ভাৰতীয় ৰে’ল মন্ত্ৰালয়ে ২০৩০ চনৰ ভিতৰত ৰে’ল পৰিচালনাৰ ক্ষেত্রত ‘গ্রীন ৰে’লৱে’ৰ লক্ষ্য হাতত লৈছে। এই উপলক্ষে ৰে’ল মন্ত্ৰালয়ে একাধিক প্ৰচেষ্টা গ্ৰহণ কৰিছে৷ গোলকীয় উষ্ণতা আৰু জলবায়ু পৰিৱর্তনৰ বিৰুদ্ধে যুঁজৰ অংশহিচাপে এই প্ৰচেষ্টা গ্ৰহণ কৰিছে ৰে’লৱে৷ ৰে’ল পথক বিদ্যুতীকৰণ, ল’ক’মটিভ আৰু ৰে’লৰ শক্তি ক্ষমতা আৰু গতি বৃদ্ধি, ৰে’লৰ ডবাসমূহত বায়’ টয়লেট স্থাপন আৰু ইন্ধন খণ্ডত নবীকৰণযোগ্য শক্তিৰ ব্যৱহাৰৰ দৰে একাধিক পৰিকল্পনা গ্ৰহণ কৰা হৈছে৷ ২০৩০ চনৰ ভিতৰত কার্বন নিৰ্গমণৰ পৰিমাণ শূন্যলৈ হ্ৰাস কৰা লক্ষ্যৰে এই প্ৰচেষ্টা লোৱা হৈছে৷

ভাৰতীয় ৰে’লে ৪০ হাজাৰ কিলোমিটাৰতকৈও অধিক পথ বিদ্যুতীকৰণৰ কাম সম্পন্ন কৰিছে৷ ২০১৪-২০২০ সময়ছোৱাৰ ভিতৰত ১৮,৬০৫ কিলোমিটাৰ পথত বিদ্যুতীকৰণৰ কাম সম্পন্ন হৈছে। পূর্বেতে ২০০৯-১৪ চনৰ ভিতৰত মাত্ৰ ৩,৮৩৫ কিলোমিটাৰ পথত বিদ্যুতীকৰণৰ কাম হৈছিল। ২০২০-২১ বিত্তীয় বৰ্ষত ভাৰতীয় ৰে’লে ৭,০০০ কিলোমিটাৰ পথত বিদ্যুতীকৰণৰ লক্ষ্য নির্ধাৰণ কৰিছে৷ ২০২৩ চনৰ ডিচেম্বৰৰ ভিতৰত সকলো ব্ৰডগজ নেটৱর্ক পথত বিদ্যুতীকৰণৰ কাম শেষ কৰাৰ পৰিকল্পনা কৰা হৈছে৷ ক’ভিডৰ সময়তো ৩৬৫ কিলোমিটাৰ পথত সংযোগ স্থাপনৰ কাম কৰা হৈছে৷

ইয়াৰে ভিতৰত উল্লেখযোগ্য হৈছে মুম্বাই-হাওৰা হৈ এলাহাবাদ পথত কাটনি-ছাতনা বিভাগত ৯৯ কিলোমিটাৰ পথ আৰম্ভ কৰা হৈছে৷ ক’ভিড-১৯ পৰিস্থিতিৰ মাজতো মুম্বাই-হাওৰা পথৰ এক বিকল্প এই পথ আৰম্ভ কৰা হৈছে৷ একেদৰে পাচোৰী-মিকচি বিভাগত ইণ্ডোৰ-গুনা-বীনা পথটো মাকছি-ভূপাল-বীনা পথৰ বিকল্প হিচাপে সংযোগ কৰা হৈছে৷ হাওৰা/শিয়ালদাহহ-এথভিডি কাটৰা হৈ পাটনা পথটো ভাগলপুৰ-শিবনাৰায়নপুৰ বিভাগত অন্তর্ভুক্ত কৰা হৈছে৷

ভাৰতীয় ৰে’লে সৌৰশক্তি ক্ষেত্রত উৎসাহ যোগাই একাধিক পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰিছে৷ এই ক্ষেত্রত ভাৰতীয় ৰে’লে ছাঁদৰ ওপৰত ৫০০ মেগাৱাট বিদ্যুৎ উৎপাদন ক্ষমতা সম্পন্ন সৌৰ পেনেল স্থাপনৰ কাম হাতত লৈছে৷ বৰ্তমানলৈকে বিভিন্ন ভবনৰ ওপৰত ১০০ মেগাৱাট সৌৰ বিদ্যুৎ উৎপাদনত সক্ষম সৌৰ পেনেল আৰম্ভ কৰা হৈছে৷ ইয়াৰ ভিতৰত ৯০০টা ষ্টেচনো আছে। ইতিমধ্যে ২৪৫ মেগাৱাট সৌৰ বিদ্যুৎ উৎপাদনত সক্ষম সৌৰ পেনেল স্থাপনৰ বাবে নিবিদা আহ্বান কৰা হৈছে৷ এই প্ৰকল্পৰ কাম ২০২২ চনৰ ডিচেম্বৰৰ ভিতৰত শেষ কৰাৰ পৰিকল্পনা লোৱা হৈছে৷

ভাৰতীয় ৰে’লে চলন্ত ৰে’লৰ বাবে বিদ্যুৎ যোগানৰ ক্ষেত্রত ভূমিৰ ওপৰত স্থায়ী সৌৰ পেনেল স্থাপনৰ প্ৰচেষ্টা লোৱা হৈছে। ভাৰতীয় ৰে’লৰ হাতত ৫১,০০০ হেক্টৰ ভূমি আছে, য’ত ২০গিগাৱাট ক্ষমতা সম্পন্ন সৌৰ বিদ্যুৎ কেন্দ্ৰ স্থাপন কৰিবলৈ সক্ষম হ’ব৷ ৰে’লৱে শক্তি ব্যৱস্থাপনা কোম্পানী লিমিটেডৰ সৈতে যুটীয়াভাবে ভাৰতীয় ৰে’ল আৰু আৰআইটিইএছ লিমিটেডে ভূমিত স্থায়ী সৌৰ বিদ্যুৎ কেন্দ্ৰ স্থাপনৰ বাবে পৰিকল্পনা গ্ৰহণ কৰিছে৷

ভাৰত হেভী ইলেট্রিকেলছ লিমিটেড(ভেল)ৰ সহযোগিতায় মধ্যপ্ৰদেশৰ বীনাত ১.৭ মেগাৱাটৰ এক প্ৰকল্প ইতিমধ্যে স্থাপন কৰা হৈছে৷ বর্তমান এইটো পৰীক্ষণ পৰ্যায়ত আছে। এইটো বিশ্বৰ প্ৰথম ৰে’লৰ বাবে বিদ্যুৎ যোগানকাৰী প্ৰকল্প৷

ভূমিভিত্তিক সৌৰ প্ৰকল্পৰ বাবে ভাৰতীয় ৰে’লে ৩ গিগাৱাটলৈকে সৌৰ বিদ্যুৎ উৎপাদনৰ কাম হাতত লৈছে৷ এই প্ৰকল্পৰ কাম তিনিটা পর্যায়ত ভাগ কৰা হৈছে৷ প্ৰথম পর্যায়ত ২০২০ চনৰ এপ্রিল মাহৰ ভিতৰত ১.৬ গিগৱাট ক্ষমতাসম্পন্ন সৌৰ বিদ্যুৎ উৎপাদনৰ বাবে নিবিদা আহ্বানৰ কাম সম্পন্ন হৈছে৷ দ্বিতীয় পর্যায়ত ৰে’লৱে শক্তি ব্যৱস্থাপনা কোম্পানী লিমিটেডৰ মালিকানাধীন আৰ্হিৰ অধীনত ৰে’লৰ ভূমিত ৪০০ মেগাৱাট ক্ষমতা সম্পন্ন সৌৰ বিদ্যুৎ উৎপাদনৰ কাম কৰা হ’ব৷ ১৬ জুনৰ পৰাৰ ইয়াৰ নিবিদা প্ৰক্রিয়া আৰম্ভ হৈছে৷ তৃতীয় পর্যায়ত ১ জুলাইৰ পৰা সেই প্ৰকল্পত ১ গিগাৱাট ক্ষমতা সম্পন্ন সৌৰ বিদ্যুৎ উৎপাদনৰ কামৰ বাবে নিবিদা আহ্বান কৰাটো আৰম্ভ কৰা হৈছে৷য

ভাৰতীয় ৰে’ল বায়ুচালিত বিদ্যুৎ উৎপাদনৰ ক্ষেত্রতো প্ৰচেষ্টা হাতত লৈছে৷ ১০৩ মেগাৱাট ক্ষমতা সম্পন্ন বায়ুচালিত বিদ্যুৎ উৎপাদন কেন্দ্ৰ ইতিমধ্যে আৰম্ভ কৰা হৈছে৷ ইয়াৰে ভিতৰত ৰাজস্থানৰ জয়চালমেৰত ২৬, তামিলনাড়ুৰ ২১ আৰু মহাৰাষ্ট্রত ৫৬.৪ মোগাৱাট এই বায়ুচালিত বিদ্যুৎ কেন্দ্ৰ আছে। ভাৰতীয় ৰে’লে অহা ২ বছৰৰ ভিতৰত তামিলনাড়ু, গুজৰাট, ৰাজস্থান আৰু কর্ণাটকত ২০০ মেগাৱাট ক্ষমতা সম্পন্ন বিদ্যুৎ উৎপাদন কেন্দ্ৰ গঢ়ি তোলাৰ পৰিকল্পনা গ্ৰহণ কৰিছে৷

জলবায়ু পৰিৱর্তন ৰোধ তথা সেউজীয়াকৰণৰ লক্ষ্যৰে ভাৰতীয় ৰে’লে একাধিক প্ৰচেষ্টা গ্ৰহণ কৰিছে। ৰে’ল বিভাগৰ ভৱন আৰু ষ্টেচনসমূহত এলইডি বাল্ব লগোৱা হৈছে৷ ৩৯টা কৰ্মশালা, ৭টা উৎপাদন কেন্দ্ৰ, ৬টা ডিজেল শ্বেড, এটা ষ্টোৰ ডিপোত সেউজকৰণৰ প্ৰচেষ্টা লোৱা হৈছে৷ তদুপৰি, ২১৫টা ষ্টেচনত পৰিৱেশ অনুকূল ব্যৱস্থাপনা আৰম্ভ কৰা হৈছে৷

মুঠ ৫০০জোৰা পৰিচালন ব্যয় হ্ৰাস কৰা হৈছে৷ ইয়াৰ জৰিয়তে প্ৰতি বছৰ প্ৰায় ৪৫০ কোটি টকা মূল্যৰ ৭০মিলিয়ন লিটাৰ ডিজেল ৰাহি হৈছে৷ বণিকগোষ্ঠী চিআইআইৰ সৈতে বুজাবুজি পত্ৰ স্বাক্ষৰৰ চুক্তি অনুসৰি ৮টা উৎপাদন কেন্দ্ৰ আৰু ১২টা ৱর্কশপৰ দক্ষতা বৃদ্ধি কৰা হৈছে৷ ইয়াৰ ফলত ১৫ শতাংশতকৈও অধিক বিদ্যুৎ ৰাহি হৈছে৷

ভাৰতীয় ৰে’লে ‘গ্ৰীণ ৰে’লৱে’ যি লক্ষ্য হাতত লৈছে তাৰ অংশ হিচাপে ৬৯,০০০ ডবাত ২,৪৪,০০০তকৈও অধিক বায়’ টয়লেট স্থাপনৰ কাম সম্পূৰ্ণ কৰিছে৷

***

DJN/MKV/SK/DB