Ha ka sngi rakhe ia ka Statistics Day kaba 19, ha ka 29 tarik Jylliew 2025, ka Tnad Statistics and Programme Implementation ka la pyllait ia ki kot harum shaphang ki thong na ka bynta ka roi ka par ba iaineh (SDG):

• Sustainable Development Goals – National Indicator Framework Progress Report, 2025
• Data Snapshot on Sustainable Development Goals – National Indicator Framework, Progress Report, 2025
• Sustainable Development Goals – National Indicator Framework, 2025

2. Da kaba kyrshan ia ka jingkular jong ka India ban pyntreikam ia ki thong Sustainable Development Goal (SDG) katba ka dang jubab ia ki jingthmu ba kongsan jong ka ri, ka tnad Statistics and Programme Implementation ka la shna ia ka National Indicator Framework (NIF) na ka bynta ki SDG, ha ka jingiamir jingmut bad ki tnad sorkar pdeng/ ki tnad ba iadei kam, ki UN Agency bad kiwei kiwei kiba don bynta ha ka kam, ban pynsuk ia ka jingpeit bniah jong ki SDG ha ka kyrdan jong ka ri. Da kaba pynshong nongrim ha ki SDGs-NIF ba la pynthymmai, man la u snem ha ka Statistics Day (kata ha ka 29 tarik Jylliew) ka MoSPI ka pyllait ia ka kaiphod jong ka jingiaid shaphrang halor ki SDG ryngkat bad ki jingtip ba la buh ha ka por ryngkat bad ar tylli kiwei pat ki jingpynmih ia ki SDG kiba la shim na ka kaiphod jong ka jingiaid shaphrang.

3. Ha kane ka thup, ka MoSPI ka la pyllait ia ki kot harum ha ka 29 tarik Jylliew, 2025 ha ka sngi rakhe ia ka Statistics Day, 2025:

 (i) Sustainable Development Goals – National Indicator Framework Progress Report, 2025

Ka kaiphod ka pyni ia ki jingtip ba la buh ha ka por halor ki dak SDG jong ka ri, ba la ioh na ki tnad ba ai jingtip, ki ban long ki atiar ban buddien ia ka jingkiew ha ka kyrdan jong ka ri jong ki 17 tylli ki SDG. Ki kaiphod jong ka jingiaid shaphrang ka SDG, ba la pyllait da ka MoSPI, ki long kum ki tiar ba kordor na ka bynta ki nongthaw polisi, ki nongpynkhreh kam, bad kiwei kiwei ki nongshim bynta. Ka kaiphod ka don saw tylli ki bynta ba kongsan:

(a) Ka Jingpeit bniah bad ka Jingpyntreikam-  Ka ‘jingpeit’ ka kynthup ia ka tynrai jong ka SDG-NIF ryngkat bad ka bynta bad ki sienjam ba la shim da ka MoSPI na ka bynta ban pynsuk ia ka jingpeit bniah ia ki SDG ha ka kyrdan jong ka ri. ‘Ka Jingbatai shaphang ki Jingtreikam’ ka kynthup ia ki jingpynbna jong ki mat ba kongsa / jingiaid shaphrang ha ka por ba la peit.

 (b) Ka data snapshot kaba pyni ia ka jingpynkylla ia ki jingtip jong ki dak SDG jong ka ri.

(c) Ka Metadata ka don ia ki jingtip halor kawei pa kawei ka dak kaba batai ia ka thong, ka kyrdan & ka jait jingpynkylla, ka unit jong ka jingthew, ka jingpyniasoh/ki tynrai jong ka jingdon ki jingtip bad kiwei kiwei.

(d) Ki Data Table kiba pyni ia ki jingtip ha ka por halor ki dak, haba don ia kane. Ia ki data lah ban download ha ka MS Excel.

2. Data Snapshot on Sustainable Development Goals – National Indicator Framework, Progress Report, 2025 ka dei ka kaiphod ba la shim, ha ka dur jong ka kot lyngkdop, na ki thong na ka bynta ka roi ka par kaba lah ban iaineh – Ka National Indicator Framework Progress Report, 2025, kaba ai ia ki jingtip ha ka por ha ka kyrdan jong ka ri na ka bynta ka SDG.

3. Sustainable Development Goals – National Indicator Framework, 2025 ka dei ruh ka kaiphod ba la shim, ha ka dur jong ka kot lyngkdop, na ki thong na ka bynta ka roi ka par ba lah ban iaineh – ka National Indicator Framework Progress Report, 2025, kaba kynthup ïa baroh ki dak SDG jong ka ri ryngkat bad ka tyllong jingtip jong ka bad ka jinglong man ka por jong ka. Ka kaiphod ka kynthup ia 284 tylli ki dak SDG jong ka ri.

4. Kine ki kaiphod halor ki SDG ki long kiba suk ban ioh da ki paidbah bad lah ban ioh ia ki na ka website jong ka MoSPI (www.mospi.gov.in).

Highlights of the Sustainable Development Goals – National Indicator Framework Progress Report, 2025

Ka SDGs NIF ka long kum u budlum ban buddien ia ki SDG ha ka kyrdan jong ka ri, ka ai jingmut ba kordor ia ki nongthaw polisi bad ki tnad pyntreikam ia ki skhim bad ki prokram bapher bapher. Ki tyllong jingtip ba kongsan na ka bynta kine ki dak SDG jong ka ri ki long ki jingtip ba iadei bad ka jingsynshar, ki jingjurip bad ki khana samari. La pyndonkam nyngkong eh ia ki jingtip ba ioh na ki Tnad ba iadei kam na ka bynta ban lum lang ia ki dak.

Katto katne ki mat ba kongsan na ka SDG NIF progress report 2025 ki long:

Ka jingbun briew kaba la ioh jingmyntoi na ki lad ïada ia ka imlang sahlang ka la kiew na ka 22% ha u snem 2016 sha ka 64.3% ha u snem 2025, kaba pyni ia ka jingkiew kaba khraw ha ka jingïada ia ka imlang sahlang ha ka ri.

Ka Gross Value Added ha ka rep ka riang na ka bynta uwei u nongtrei (ha ka T.) ka la kiew na ka 61,247 ha u snem 2015-16 sha ka 94,110 ha u snem 2024-25, kaba pyni ia ka jingkiew ha ka rep ka riang bad ka ioh ka kot na ka bynta uwei u nongtrei ha ka ri.

Ka percentage jingdon jong ki briew kiba pyndonkam ia ka tyllong umdih kaba la pynbha ha ki jaka nongkyndong ka la kiew na ka 94.57% ha u snem 2015-16 sha ka 99.62% ha u snem 2024-25, kaba pyni ia ka jingkiew kaba khraw sha ka jingpynbiang ia ka um kaba khuid ha ki jaka nongkyndong jong ka ri India.

Ka bhah jong ka bording ba lah ban pynthymmai ha ka jingpynmih bording ka la kiew na ka 16.02 ha u snem 2015-16 sha ka 22.13 ha u snem 2024-25, kaba pyni ia ka jingkiew sha ka jingpynmih bording kaba khuid bad kaba lah ban iaineh ha ka ri.

Ka jingpynmih bording ba lah ban pynthymmai ba la buh ha ka ri ka la kiew na ka 64.04 watt per capita ha u snem 2014-15 sha ka 156.31 watt per capita ha u snem 2024-25, kaba pyni ia ka jingkiew ha ka bording kaba lah ban iaineh.

Ka jingdon jong ki jaka pyndonkam biang ia ki jaboh jabaiñ ba la buh ka la kiew na ka 829 tylli ha u snem 2019-20 sha ka 3036 tylli ha u snem 2024- 25, kaba pyni ia ka jingpynkhlain kaba khraw ia ki jingdon jingem ban peit ia ki jaboh jabaiñ.

Ka jingdon ki start-up ba la ithuh hapoh ka start-up India ka la kiew na ka 453 tylli ha u snem 2016 sha ka 34,293 tylli ha u snem 2024, kaba pyni ia ka jingkiew kaba khlain ha ka jingseng kam lajong ha kylleng ka ri.

Ka Gini coefficient jong ka jingpynlut jong ki longïing ka la hiar na ka 0.283 ha u snem 2011-12 sha ka 0.237 ha u snem 2023-24 ha ki jaka nongkyndong. Kumjuh ruh, na ka bynta ki jaka sor ka la hiar na ka 0.363 ha u snem 2011-12 sha ka 0.284 ha u snem 2023-24, kaba pyni ia ka jingphai sha ka jingpynlut kaba kham ryntih bad pynduna ia ka jingbym ryntih ha ka ioh ka kot ha baroh ar ki bynta.

Ka jingduna ha ka jingpynmih jakhlia jong ka GDP ha u snem 2020 ban ia ka kyrdan jong u snem 2005 ka long 36%, kaba pyni ia ka jingkiew kaba khraw sha ka ioh ka kot kaba duna ka jingpynmih carbon.

Ka jingdon jong ki nongshim internet baroh (ha ki million) ka la kiew na ka 302.36 ha u snem 2015 sha ka 954.40 ha u snem 2024, kaba pyni ia ka jingkiew kaba jur ha ka jingpyniasoh digital ha kylleng ka ri.

Ka percentage jong ka jingdon ki jaboh ba la pyndonkam ka la kiew na ka 17.97% ha u snem 2015-16 sha ka 80.7% ha u snem 2024-25, kaba pyni ia ka jingkiew kaba khraw ha ka jingpyndonkam ia ki jaboh ha ka ri.

Ka percentage jong ka jingdon ki jaka khlaw na ka jingheh jong ka jaka baroh kawei ka la kiew na ka 21.34% ha u snem 2015 sha ka 21.76% ha u snem 2023, kaba pyni ia ka jingkiew kaba stet ha ki jaka khlaw jong ka ri.

***