ভাৰত চৰকাৰৰ গৃহ মন্ত্ৰালয় আৰু ভূপালৰ ৰাষ্ট্ৰীয় ন্যায়িক একাডেমীয়ে ২০২৫ চনৰ ৮-৯ নৱেম্বৰত ভূপালত তিনিখন নতুন অপৰাধ আইনৰ ওপৰত দুদিনীয়া ৰাষ্ট্ৰীয় সন্মিলনৰ আয়োজন কৰিছে। এই সন্মিলনত সকলো ৰাজ্য/কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলৰ পৰা ১২০ জন অংশগ্ৰহণকাৰীয়ে অংশগ্ৰহণ কৰিছে, যিয়ে অপৰাধ আইন ব্যৱস্থাৰ তিনিটা প্ৰধান স্তম্ভ, অৰ্থাৎ ন্যায়পালিকা, অভিযোজন আৰু আৰক্ষীক সামৰি লৈছে। সমল ব্যক্তিসকলক শৈক্ষিক প্ৰতিষ্ঠান আৰু সেৱা আগবঢ়োৱা জ্যেষ্ঠ অনুশীলনকাৰীসকলৰ পৰা লোৱা হৈছে।

দুদিনীয়া ৰাষ্ট্ৰীয় সন্মিলনখন সম্বোধন কৰি কেন্দ্ৰীয় গৃহ সচিব শ্ৰী গোবিন্দ মোহনে কয় যে প্ৰধানমন্ত্ৰী শ্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীৰ নেতৃত্বত ভাৰত চৰকাৰে এক সুৰক্ষিত, স্বচ্ছ আৰু প্ৰমাণভিত্তিক ন্যায় ব্যৱস্থা গঢ়ি তুলিছে। শ্ৰী মোহনে কয় যে কেন্দ্ৰীয় গৃহ আৰু সমবায় মন্ত্ৰী শ্ৰী অমিত শ্বাহৰ নিৰ্দেশনাত দেশে দ্ৰুত ন্যায়ৰ এক নতুন যুগৰ সূচনা কৰিছে। তেওঁ পুনৰ কয় যে নতুন অপৰাধ আইনৰ লক্ষ্য হৈছে ভাৰতৰ অপৰাধ ন্যায় ব্যৱস্থাটোক উপনিবেশবাদ মুক্ত কৰা আৰু ইয়াক অধিক ভুক্তভোগী-কেন্দ্ৰিক আৰু প্ৰযুক্তি-সক্ষম কৰি তোলা। তেওঁ ভূপালৰ ৰাষ্ট্ৰীয় ন্যায়িক একাডেমীৰ পৰা এই আইনসমূহৰ ৰূপায়ণত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰতিষ্ঠানিক অৱদানৰ প্ৰশংসা কৰে, যিয়ে নতুন পৰিকাঠামোৰ অধীনত প্ৰৱৰ্তন কৰা মূল প্ৰযুক্তিগত উদ্ভাৱনৰ বাবে আৰ্হি নিয়ম/মানক পৰিচালনা প্ৰক্ৰিয়াৰ খচৰা প্ৰস্তুত কৰিছে। ইয়াৰ ভিতৰত আছে ই-সাক্ষী (ইলেক্ট্ৰনিক প্ৰমাণ), ই-চমন (ডিজিটেল জাৰী আৰু আইনী জাননী প্ৰদান), সামূহিক সেৱা (এক বিকল্প শাস্তি প্ৰদান ব্যৱস্থা হিচাপে) আৰু ন্যায় শ্রুতি (জ্যেষ্ঠ অনুশীলনকাৰীসকলৰ বাবে সুগম ন্যায় প্ৰদানৰ বাবে অডিঅ’ -ভিজুৱেল প্ৰণালী)।

কেন্দ্ৰীয় গৃহ সচিবে কয় যে প্ৰযুক্তিয়ে নতুন অপৰাধ আইনৰ আধাৰ গঠন কৰে, যাৰ লক্ষ্য হৈছে দীৰ্ঘদিন ধৰি চলি থকা বিলম্বৰ সমস্যাৰ সমাধান কৰি এক দ্ৰুত আৰু অধিক দক্ষ ন্যায় প্ৰদান ব্যৱস্থা নিশ্চিত কৰা। নতুন আইনসমূহে তদন্ত, বিচাৰ আৰু অন্যান্য পদ্ধতিগত পৰ্যায়ত বিলম্ব হ্ৰাস কৰিবলৈ কেইবাটাও ব্যৱস্থা প্ৰৱৰ্তন কৰিছে। তেওঁ কয় যে ভাৰতৰ উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ ই-কমিটিয়ে নতুন আইনসমূহৰ ফলপ্ৰসূ ৰূপায়ণৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় প্ৰযুক্তিগত একত্ৰীকৰণৰ ক্ষেত্ৰত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছে।

কেন্দ্ৰীয় গৃহ সচিবে কয় যে আগলৈ গৈ, তিনিখন নতুন অপৰাধ আইনৰ অধীনত প্ৰৱৰ্তন কৰা সংস্কাৰৰ ধাৰাবাহিক গ্ৰহণব্যৱস্থা, নিৰন্তৰ উন্নতি আৰু প্ৰতিষ্ঠানিকীকৰণৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিব লাগিব। ৰাজ্য চৰকাৰসমূহে ৰূপায়ণৰ অগ্ৰগতিৰ মূল্যায়ন কৰিবলৈ, কাৰ্য্যকৰী বাধাসমূহ চিনাক্ত কৰিবলৈ আৰু বিকশিত ন্যায়িক তথা প্ৰযুক্তিগত প্ৰয়োজনীয়তাৰ সৈতে সংগতি ৰাখি নিয়ম, জাননী আৰু এছঅ’পিৰ সময়োপযোগী আপডেট নিশ্চিত কৰিবলৈ সমৰ্পিত নিৰীক্ষণ ব্যৱস্থা স্থাপন কৰিব লাগে। আৰক্ষী বিভাগসমূহে তদন্ত আৰু অভিযোজনৰ কাৰ্য্যপ্ৰবাহৰ সম্পূৰ্ণ ডিজিটেলাইজেশ্যনক অগ্ৰাধিকাৰ দিব লাগিব, ই-সাক্ষী, ই-ছামন আৰু আইচিজেএছ-ৰ দৰে প্ৰণালীবোৰ ডিফল্ট মোড অৱ অপাৰেচন হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰাটো নিশ্চিত কৰিব লাগিব।

উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ ই-কমিটি, ৰাষ্ট্ৰীয় ন্যায়িক একাডেমী আৰু ৰাজ্যিক ন্যায়িক একাডেমীৰ দ্বাৰা পৰিচালিত ন্যায়পালিকাই ন্যায়িক প্ৰক্ৰিয়াৰ ডিজিটেলাইজেশ্যনৰ ক্ষেত্ৰত অগ্ৰণী প্ৰচেষ্টা অব্যাহত ৰাখিব লাগে, আৰক্ষী আৰু অভিযোজন মঞ্চৰ সৈতে আদালত ব্যৱস্থাৰ সম্পূৰ্ণ একত্ৰীকৰণ নিশ্চিত কৰিব লাগে। বাস্তৱ-সময়ৰ সমস্যা সমাধান আৰু ডিজিটেল কাৰ্য্যপ্ৰবাহৰ উন্নতিৰ বাবে আৰক্ষী, অভিযোজন, ফৰেনচিক, কাৰাগাৰ আৰু ন্যায়পালিকাৰ দৰে স্তম্ভসমূহৰ মাজত নিয়মীয়া প্ৰতিক্ৰিয়াবোৰ প্ৰতিষ্ঠানিক কৰিব লাগে। সামূহিকভাৱে, সকলো অংশীদাৰে নতুন আইনৰ অধীনত কল্পনা কৰা এক আধুনিক, দক্ষ আৰু প্ৰযুক্তি-সক্ষম ন্যায় ব্যৱস্থাৰ দৃষ্টিভংগীক সম্পূৰ্ণৰূপে উপলব্ধি কৰিবলৈ সহযোগিতা, তথ্য-চালিত সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ আৰু অবিৰত উদ্ভাৱনৰ সংস্কৃতি গঢ়ি তুলিব লাগিব।

ৰাষ্ট্ৰীয় ন্যায়িক একাডেমীৰ সঞ্চালক সন্মানীয় ন্যায়াধীশ শ্ৰী অনিৰুদ্ধ বসুৱে কয় যে এয়া এক অনন্য উপলক্ষ য'ত অপৰাধ আইন ব্যৱস্থাৰ তিনিটা স্তম্ভ-আৰক্ষী, অভিযোজন আৰু ন্যায়পালিকা-একত্ৰিত হৈছে। যৌথ সামৰ্থ্য-নিৰ্মাণ কাৰ্যসূচীৰ ধাৰণাটো গ্ৰহণ কৰাৰ বাবে তেওঁ গৃহ মন্ত্ৰালয়ক প্ৰশংসা কৰে। ৰূপায়ণৰ ক্ষেত্ৰত অনুসন্ধানকাৰী, বিচাৰক আৰু ন্যায়পালিকাই সন্মুখীন হোৱা প্ৰত্যাহ্বানসমূহৰ বিষয়ে উল্লেখ কৰি, সন্মানীয় ন্যায়াধীশ  শ্ৰী বসুৱে নতুন প্ৰযুক্তিগত উদ্ভাৱন, আইচিটি এপ্লিকেচন আৰু নতুন পৰিকাঠামোৰ অধীনত প্ৰৱৰ্তন কৰা ধাৰণাসমূহৰ সৈতে গতি বজাই ৰখাৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে। তেওঁ পুনৰ কয় যে এনে সামৰ্থ্য-নিৰ্মাণ কাৰ্যসূচীসমূহে অংশগ্ৰহণকাৰীসকলক নতুন আইনী আৰু প্ৰযুক্তিগত দৃশ্যপটৰ বিষয়ে শিকিবলৈ, সহযোগিতা কৰিবলৈ আৰু তেওঁলোকৰ বোধগম্যতা শক্তিশালী কৰিবলৈ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ সুযোগ প্ৰদান কৰে।

সন্মিলনৰখনৰ বিষয়ে

দুদিনীয়া ৰাষ্ট্ৰীয় সন্মিলনখনে এক অনন্য আৰু অমূল্য মঞ্চ প্ৰদান কৰিছিল য‘ত অপৰাধ আইন ব্যৱস্থাৰ তিনিটা মূল স্তম্ভ-আৰক্ষী, অভিযোজন আৰু ন্যায়পালিকা-একত্ৰিত হ’ব। এই কাৰ্যসূচীত নতুন আইনসমূহৰ অধীনত প্ৰৱৰ্তন কৰা গুৰুত্বপূৰ্ণ সংস্কাৰ, বৈজ্ঞানিক তদন্তৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰযুক্তি-কেন্দ্ৰিক দৃষ্টিভংগী, ন্যায়িক প্ৰক্ৰিয়াত ডিজিটেল ৰূপান্তৰ, ডিজিটেল প্ৰমাণৰ পৰিচালনা, অভিযোজন সঞ্চালকালয়ৰ ভূমিকা আৰু সময়সীমাৰ ভিতৰত ন্যায় প্ৰদানৰ বাবে ফলপ্ৰসূ ব্যৱস্থাসমূহৰ ওপৰত গভীৰ আলোচনা অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে। এই কাৰ্যসূচীত অন্তর্দৃষ্টিসম্পন্ন গোচৰ অধ্যয়ন, মত বিনিময়মূলক অধিৱেশন আৰু বিশিষ্ট আইনী বিশেষজ্ঞ, ন্যায়পালিকা তথা আৰক্ষীকৰ্মীসকলৰ  সৈতে আলোচনাৰ লগতে বিকশিত কৰা ডিজিটেল প্লেটফৰ্মৰ সৈতে অভিজ্ঞতাও অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে ।

উল্লেখ্যযোগ্য যে ২৬ খন ৰাজ্য/কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলৰ দ্বাৰা ই-সাক্ষ্যাৰ ওপৰত ২৪ খন ৰাজ্য/কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলৰ দ্বাৰা ই-চমনৰ ওপৰত, ২০ খন ৰাজ্য/কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চল সামৰি লোৱা ১৬ খন সন্মানীয় উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ দ্বাৰা ন্যায়-শ্রুতি (ভিডিঅ’ কনফাৰেন্সিং) ৰ ওপৰত আৰু ২৮ খন ৰাজ্য/কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলৰ দ্বাৰা শাস্তি হিচাপে সামূহিক সেৱাৰ ওপৰত জাননী জাৰি কৰা হৈছে।

নতুন অপৰাধ আইনৰ অধীনত আৰক্ষী বিষয়া, ১২,১০০ অভিযোজক বিষয়া, ৪৩,৯৪১ কাৰাগাৰ বিষয়া, ৩,০৩৬ ফৰেনচিক বিজ্ঞানী আৰু ১৮,৮৮৪ জন ন্যায়িক বিষয়াৰ প্ৰশিক্ষণ সম্পূৰ্ণ কৰা হৈছে।

বৰ্তমানলৈকে ভাৰতীয় ন্যায় সংহিতা (বি এন এছ)ৰ অধীনত প্ৰায় ৫০ লাখ এজাহাৰ পঞ্জীয়ন কৰা হৈছে। ৩৩ লাখতকৈও অধিক অভিযোগপত্ৰ বা চূড়ান্ত প্ৰতিবেদন দাখিল কৰা হৈছে; ২২ লাখ সাক্ষী প্ৰমাণ সৃষ্টি কৰা হৈছে। ১৪ লাখৰো অধিক ভুক্তভোগীয়ে ডিজিটেল জাননীৰ জৰিয়তে স্বয়ংক্ৰিয় গোচৰৰ আপডেট লাভ কৰিছিল। ২০২৪ চনৰ ১ জুলাইৰ পৰা ৩৮ হাজাৰৰো অধিক জিৰ’ এফ আই আৰ পঞ্জীয়ন কৰা হৈছে।

*****

RK / RR / PS/MK