ಸೇವೆಗಳ ಖರೀದಿ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕರ ಸೂಚ್ಯಂಕ, ವಾಯು ಪ್ರಯಾಣಿಕರ ದಟ್ಟಣೆ, ರೈಲು ಸರಕು ಸಾಗಣೆ, ಬಂದರು ಸಂಚಾರ, ವಿದೇಶಿ ಪ್ರವಾಸಿಗರ ಆಗಮನ ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ವಿನಿಮಯ ಮುಂತಾದ ಪ್ರಮುಖ ಸೂಚಕಗಳು ಕೆಳಗಿಳಿದು ನೆಲಮಟ್ಟ ತಲಪಿವೆ, ಮತ್ತು ಈಗ ಪುನಃ ವಿ ಆಕಾರದ ಚೇತರಿಕೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಿವೆ. ಕೇಂದ್ರ ಹಣಕಾಸು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಸಚಿವೆ ಶ್ರೀಮತಿ ನಿರ್ಮಲ ಸೀತಾರಾಮನ್ ಅವರು ಇಂದು ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಮಂಡಿಸಿದ ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ 2020-21ರಲ್ಲಿ ಈ ವಿಷಯವನ್ನು ತಿಳಿಸಿದರು. ಕೋವಿಡ್-19 ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕದಿಂದಾದ ಕಡ್ಡಾಯ ಲಾಕ್‌ಡೌನ್ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಸೇವಾ ವಲಯವು ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಹಿನ್ನಡೆ ಕಂಡಿದೆ ಎಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆಯು ಗಮನಿಸಿದೆ, ಅದರ ಸಂಪರ್ಕ-ತೀವ್ರ ಸ್ವರೂಪದಿಂದಾಗಿ. 2020-21ರ ಆರ್ಥಿಕ ವರ್ಷದ ಮೊದಲಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಈ ವಲಯವು ಸುಮಾರು 16% ರಷ್ಟು ಸಂಕುಚಿತಗೊಂಡಿದೆ. ದೇಶೀಯ ಪ್ರಯಾಣಿಕರ ವಾಯುಯಾನ ಸಂಚಾರವು ಮಾಸಿಕ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಕ್ರಮೇಣ ಪುನಃ ಚೇತರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ, ಆದರೂ ಕಳೆದ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಒಟ್ಟಾರೆ ಬೇಡಿಕೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ. ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ವ್ಯಾಕ್ಸಿನೇಷನ್ ಡ್ರೈವ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ತೀವ್ರ ಸೇವಾ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕ್ಕೆ ಈ ಕ್ಷೇತ್ರವೂ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಲಿವೆ ಎಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆ ನಿರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. 

ಭಾರತಕ್ಕೆ ಎಫ್‌.ಡಿ.ಐ ಒಳಹರಿವು: 

ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ ಅಡೆತಡೆಗಳು ಕಂಡುಬಂದರೂ, ಭಾರತದ ಸೇವಾ ವಲಯಕ್ಕೆ ಎಫ್‌ಡಿಐ ಇಕ್ವಿಟಿ ಒಳಹರಿವು ಏಪ್ರಿಲ್-ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2020 ರಲ್ಲಿ 34% ವರ್ಷದಿಂದ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಆಧಾರದಲ್ಲಿ ದೃಢವಾಗಿ ಬೆಳೆದು 23.6 ಬಿಲಿಯನ್ ಯುಎಸ್ ಡಾಲರ್‌ಗಳನ್ನು ತಲುಪಿದೆ. ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಮತ್ತು ಹಾರ್ಡ್‌ವೇರ್ ಉಪ-ವಲಯಕ್ಕೆ ಬಲವಾದ ಒಳಹರಿವು ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ಅದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಎಫ್‌ಡಿಐ ಒಳಹರಿವು 336% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರ, ಕೃಷಿ ಸೇವೆಗಳು ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣದಂತಹ ಉಪ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಎಫ್‌ಡಿಐ ಒಳಹರಿವಿನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ ಎಂದು ಕೂಡಾ ಸಮೀಕ್ಷೆ ಗಮನಿಸಿದೆ. ವಿಶ್ವ ಹೂಡಿಕೆ ವರದಿ 2020 ರ ಪ್ರಕಾರ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಎಫ್‌ಡಿಐ ಸ್ವೀಕರಿಸುವವರ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತವು 2018 ರಲ್ಲಿದ್ದ 12 ರಿಂದ 2019 ರಲ್ಲಿ 9 ನೇ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಏರಿಕೆ ಕಂಡು ಸುಧಾರಿಸಿದೆ. 

ಒಟ್ಟು ಮೌಲ್ಯವರ್ಧನೆಯ ಸೇರ್ಪಡೆ (ಜಿ.ವಿ.ಎ): 

ಸೇವಾ ವಲಯವು ಪ್ರಸ್ತುತ ಆರ್ಥಿಕತೆಗೆ ಅಪಾರ ಮಹತ್ವಪೂರ್ಣ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆ ತಿಳಿಸಿದೆ. , ಭಾರತದ ಜಿ.ವಿ.ಎ.ದ 54% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮತ್ತು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಒಟ್ಟು ಎಫ್‌.ಡಿ.ಐ ಒಳಹರಿವಿನ ಸುಮಾರು ನಾಲ್ಕೈದು ಭಾಗದಷ್ಟಿದೆ. ಒಟ್ಟು ರಾಜ್ಯ ಮೌಲ್ಯವರ್ಧನೆಯಲ್ಲಿ ಈ ವಲಯದ ಪಾಲು 33 ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ 15 ರಲ್ಲಿ 50% ಮೀರಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ದೆಹಲಿ ಮತ್ತು ಚಂಡೀಗಡದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ. ಜಿಎಸ್.ವಿ.ಎ.ದಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ಪಾಲು ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳು ಸಹ ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಬಲ ಸೇವಾ ವಲಯದ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಸೇವೆಗಳ ವಲಯವು ಒಟ್ಟು ರಫ್ತಿನ 48% ನಷ್ಟು ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಸರಕು ರಫ್ತನ್ನು ಮೀರಿಸಿದೆ ಎಂದು ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ ಗಮನಿಸಿದೆ 

ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ ಕ್ಷೇತ್ರ: 

ವಿಶ್ವ ಪ್ರಯಾಣ ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮದ ಮೇಲೆ ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸುವ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಸಮೀಕ್ಷೆ ಗಮನಿಸಿದೆ, ಪ್ರಯಾಣದ ಮೇಲಿನ ನಿರ್ಬಂಧಗಳು, ಕಡಿಮೆ ಗ್ರಾಹಕರ ವಿಶ್ವಾಸ ಮತ್ತು ಕೋವಿಡ್-19 ವೈರಸ್ ಅನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಜಾಗತಿಕ ಹೋರಾಟ ಮತ್ತು ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ವ್ಯಾಕ್ಸಿನೇಷನ್ ಡ್ರೈವ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗುತ್ತದೆ. 2014 ರಲ್ಲಿ‌ ಇ-ಟೂರಿಸ್ಟ್ ವೀಸಾ ಆಡಳಿತದ ಒಟ್ಟು 46 ದೇಶಗಳಿಂದ ಪ್ರಸ್ತುತ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಅದರ ಸಂಖ್ಯೆ ಈಗ 169 ಕ್ಕೆ ಏರಿಕೆಯಾಗಿರುವುದರಿಂದ, ಇ-ವೀಸಾಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ವಿದೇಶಿ ಪ್ರವಾಸಿಗರ ಆಗಮನವು 2015 ರಲ್ಲಿ 4.45 ಲಕ್ಷದಿಂದ 2019 ರಲ್ಲಿ 29.28 ಲಕ್ಷಕ್ಕೆ ಏರಿದೆ ಎಂದು ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದೆ.  

ಐಐಟಿ-ಬಿಪಿಎಂ ಸೇವೆಗಳು : 

ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, 2020 - 21 ವರ್ಷವು ಅನೇಕ ಮಹತ್ವದ ರಚನಾತ್ಮಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳಿಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಯಿತು. ಐಟಿ-ಬಿಪಿಎಂ ವಲಯದಿಂದ ಟೆಲಿಕಾಂ ಸಂಬಂಧಿತ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್‌ಗಾಗಿ ಗ್ರಾಹಕ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. ಐಟಿ-ಬಿಪಿಎಂ ಕ್ಷೇತ್ರ ಇತ್ತೀಚಿನ ನೀತಿ ಸುಧಾರಣೆಗಳಾದ ಒ.ಎಸ್.ಪಿ. ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳ ವಿಶ್ರಾಂತಿ , ಹೆಚ್ಚಿನ ಆವಿಷ್ಕಾರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು.ಮತ್ತು ಹೊಸ ಛತ್ರಿ ಘಟಕವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ.

ಸ್ಟಾರ್ಟ್ ಅಪ್ ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆ: 

ಕೋವಿಡ್ -19 ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕದ ಮಧ್ಯೆ ಭಾರತೀಯ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ ಅಪ್ ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಪ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿದೆ, ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆ ಹೇಳಿದೆ.  ಕಳೆದ ವರ್ಷ 100 ಕೋಟಿ ಡಾಲರ್‌ ವ್ಯವಹಾರದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಪಟ್ಟಿಗೆ ದಾಖಲೆಯ 12 ನೂತನ ಸ್ಟಾರ್ಟ್ ಅಪ್ ಗಳು ಸೇರಿವೆ, ಹಾಗೂ ಒಟ್ಟು 38 ಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು. 

ಶಿಪ್ಪಿಂಗ್: 

ಬಂದರುಗಳಲ್ಲಿನ ಹಡಗು ಸಾಗಣೆಯ ಸಮಯವು 2010 -11 ರಲ್ಲಿದ್ದ 4.67 ದಿನಗಳಿಂದ ಈಗ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿ 2019-20ರಲ್ಲಿ  ಈಗ 2.62 ದಿನಗಳಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ಯು.ಎನ್‌.ಸಿ.ಟಿ.ಎ.ಡಿ ಮಾಹಿತಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ ಮಾಧ್ಯಮ ಹಡಗು ತಿರುಗುವ ಸಮಯ 0.97 ದಿನಗಳು, ಇದು ಬಂದರುಗಳಲ್ಲಿನ ದಕ್ಷತೆಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಸುಧಾರಿಸಲು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳಾವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. 

ಸ್ಥಳ ವಲಯ: 

ಕಳೆದ ಆರು ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಕ್ಷೇತ್ರವು ಮಹತ್ತರವಾಗಿ ಬೆಳೆದಿದೆ ಎಂದು ಸಮೀಕ್ಷೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ. 2019-20ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಗಾಗಿ ಸುಮಾರು 1.8 ಬಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್‌ ಖರ್ಚು ಮಾಡಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಯು.ಎಸ್.ಎ, ಚೀನಾ ಮತ್ತು ರಷ್ಯಾದಂತಹ ಪ್ರಮುಖ ಆಟಗಾರರಿಗಿಂತ ದೇಶವು ಇನ್ನೂ 6 ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚು ಖರ್ಚು ಮಾಡಿದೆ. ಖಾಸಗಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ನಾವೀನ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಹೂಡಿಕೆಯನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಲು ಭಾರತೀಯ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಹಲವಾರು ನೀತಿ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಆರ್ಥಿಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ.  

*** ***