ਕੇਂਦਰੀ ਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਸਹਿਕਾਰਤਾ ਮੰਤਰੀ, ਸ਼੍ਰੀ ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਅੱਜ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਸਥਿਤ ਵਿਗਿਆਨ ਭਵਨ ਵਿੱਚ ਸੁਸ਼ਾਸਨ ਦਿਨ ਦੇ ਅਵਸਰ ’ਤੇ ਸੁਸ਼ਾਸਨ ਸੂਚਕਾਂਕ-2021 ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸੂਚਕਾਂਕ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਸੁਧਾਰ ਅਤੇ ਲੋਕ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਵਿਭਾਗ  ( ਡੀਏਆਰਪੀਜੀ )  ਨੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ।

ਸੁਸ਼ਾਸਨ ਦਿਵਸ ਦੇ ਅਵਸਰ ’ਤੇ ਆਯੋਜਿਤ ਇੱਕ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਨਤਾ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਸੁਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ ,  ਇਸ ਕੰਮ ਨੂੰ ਪਿਛਲੇ ਸੱਤ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਨਰੇਂਦਰ ਮੋਦੀ  ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ।  ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ 2014  ਦੇ ਬਾਅਦ ਤੋਂ ਲੋਕਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਧਿਆ ਹੈ,  ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੋਦੀ  ਸਰਕਾਰ  ਦੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਵਿਕਾਸ ਕੰਮਾਂ ਦਾ ਲਾਭ ਮਿਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ।

ਸੁਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਉਦਾਹਰਣ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਸ਼੍ਰੀ ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਸੱਤ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਇੱਕ ਵੀ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦਾ ਆਰੋਪ ਨਹੀਂ ਲਗਿਆ ਹੈ ,  ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਸਵੱਛ ਅਤੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਹੈ ।

ਇਸ ਅਵਸਰ ’ਤੇ ਪਰਸੋਨਲ, ਲੋਕ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਅਤੇ ਪੈਂਸ਼ਨਾਂ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ  ਡਾ. ਜਿਤੇਂਦਰ ਸਿੰਘ  ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਨਾਗਰਿਕ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ,  ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ  ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਪ੍ਰਾਰੂਪ  ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸੁਸ਼ਾਸਨ ਸੂਚਕਾਂਕ ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰੇਗਾ ।

ਸੁਸ਼ਾਸਨ ਸੂਚਕਾਂਕ (ਜੀਜੀਆਈ )  2021  ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਦਸ ਖੇਤਰ ਅਤੇ 58 ਸੰਕੇਤਕ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ।  ਜੀਜੀਆਈ 2020-21  ਦੇ ਖੇਤਰ ਹਨ: 1)  ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਖੇਤਰ,  2 )  ਵਣਜ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗ ,  3 )  ਮਾਨਵ ਸੰਸਾਧਨ ਵਿਕਾਸ ,  4 )  ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ ,  5 )  ਜਨਤਕ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਅਤੇ ਉਪਯੋਗਿਤਾਵਾਂ,  6 )  ਆਰਥਿਕ ਸ਼ਾਸਨ ,  7 )  ਸਮਾਜ ਭਲਾਈ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ,  8 )  ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ,  9 )  ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ 10 )  ਨਾਗਰਿਕ - ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਸ਼ਾਸਨ ।  ਸੁਸ਼ਾਸਨ ਸੂਚਕਾਂਕ 2020-21 ਵਿੱਚ ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ।  ਇਹ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਹਨ :   ( i )  ਹੋਰ ਰਾਜ  -  ਸਮੂਹ ਏ ,   ( ii)  ਹੋਰ ਰਾਜ  -  ਸਮੂਹ ਬੀ ,   ( iii )  ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਅਤੇ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜ ਅਤੇ  ( iv )  ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ।

10 ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਗੁਜਰਾਤ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਅਤੇ ਗੋਆ ਸੰਯੁਕਤ ਰੈਂਕਿੰਗ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰਲੇ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਹਨ।  ਜੀਜੀਆਈ-2021 ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜੀਜੀਆਈ 2019 ਸੰਕੇਤਕਾਂ ’ਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਨੇ 12.3 ਫੀਸਦੀ ਅਤੇ ਗੋਆ ਨੇ 24.7 ਫੀਸਦੀ ਦਾ ਵਾਧਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ ।  ਗੁਜਰਾਤ ਨੇ 10 ਵਿੱਚੋਂ 5 ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ।  ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਰਥਿਕ ਸ਼ਾਸਨ ,  ਮਾਨਵ ਸੰਸਾਧਨ ਵਿਕਾਸ ,  ਜਨਤਕ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਅਤੇ ਉਪਯੋਗਿਤਾਵਾਂ,  ਸਮਾਜਿਕ ਭਲਾਈ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਹਨ। ਉਥੇ ਹੀ ,  ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਖੇਤਰ, ਮਾਨਵ ਸੰਸਾਧਨ ਵਿਕਾਸ,  ਜਨਤਕ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਅਤੇ ਉਪਯੋਗਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਭਲਾਈ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।  ਗੋਆ ਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਖੇਤਰ ,  ਵਣਜ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗ ,  ਜਨਤਕ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਅਤੇ ਉਪਯੋਗਿਤਾਵਾਂ,  ਆਰਥਿਕ ਸ਼ਾਸਨ ,  ਸਮਾਜਿਕ ਭਲਾਈ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ  ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ।

ਸੁਸ਼ਾਸਨ ਸੂਚਕਾਂਕ-2021  ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਨੇ ਜੀਜੀਆਈ-2019  ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਤੁਲਣਾ ਵਿੱਚ 8.9 ਫੀਸਦੀ ਦਾ ਵਾਧਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ ।  ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਨੇ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ  ਦੇ ਵਿੱਚ ਵਣਜ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰਲੇ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ।  ਉਥੇ ਹੀ ,  ਸਮਾਜ ਭਲਾਈ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਾਧਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ।  ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਨੇ ਲੋਕ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਨਿਪਟਾਰਾ ਸਹਿਤ ਨਾਗਰਿਕ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਸ਼ਾਸਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਧੀਆ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ।

ਸੁਸ਼ਾਸਨ ਸੂਚਕਾਂਕ -2021 ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਝਾਰਖੰਡ ਨੇ ਜੀਜੀਆਈ-2019 ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਤੁਲਣਾ ਵਿੱਚ 12.6 ਫੀਸਦੀ ਦਾ ਵਾਧਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ ।  ਝਾਰਖੰਡ ਨੇ 10 ਵਿੱਚੋਂ 7 ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ।  ਉੱਥੇ ਹੀ ,  ਰਾਜਸਥਾਨ ਨੇ ਜੀਜੀਆਈ-2019  ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਤੁਲਣਾ ਵਿੱਚ 1.7 ਫੀਸਦੀ ਦੀ ਵਧੀਕ ਵਾਧਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ।  ਰਾਜਸਥਾਨ ਨੇ ਹੋਰ ਰਾਜਾਂ  ( ਗਰੁੱਪ ਬੀ )  ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ,  ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਸ਼ਾਸਨ  ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰਲੇ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ।

ਸੁਸ਼ਾਸਨ ਸੂਚਕਾਂਕ-2021 ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਅਤੇ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜਾਂ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਮਿਜ਼ੋਰਮ ਤੇ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਨੇ ਜੀਜੀਆਈ-2019 ਦੀ ਤੁਲਣਾ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 10.4 ਫੀਸਦੀ ਅਤੇ 3.7 ਫੀਸਦੀ ਦਾ ਸੰਯੁਕਤ ਵਾਧਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ ।  ਮਿਜ਼ੋਰਮ ਨੇ ਵਣਜ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗ ,  ਮਾਨਵ ਸੰਸਾਧਨ ਵਿਕਾਸ ,  ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸ਼ਾਸਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ।  ਉਥੇ ਹੀ ,  ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ  ਨੇ ਵਣਜ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।  ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਖੇਤਰ,  ਜਨਤਕ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਅਤੇ ਉਪਯੋਗਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਸੁਰੱਖਿਆ  ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਅੰਕ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ।

ਸੁਸ਼ਾਸਨ ਸੂਚਕਾਂਕ-2021 ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਜੀਜੀਆਈ -2019 ਸੰਕੇਤਕਾਂ ਦੀ ਤੁਲਣਾ ਵਿੱਚ 14 ਫੀਸਦੀ ਦਾ ਵਾਧਾ ਦਰਜ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਯੁਕਤ ਰੈਂਕਿੰਗ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰਲੇ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਹੈ ।  ਦਿੱਲੀ ਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਖੇਤਰਾਂ ,  ਵਣਜ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗ ,  ਜਨਤਕ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਅਤੇ ਉਪਯੋਗਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਭਲਾਈ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ।

ਸੁਸ਼ਾਸਨ ਸੂਚਕਾਂਕ-2021 ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ 20 ਰਾਜਾਂ ਨੇ ਜੀਜੀਆਈ-2019 ਤੁਲਣਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸੰਯੁਕਤ ਜੀਜੀਆਈ ਅੰਕ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ।  ਰਾਜ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ  ਦੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਖੇਤਰਵਾਰ ਅੰਕ ਇੱਕ ਜਾਂ ਹੋਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਠੋਸ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਅੰਕਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਤੋਂ ਇਹ ਗੱਲ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜਾਂ  ਦੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ  ਦੇ  ਸ਼ਾਮਿਲ ਸ਼ਾਸਨ ਅੰਕਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਾਮੂਲੀ ਅੰਤਰ ਹੈ ।  ਇਹ ਇਸ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ  ਦੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਸ਼ਾਸਨ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਦਿਸ਼ਾ  ਦੇ ਵੱਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ ।

ਖੇਤਰਾਂ  ਦੇ ਨਾਲ - ਨਾਲ ਸੰਯੁਕਤ ਰੈਂਕਿੰਗ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰਲੇ ਸਥਾਨ ਵਾਲੇ ਰਾਜ ਨਿਮਨਲਿਖਿਤ ਹਨ:

ਮੌਜੂਦਾ ਗਿਣਾਤਮਕ   ਸੰਕੇਤਕਾਂ  ਦੇ ਇਲਾਵਾ ,  ਅਤਿਰਿਕਤ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਅਤੇ ਇਨਪੁਟ- ਅਧਾਰਿਤ ਸੰਕੇਤਕਾਂ ਨੂੰ ਜੀਜੀਆਈ 20202-21 ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।  ਇਸ ਵਿੱਚ ਅਤਿਰਿਕਤ ਆਯਾਮਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਜੀਜੀਆਈ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਨ  ਦੇ ਮੁਲਾਂਕਣ ਦਾ ਇੱਕ ਅਧਿਕ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਾਧਨ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ ।  ਜੀਜੀਆਈ 2020-21 ਦੀ ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਗੁਣਾਤਮਕ ਪਹਿਲੂਆਂ ਦੇ ਸਮਾਵੇਸ਼ਨ, ਨਵੇਂ ਸੰਕੇਤਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਅਤੇ ਸੂਚਕਾਂਕ ਗਿਣਤੀ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅੰਕੜਾ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਵਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਰੋਡਮੈਪ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ।  ਸੁਸ਼ਾਸਨ ਸੂਚਕਾਂਕ-2021 ਰਿਪੋਰਟ  www.darpg.gov.in ’ਤੇ ਉਪਲੱਬਧ ਹੈ ।

  <><><><><>

ਐੱਸਐੱਨਸੀ/ਆਰਆਰ