ਸਿਹਤ ਇੱਕ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕੇਂਦਰੀ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰਾਲਾ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿਹਤ ਮਿਸ਼ਨ (ਐੱਨਐੱਚਐੱਮ) ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ, ਗੈਰ-ਸੰਚਾਰੀ ਬਿਮਾਰੀਆਂ (ਐੱਨਪੀ-ਐੱਨਸੀਡੀ) ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਅਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਤਹਿਤ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਤਕਨੀਕੀ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਾਈਪਰਟੈਨਸ਼ਨ ਅਤੇ ਸ਼ੂਗਰ ਸਮੇਤ ਗੈਰ-ਸੰਚਾਰੀ ਬਿਮਾਰੀਆਂ (ਐੱਨਸੀਡੀ) ਲਈ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ, ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੋਤ ਵਿਕਾਸ, ਸਕ੍ਰੀਨਿੰਗ, ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਨਿਦਾਨ, ਰੈਫਰਲ, ਇਲਾਜ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਤਹਿਤ, 770 ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਐੱਨਸੀਡੀ ਕਲੀਨਿਕ, 233 ਕਾਰਡੀਅਕ ਕੇਅਰ ਯੂਨਿਟ ਅਤੇ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਸਿਹਤ ਕੇਂਦਰਾਂ 'ਤੇ 6,410 ਐੱਨਸੀਡੀ ਕਲੀਨਿਕ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।

ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿਹਤ ਮਿਸ਼ਨ (ਐੱਨਐੱਚਐੱਮ) ਦੇ ਤਹਿਤ ਵਿਆਪਕ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ, ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹਾਈਪਰਟੈਨਸ਼ਨ ਅਤੇ ਸ਼ੂਗਰ ਸਮੇਤ ਆਮ ਗੈਰ-ਸੰਚਾਰੀ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ, ਨਿਯੰਤਰਣ ਅਤੇ ਜਾਂਚ ਲਈ ਜਨਸੰਖਿਆ ਅਧਾਰਿਤ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਦੇ ਤਹਿਤ, 30 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਭਲਾਈ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ 30 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਜਾਂਚ ਲਈ ਹਾਈਪਰਟੈਨਸ਼ਨ ਅਤੇ ਸ਼ੂਗਰ ਸਮੇਤ ਐੱਨਸੀਡੀ ਸਕ੍ਰੀਨਿੰਗ ਮੁਹਿੰਮ (20 ਫਰਵਰੀ 2025 ਤੋਂ 31 ਮਾਰਚ 2025) ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਹ ਮੁਹਿੰਮ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਸੰਸਥਾਵਾਂ (ਏਏਐੱਮ) ਅਤੇ ਐੱਨਪੀ-ਐੱਨਸੀਡੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੋਰ ਸਿਹਤ ਸਹੂਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਚਲਾਈ ਗਈ।

ਐੱਨਪੀ-ਐੱਨਸੀਡੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਹਾਈਪਰਟੈਨਸ਼ਨ ਅਤੇ ਸ਼ੂਗਰ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਿਹਤ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੱਧਰਾਂ 'ਤੇ ਮੁਫਤ ਦਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਨਿਯਮਤ ਫਾਲੋ-ਅੱਪ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ:

• ਹਾਈਪਰਟੈਨਸ਼ਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇਖਭਾਲ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪੱਧਰਾਂ 'ਤੇ ਉਪਲਬਧ ਕਰਵਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ - ਏਏਐੱਮ, ਪੀਐੱਚਸੀ, ਸੀਐੱਚਸੀ ਅਤੇ ਡੀਐੱਚਐੱਸ 

• ਤਰਕਸੰਗਤ ਅਤੇ ਇਕਸਾਰ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਮਿਆਰੀ ਇਲਾਜ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ (ਐੱਸਟੀਪੀ) ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

• ਐੱਨਸੀਡੀ ਪੋਰਟਲ ਰਾਹੀਂ ਮਹੀਨਾਵਾਰ ਫਾਲੋ-ਅੱਪ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨਿਰਧਾਰਤ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਪਹੁੰਚਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

• ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦੇਖਭਾਲ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਵਾਲੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਰੈਫਰਲ ਵਿਧੀਆਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ।

ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਇਲਾਜ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਰਜਿਸਟਰਡ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ:

ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਐੱਨਸੀਡੀ ਕਲੀਨਿਕਾਂ ਦੇ ਸਲਾਹਕਾਰ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਜੋਖਮ ਕਾਰਕਾਂ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਸਲਾਹ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਐੱਨਸੀਡੀ ਰੋਕਥਾਮ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਸੂਚਨਾ ਅਤੇ ਸੰਚਾਰ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ (ਆਈਈਸੀ) ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਵੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮੈਡੀਕਲ ਅਧਿਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸਟਾਫ ਨਰਸਾਂ ਸਿਹਤ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਦੌਰੇ ਦੌਰਾਨ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਸਬੰਧੀ ਸਲਾਹ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ, ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਮਾਜਿਕ ਸਿਹਤ ਕਾਰਜਕਰਤਾ (ਆਸ਼ਾ) ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਅਧਾਰਤ ਮੁਲਾਂਕਣ ਚੈੱਕਲਿਸਟ (ਸੀ.ਬੀ.ਏ.ਸੀ.)ਫਾਰਮਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ 30 ਸਾਲ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਜੋਖਮ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਗੈਰ-ਸੰਚਾਰੀ ਬਿਮਾਰੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਈਪਰਟੈਨਸ਼ਨ ਅਤੇ ਸ਼ੂਗਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਲਈ ਸਕ੍ਰੀਨਿੰਗ ਲਈ ਏਏਐੱਮ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਨਿਯਮਤ ਸਿਹਤ ਜਾਂਚ ਅਤੇ ਸਕ੍ਰੀਨਿੰਗ ਰਾਹੀਂ ਜਲਦੀ ਪਛਾਣ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਸਿਹਤ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ (ਸੀਐੱਚਓ), ਏਐੱਨਐੱਮ ਅਤੇ ਆਸ਼ਾਵਰਕਰਾਂ ਨੂੰ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਖੁਰਾਕ, ਸਰੀਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀ, ਤੰਬਾਕੂ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਬ ਛੱਡਣ, ਅਤੇ ਨਿਯਮਿਤ ਦਵਾਈ ਲੈਣ ਬਾਰੇ ਸਲਾਹ ਦੇਣ ਲਈ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਕੇਂਦਰੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਭਲਾਈ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਪ੍ਰਤਾਪਰਾਓ ਯਾਧਵ ਨੇ ਅੱਜ ਰਾਜ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲਿਖਤੀ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ।

****

ਐੱਮਵੀ