వ్యర్థాల వారీగా నగరాలు: మునిసిపల్ సాలిడ్ వేస్ట్ మేనేజ్‌మెంట్‌లో ఉత్తమ పద్ధతులు – భారతీయ నగరాలు తమ ఘన వ్యర్థాలను ఎలా నిర్వహిస్తున్నాయనే సమగ్ర జ్ఞాన భాండాగారాన్ని డిసెంబర్ 6వ తేదీన నీతి ఆయోగ్ వైస్ చైర్‌పర్సన్ రాజీవ్ కుమార్, సిఈఓ అమితాబ్ కాంత్ మరియు ప్రత్యేక కార్యదర్శి కె రాజేశ్వరరావులు సెంటర్ ఫర్ సైన్స్ అండ్ ఎన్విరాన్‌మెంట్ (సిఎస్ఈ) డైరెక్టర్ జనరల్ సునీతా నరైన్‌తో కలిసి వీటిని విడుదల చేశారు.

భారతదేశంలో ఘన వ్యర్థ పదార్థాల నిర్వహణ రంగం గత కొన్ని సంవత్సరాలలో అసమానమైన వృద్ధిని సాధించింది. స్వచ్ఛ భారత్ కోసం ప్రయత్నాలను మరింత బలోపేతం చేసేందుకు స్వచ్ఛ భారత్ మిషన్ 2వ దశ ప్రారంభించబడింది. “వేస్ట్-వైజ్ సిటీస్: బెస్ట్ ప్రాక్టీసెస్ ఇన్ మున్సిపల్ సాలిడ్ వేస్ట్ మేనేజ్‌మెంట్” పేరుతో రూపొందించబడిన నివేదిక భారతదేశంలోని 15 రాష్ట్రాల్లోని 28 నగరాల నుండి ఉత్తమ పద్ధతులను నమోదు చేసింది. నీతి ఆయోగ్ మరియు సిఎస్ఈ సంయుక్తంగా నిర్వహించిన దేశ వ్యాప్త అధ్యయనం మరియు సర్వే ఫలితమే ఈ కొత్త నివేదిక. రిపోజిటరీ అనేది జూలై 2021లో ప్రారంభించబడిన ఐదు నెలల విస్తృతమైన ఆన్-గ్రౌండ్ సామూహిక పరిశోధన యొక్క ఫలితం. మునిసిపల్ ఘన వ్యర్థ పదార్థాల నిర్వహణ యొక్క మొత్తం స్వరూపం స్థిరమైన విలువ గొలుసును వివరించే 10 విభిన్న అంశాల క్రాస్-సెక్షన్ నుండి చూడబడింది. ఈ నేపథ్య అంశాలు మూలాధార విభజన, పదార్థ పునరుద్ధరణ మరియు సాంకేతిక ఆవిష్కరణల నుండి వివిధ రకాల వ్యర్థాలు మరియు బయోడిగ్రేడబుల్స్, ప్లాస్టిక్‌లు, ఈ-వ్యర్థాలు, సి అండ్ డి వ్యర్థాలు మరియు ల్యాండ్‌ఫిల్‌ల వంటి వ్యవస్థల నిర్వహణ వరకు ఉంటాయి.

నీతి ఆయోగ్ వైస్-ఛైర్‌పర్సన్ డాక్టర్ రాజీవ్ కుమార్ మాట్లాడుతూ “భారత అభివృద్ధికి సంబంధించిన భవిష్యత్తును పరిశీలిస్తే, పట్టణీకరణ కీలకం కాబోతోంది మరియు నగరాలు ఆర్థిక వృద్ధికి చోదక శక్తిగా మారతాయి. నగరాల్లో సమర్థవంతమైన వ్యర్థ పదార్థాల నిర్వహణ వ్యవస్థలను అమలు చేయడం చాలా ముఖ్యం. "స్వచ్ఛత కోసం జన్ ఆందోళన్ చాలా అవసరం, ఇక్కడ ప్రతి ఒక్కరూ పాల్గొంటారు మరియు మూలాల విభజన మరియు మొత్తం వ్యర్థాల నిర్వహణ కార్యకలాపాల యొక్క ప్రాముఖ్యతను అర్థం చేసుకుంటారు. ఆయన మాట్లాడుతూ “ప్రవర్తనా మార్పు కోసం విస్తృతమైన మాస్ కమ్యూనికేషన్‌తో ప్రతి నగరం ఇండోర్‌గా మారాలని కోరుకుంటుంది. ఈ ఉత్తమ పద్ధతులు టైర్ 2 మరియు టైర్ 3 నగరాలచే సూచించబడటం మరియు స్వీకరించబడటం కూడా చాలా ముఖ్యం. "వ్యర్థాలను అత్యధిక శక్తిగా మార్చడానికి ఫ్రాంటియర్ టెక్నాలజీలను ఉపయోగించాలి" అని  తెలిపారు. "జీరో వేస్ట్ సిటీలను సాధించడంలో కీలకం ప్రత్యేకంగా మున్సిపాలిటీలు మరియు ఇతర యుఎల్‌బిలలో పాలనా సామర్థ్యాలను బలోపేతం చేయడం" అని ఆయన అన్నారు.

నీతి ఆయోగ్ సీఈఓ శ్రీ అమితాబ్ కాంత్ మాట్లాడుతూ " ఘన వ్యర్థాల సమర్ధవంతమైన నిర్వహణ దాని వేగవంతమైన పట్టణీకరణలో భారతదేశానికి ప్రధాన సవాలుగా ఉంటుంది. అవసరమైన నియమాలు మరియు నిబంధనలతో పాటు వ్యర్థాల నిర్వహణలో మూలాల విభజన మరియు వృత్తాకారాన్ని వ్యాపార పద్ధతులుగా ప్రోత్సహించాల్సిన అవసరాన్ని ఆయన నొక్కి చెప్పారు. వృత్తాకార ఆర్థిక వ్యవస్థకు సాఫీగా మారడానికి నగరాలు ఈ రంగంలో మార్పుల ఏజెంట్‌గా మారాల్సిన అవసరం ఉందని ఆయన తెలిపారు.

నీతి ఆయోగ్ ప్రత్యేక కార్యదర్శి డాక్టర్ కె. రాజేశ్వరరావు మాట్లాడుతూ " దేశంలోని 28 నగరాల వ్యర్థాల నిర్వహణలో విశేషమైన ప్రగతిని సాధించిన విజయగాథలను సంకలనం చేసే విజ్ఞాన భాండాగారమే ఈ పుస్తకమని తెలిపారు. దేశంలోని పట్టణ స్థానిక సంస్థలు వ్యర్థ పదార్థాల నిర్వహణ సేవా గొలుసులోని వివిధ భాగాలకు సంబంధించిన వ్యూహాలను ప్రదర్శించే విజ్ఞాన వనరులకు ప్రాప్యత కలిగి ఉండాలని ఆయన నొక్కి చెప్పారు. ప్రవర్తన మార్పు కమ్యూనికేషన్, వ్యర్థాల మూలాల విభజన, వృత్తాకార ఆర్థిక వ్యవస్థ యొక్క వినూత్న నమూనాలు, అడ్వాన్స్ డేటా మేనేజ్‌మెంట్ మరియు వ్యర్థ రవాణా వాహనాల జిఐఎస్ ట్రాకింగ్ వంటి సాంకేతికత మొదలైన వాటితో సహా ఉత్తమ అభ్యాసాల నుండి అతను కీలకమైన అభ్యాసాన్ని ఆయన హైలైట్ చేశారు.

రాజేశ్వరరావుతో కలిసి పరిశోధనకు నేతృత్వం వహించిన సునీతా నారాయణ్ మాట్లాడుతూ “సెప్టెంబర్ 1, 2021న ప్రారంభించబడిన స్వచ్ఛ్ భారత్ మిషన్ (ఎస్‌బిఎం) 2.0, ఇప్పుడు నగరాల్లో ఘన వ్యర్థ పదార్థాల నిర్వహణ కోసం స్పష్టమైన వ్యూహంపై ఆధారపడి ఉంది" అని తెలిపారు.  ఇది మూలాన్ని కేంద్రీకరించే వ్యూహం. విభజన, మెటీరియల్ రీప్రాసెసింగ్ మరియు జీరో-ల్యాండ్‌ఫిల్‌లు కలిగి ఉండాలన్నారు . వ్యర్థాలు కలుషితానికి కారకం కాకుండా మరియు ప్రజారోగ్యానికి ముప్పుగా మారకుండా ఈ మార్పును గుర్తించి, ప్రచారం చేయాలి. వ్యర్థాలు తిరిగి పని చేయడానికి, తిరిగి ఉపయోగించుకోవడానికి మరియు రీ సైకిల్ చేయడానికి ఒక వనరుగా మారాలని అని వెల్లడించారు.

అభివృద్ధి చెందుతున్న నగరాలకు కొత్త ఆలోచనలను పొందడానికి, వ్యూహాలు, సంస్థాగత ఏర్పాట్లు, సాంకేతికతలు మరియు అమలు విధానాల గురించి తెలుసుకోవడానికి ఈ సంగ్రహం ఒక వనరుగా ఉంది. ఇవి కొన్ని నగరాలు అత్యుత్తమ ప్రదర్శనకారులుగా ఎదగడానికి వీలు కల్పించాయి. ఎక్స్‌పోజర్ సందర్శన ద్వారా ప్రయోగశాల మరియు సాక్ష్యాలను ప్రజలకు చేరుకోవడానికి తగిన ఫోరమ్ మరియు స్కేల్‌లో ప్రదర్శించాల్సిన అవసరం ఉంది.

నీతి ఆయోగ్ మరియు సిఎస్‌ఈలు సంయుక్తంగా దేశవ్యాప్తంగా నగరాలతో అభ్యాసాన్ని వ్యాప్తి చేయడానికి వర్క్‌షాప్‌లను నిర్వహిస్తాయి.

 
పూర్తి నివేదికను ఇక్కడ నుండి డౌన్‌లోడ్ చేయండి:  https://www.niti.gov.in/sites/default/files/2021-12/Waste-Wise-Cities.pdf

***