ਆਤਮਨਿਰਭਰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਕੁੰਜੀ ਨਿਰੰਤਰ ਵਿਕਾਸ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਜਿਹੇ ਵਿਕਾਸ ਮਾਡਲ ਦੀ ਹੈ,  ਜੋ ਸੰਸਾਧਨਾਂ  ਦੇ ਅਧਿਕਤਮ ਉਪਯੋਗ ਦੇ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਵੇ।  ਵਧਦੀ ਆਬਾਦੀ ,  ਤੇਜ਼ ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ,  ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਵਾਧੇ ਦੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਵਿੱਤੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਵਧਣਾ ਹੋਵੇਗਾ । 

ਵੇਸਟ ਅਤੇ ਸੰਸਾਧਨਾਂ ਦੇ ਲਗਾਤਾਰ ਉਪਯੋਗ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਆਰਥਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ  ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿੱਤੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀਮਾਨ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ,  ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਤਪਾਦਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਸੰਪੂਰਨ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਦੇਖਣ ‘ਤੇ ਹੈ।  ਸਾਡੀ ਉਤਪਾਦਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਵਿੱਤੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ  ਦੇ ਇਰਦ ਗਿਰਦ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਵਿਵਹਾਰਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਾ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਕਿ ਇਹ ਵਿਵਹਾਰ ਨਾ ਕੇਵਲ ਸੰਸਾਧਨ ਨਿਰਭਰਤਾ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਲਿਆਉਣ ਬਲਕਿ ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜ ਵੀ ਬਣਨ। 

ਭਾਰਤ ਦੁਆਰਾ ਅਪਣਾਈ ਗਈ ਵਿੱਤੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਤੋਂ ਭੀੜ-ਭਾੜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਕਮੀ ਦੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਅਧਿਕ ਸਾਲਾਨਾ ਲਾਭ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਸੰਸਾਧਨ ,  ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਅਧਿਕ ਤੋਂ ਅਧਿਕ ਵਧਾਉਣ ,  ਸੀਮਿਤ ਸੰਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਖਪਤ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬਿਜਨੈਸ ਮਾਡਲ ਅਤੇ ਉੱਦਮ ਨੂੰ ਗਤੀ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਸਾਨੂੰ ਆਤਮਨਿਰਭਰਤਾ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲੈ ਜਾਵੇਗੀ । 

ਸਰਕਾਰ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਵਿੱਤੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਵੱਲ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਸਰਗਰਮ ਰੂਪ ਨਾਲ ਨੀਤੀਆਂ ਬਣਾ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਿਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।  ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪਲਾਸਟਿਕ ਵੇਸਟ ਆਯੋਜਨ ਨਿਯਮ, ਈ - ਵੇਸਟ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਨਿਯਮ, ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਗਿਰਾਵਟ ਵੇਸਟ ਆਯੋਜਨ ਨਿਯਮ ਅਤੇ ਧਾਤੂ ਰਿਸਾਇਕਲਿੰਗ ਨੀਤੀ ਵਰਗੇ ਕਈ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਅਧਿਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ । 

ਨੀਤੀ ਆਯੋਗ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗਠਨ  ਦੇ ਬਾਅਦ ਤੋਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਅਨੇਕ ਕਦਮ  ਚੁੱਕੇ ਹਨ ।  ਵੇਸਟ ਨੂੰ ਸੰਸਾਧਨ  ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਆ ਰਹੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ  ਦੇ ਸਮਾਧਾਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਿਸਾਇਕਲਿੰਗ ਉਦਯੋਗ ‘ਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਤੱਖ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਗਏ ।  ਇਸਪਾਤ ਉਦਯੋਗ  ਦੇ ਉਪਯੋਗ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਰਾਖ ਦੇ ਕਣ ਅਤੇ ਇਸਪਾਤ ਦੇ ਤਲਛਟ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਹੋਰ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰਨ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਤੀ ਹੋਈ ਹੈ। “ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਿਸਾਇਕਲਿੰਗ ਰਾਹੀਂ ਨਿਰੰਤਰ ਵਿਕਾਸ” ਵਿਸ਼ਾ ‘ਤੇ ਨੀਤੀ ਆਯੋਗ ਨੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਮੇਲਨ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ, ਭਾਰਤ ਆਏ ਈਯੂ ਦੇ ਵਫ਼ਦ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਸਾਧਨ ਸਮਰੱਥਾ ‘ਤੇ ਰਣਨੀਤੀ ਪੱਤਰ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸਪਾਤ (ਇਸਪਾਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨਾਲ),  ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ  (ਖਾਨ ਮੰਤਰਾਲੇ  ਨਾਲ),  ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਗਿਰਾਵਟ  ( ਆਵਾਸ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਕਾਰਜ ਮੰਤਰਾਲੇ  ਨਾਲ )  ਅਤੇ ਈ - ਵੇਸਟ  ( ਇਲੈਕਟ੍ਰੌਨਿਕੀ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾ ਮੰਤਰਾਲੇ  ਨਾਲ)  ‘ਤੇ ਰਣਨੀਤੀ ਪੱਤਰ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ। 

ਰੇਖਾਤਮਕ ਤੋਂ ਵਿੱਤੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ੀ ਵਲੋਂ ਲਿਜਾਣ ਲਈ 11 ਕਮੇਟੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਮੇਟੀਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਸੰਬੰਧਿਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਕਰਨਗੇ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ 11 ਫੋਕਸ ਖੇਤਰਾਂ  ( ਅਨੁਬੰਧ 1 )  ਲਈ ਈਐੱਫਸੀਸੀ ਮੰਤਰਾਲਾ  ਅਤੇ ਨੀਤੀ ਆਯੋਗ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ,  ਖੇਤਰਾਂ  ਦੇ ਮਾਹਰ ,  ਵਿਦਿਅਕ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗ ਪ੍ਰਤਿਨਿੱਧੀ ਹੋਣਗੇ ।  ਕਮੇਟੀਆਂ ਆਪਣੇ - ਆਪਣੇ ਫੋਕਸ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਰੇਖਾਤਮਕ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਤੋਂ ਵਿੱਤੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਲਈ ਵਿਆਪਕ ਕਾਰਜ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰਨਗੀਆਂ। ਆਪਣੇ ਖੁਲਾਸਿਆਂ ਅਤੇ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ਾਂ ਦਾ ਕਾਰਗਰ ਲਾਗੂਕਰਨ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਮੇਟੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੌਰ - ਤਰੀਕੇ ਅਪਣਾਉਗੀਆਂ ।  ਫੋਕਸ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ 11 ਜੀਵਨ ਸਮਾਪਤੀ ਉਤਪਾਦ / ਰਿਸਾਈਕਿਲ ਯੋਗ ਸੱਮਗਰੀ / ਵੇਸਟ ਹਨ ,  ਜੋ ਨਿਰੰਤਰ ਰੂਪ ਨਾਲ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਚੁਣੌਤੀ  ਦੇ ਨਵੇਂ ਖੇਤਰ ਬਣ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ।  ਇਸ ਦਾ ਪੂਰਨ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਮਾਧਾਨ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । 

ਮੈਨਿਊਫੈਕਚਰਿੰਗ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਅਤੇ ਖਪਤ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਨ ਤੋਂ ਅਧਿਕ ਰੋਜਗਾਰ ਸਿਰਜਣ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਆਮਦਨ ਵਧੇਗੀ ।  ਇਸ ਲਈ ਅਜਿਹੇ ਅਧਿਕ ਉਤਪਾਦਨ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਤਾਵਰਣ ‘ਤੇ ਪਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਸਮਰੱਥ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।  ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਕੇਵਲ ਦੋ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਭੂਮੀ ਅਤੇ ਚਾਰ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਤਾਜ਼ਾ ਜਲ ਸੰਸਾਧਨਾਂ  ਦੇ ਨਾਲ “ਲਓ ,  ਬਣਾਓ ,  ਨਸ਼ਟ ਕਰੋ” ਮਾਡਲ ਦੀ ਰੇਖਾਤਮਕ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਭਾਰਤ  ਦੇ ਮੈਨਿਊਫੈਕਚਰਿੰਗ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰੇਗੀ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵੱਜੋਂ ਸੰਪੂਰਨ ਕੰਟਰੋਲ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਬਣੇਗੀ ।  ਇਸ ਲਈ ਮੈਨਿਊਫੈਕਚਰਿੰਗ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਕ੍ਰਾਂਤੀਵਾਦੀ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਲਾਭ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਵਿੱਤੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਵੱਲ ਵਧਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ।

Annexure 1

ਅਨੁਬੰਧ-1

***

ਡੀਐੱਸ/ਏਕੇਜੇ