామ పంచాయతీలను ఎంపిక చేశారు. వీటన్నింటికీ అనేక చిన్న తరహా పరిశ్రమలు వారి అధికార పరిధిలో అలాగే అనేక హోటళ్లు మరియు రెస్టారెంట్లు ఉన్నాయి. ఇది  భారీ జనాభాకు దారితీసింది. అంతేకాకుండా దాదాపు అన్ని జీపీలలో ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాలను బహిరంగ ప్రదేశంలో వేయడం మరియు కాల్చడం సాధారణం. అది ఇబ్బందిని సృష్టించింది. అటువంటి వ్యర్థాల నిర్వహణ తక్షణావసరమని పిఆర్ఐలు గ్రహించారు.

స్వచ్ఛ్ భారత్ మిషన్ గ్రామీణ్ (ఎస్‌బిఎం-జి) ఫేజ్ II కింద ఓడీఎఫ్ ప్లస్ స్థితిని సాధించడానికి ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాల నిర్వహణ కీలకమైన అంశం.  కార్యాచరణ మార్గదర్శకాల ప్రకారం పిడబ్లూఎం అనేది బ్లాక్/జిల్లా బాధ్యత. దీనికి కట్టుబడి, భోర్ బ్లాక్ డెవలప్‌మెంట్ ఆఫీసర్ (బిడిఓ) శ్రీ వి.జి. తాన్‌పురే, ముంబై-బెంగళూరు హైవేపై పూణే సమీపంలో ఉన్న గ్రామాల కోసం క్లస్టర్ స్థాయి ప్లాస్టిక్ వ్యర్థ పదార్థాల నిర్వహణ వ్యవస్థను ప్లాన్ చేశారు, ఇది పెద్ద మొత్తంలో ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాలను ఉత్పత్తి చేస్తుంది.

పిడబ్ల్యూఎం ఆవశ్యకత మరియు ప్రాముఖ్యత మరియు ఓడిఎఫ్ ప్లస్ స్థితిని పొందేందుకు దాని అవసరం గురించి సమాజానికి వివరించడానికి అన్ని గ్రామ పంచాయతీల్లో సమావేశాలు నిర్వహించబడ్డాయి. పరిశ్రమలలో బర్నర్లకు ఉపయోగించే ప్లాస్టిక్‌ను సేకరించి ప్రాసెస్ చేసే ఒక రకమైన ముడి చమురుగా మార్చే ప్రైవేట్ ప్లాస్టిక్ రీసైక్లింగ్ కంపెనీతో ఒప్పందం కుదుర్చుకోవాలని నిర్ణయించారు. ఎట్టకేలకు ఎంపిక చేయబడిన సంస్థ గ్రామాలకు ఒక కిలోమీటరు వ్యాసార్థంలో ఒక కార్యాచరణ యూనిట్‌ను కలిగి ఉంది. ఇది ఖర్చులను పరిమితంగా ఉంచుతూ యూనిట్‌కు వ్యర్థాలను సులభంగా రవాణా చేయడానికి వీలు కల్పిస్తుంది.

ససేవాడి గ్రామంలో పిడబ్ల్యూఎం వ్యవస్థ: అందుబాటులో ఉన్న వనరులను గరిష్టంగా వినియోగించుకుంటూ వ్యర్థాలను సేకరించడం, వేరు చేయడం మరియు రవాణా చేయడం కోసం ససేవాడి గ్రామం మొదటగా ఒక వ్యవస్థను కలిగి ఉంది. మొదట్లో వారు తమ ప్రతిపాదిత వర్మీ-కంపోస్టింగ్ యూనిట్‌ను రిసోర్స్ రికవరీ సెంటర్‌గా మార్చారు. దీనిలో వారు సేకరించిన ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాలను నిల్వ చేయడానికి ఒక చిన్న స్థలాన్ని అందించారు. అనంతరం వ్యర్థాలను సేకరించి వేరు చేయడానికి ఒక పారిశుధ్య కార్మికుడిని మరియు నామమాత్రపు ఛార్జీతో కంపెనీకి ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాలను రవాణా చేయడానికి మరొక కార్మికుడిని నియమించారు.

మొదట్లో ప్రజలు వ్యర్థాలను సరిగా వేరు చేయలేదు. అయినప్పటికీ స్థిరమైన వ్యక్తుల మధ్య కమ్యూనికేషన్ తర్వాత దాదాపు అన్ని గృహాలు తమ పాత్రను తీవ్రంగా పరిగణించాయి మరియు సిస్టమ్‌తో అనుసంధానించబడ్డాయి.

కంపెనీ ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాలను కేజీ రూ. 8కు కొనుగోలు చేస్తుంది. వ్యవస్థ కార్యకలాపాలు మరియు నిర్వహణకు గ్రామ పంచాయతీ ఆదాయాన్ని ఉపయోగిస్తుంది. ప్లాస్టిక్ యూనిట్‌లో ప్లాస్టిక్‌ను శుభ్రం చేయడానికి డస్ట్ రిమూవర్ మరియు ప్లాస్టిక్‌ను సమాన పరిమాణంలో ముక్కలు చేయడానికి ఒక ష్రెడర్ కూడా అమర్చబడి ఉంటుంది.

ప్లాస్టిక్ ప్రాసెసింగ్ యూనిట్ రెండు ముఖ్యమైన ప్రయోజనాలను అందిస్తుంది: ఇది ప్రాసెసింగ్ కోసం అన్ని రకాల ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాలను అంగీకరిస్తుంది మరియు అది విడుదల చేసే ఉత్పత్తులు (కార్బన్ రేణువులు , వాయు ఉద్గారాలు మరియు చమురు + వాయువు) పర్యావరణానికి హానికరం కాదు. వాస్తవానికి చమురుతో పాటు ఉత్పత్తి చేయబడిన గ్యాస్ ప్లాంట్‌లోని పరికరాలకు శక్తినివ్వడానికి ఉపయోగించబడుతుంది. ఇంకా, ఉద్గారాలు మహారాష్ట్ర కాలుష్య నియంత్రణ మండలి నిర్దేశించిన పరిమితి కంటే చాలా తక్కువగా ఉన్నాయి.

ససేవాడిలో ప్రాజెక్ట్ విజయవంతంగా అమలు చేయబడిన తర్వాత ఈ వ్యవస్థకు ఇతర మూడు గ్రామాలను అనుసంధానించడానికి ఇదే విధమైన ప్రక్రియను నిర్వహించడానికి ప్రణాళికలు సిద్ధం చేయబడ్డాయి. బ్లాక్‌లోని మిగిలిన గ్రామాలు ప్లాస్టిక్ వ్యర్థాలను నియంత్రించేందుకు త్వరలో దశలవారీ విధానాన్ని అవలంబిస్తాయి. ఈ ప్రత్యేకమైన, పర్యావరణ అనుకూలమైన మరియు తక్కువ ధర నమూనాను ప్రతిబింబిస్తాయి.

 

*****