ગુજરાતના પાટનગર ગાંધીનગરે હોમિયોપેથીના શિક્ષણવિદો, વિદ્વાનો, ચિકિત્સકો, વ્યાવસાયિકો અને વિદ્યાર્થીઓને આવકાર્યા હતા, જેમાં હોમિયોપેથી પરના સૌથી મોટા સંમેલનનું આજે ઉદ્ઘાટન કરવામાં આવ્યું હતું.

વિશ્વ હોમિયોપેથી દિવસ 2025એ ગાંધીનગરના મહાત્મા મંદિર કન્વેન્શન અને એક્ઝિબિશન સેન્ટર ખાતે વૈશ્વિક હોમિયોપેથી સમુદાયને એક કર્યો, કારણ કે તેઓ હોમિયોપેથીના સ્થાપક ડૉ. સેમ્યુઅલ હેનેમેનની 270મી જન્મજયંતિની ઉજવણી માટે એકઠા થયા હતા. આ ઉજવણી સેન્ટ્રલ કાઉન્સિલ ફોર રિસર્ચ ઇન હોમિયોપેથી (CCRH) દ્વારા નેશનલ કમિશન ફોર હોમિયોપેથી (NCH) અને નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ હોમિયોપેથી (NIH) ના સંયુક્ત ઉપક્રમે કરવામાં આવી હતી. આ ઉજવણી ભારત સરકારના આયુષ મંત્રાલયના નેજા હેઠળ યોજાઈ હતી. આ કાર્યક્રમ હોમિયોપેથીના વૈશ્વિક પ્રભાવ, પ્રગતિ અને આધુનિક આરોગ્યસંભાળમાં તેના એકીકરણને પ્રોત્સાહન આપવા માટે એક પ્રભાવશાળી પગલું ભરે છે.

'હોમિયોપથીમાં એજ્યુકેશન, પ્રેક્ટિસ એન્ડ રિસર્ચ' વિષય પર ભાર મૂકીને આ કાર્યક્રમમાં વિશ્વના વિવિધ ભાગોમાંથી 8,000થી વધુ લોકોએ હાજરી આપી હતી. સંયુક્તપણે બ્રેઈન સ્ટોર્મિંગ સત્રો, પેનલ ડિસ્કશન, પ્રદર્શનો અને પેપર પ્રેઝન્ટેશન સાથે આ સંમેલને સંશોધન અને વિકાસના નવીનતમ પ્રયાસો, વિવિધ ક્લિનિકલ સંશોધનો, પ્રકાશનો અને તેની વૈશ્વિક પહોંચ પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો. તે દર્શાવે છે કે કેવી રીતે સમુદાય આઉટરીચ કાર્યક્રમોએ વિવિધ સ્તરે વ્યક્તિઓને સાજા કરવામાં મદદ કરી છે.

વર્લ્ડ હોમિયોપેથી ડે 2025માં સંશોધનના તારણોને વ્યવહારિક ઉદ્યોગ એપ્લિકેશન્સમાં રૂપાંતરિત કરવામાં આવ્યા હતા, જેને નીતિ ઘડવૈયાઓ અને ઉદ્યોગના નિષ્ણાતો દ્વારા વધતી જતી વૈશ્વિક આરોગ્યસંભાળ જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવા માટે સહાય કરવામાં આવી હતી. આ સંમેલને ખાસ કરીને તેની પરંપરાગત ચિકિત્સા પ્રણાલીઓ હોમિયોપેથીને પ્રોત્સાહન આપવાની ભારતની પ્રતિબદ્ધતાને પણ ગાઢ બનાવી હતી.

આ બે દિવસીય કાર્યક્રમનું ઉદ્ઘાટન ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી શ્રી ભૂપેન્દ્ર પટેલ દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું. આ અવસરે આયુષ મંત્રાલયના રાજ્યમંત્રી (સ્વતંત્ર હવાલો) અને આરોગ્ય અને પરિવાર કલ્યાણ મંત્રાલયના રાજ્યમંત્રી શ્રી પ્રતાપરાવ જાધવ અને શ્રી ઋષિકેશ પટેલ આરોગ્ય અને પરિવાર કલ્યાણ મંત્રી, ગુજરાતની પ્રેરક ઉપસ્થિત રહી હતી.

મુખ્યમંત્રી ભૂપેન્દ્ર પટેલે આ સમારંભને સંબોધતા હોમિયોપેથીની ક્ષમતા અને અસર પર ભાર મૂકતા જણાવ્યું હતું કે, "હું હોમિયોપેથીની પરિવર્તનશીલ સંભવિતતા વિશે પ્રકાશ પાડવા માંગું છું, ખાસ કરીને જાહેર આરોગ્યના ક્ષેત્રમાં, અને ભારતમાં તેના મહત્વ પર વિશેષ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને, આપણા આધુનિક વિશ્વમાં તેની વધતી જતી પ્રાસંગિકતાને પ્રકાશિત કરવા માંગું છું. આ થેરાપી વૈજ્ઞાનિક પુરાવા આધારિત છે અને નિવારક અને પ્રાથમિક હેલ્થકેર થેરાપી તરીકે સારી રીતે સ્થાપિત છે. આયુષ મંત્રાલય, જાહેર આરોગ્ય સેવાઓ અને રાષ્ટ્રીય સ્વાસ્થ્ય કાર્યક્રમોમાં હોમિયોપેથીને સંકલિત કરવામાં મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે."

તેમણે વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે, "હોમિયોપેથી વૈજ્ઞાનિક, નિવારક અને મજબૂત હેલ્થકેર થેરાપી તરીકે સારી રીતે સ્થાપિત છે અને આયુષ મંત્રાલય મારફતે રાષ્ટ્રીય સ્વાસ્થ્ય કાર્યક્રમોમાં તેનું સંકલન જાહેર સ્વાસ્થ્ય સેવાઓમાં હોમિયોપેથીને સંકલિત કરવામાં મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે."

તેમણે આ ઇવેન્ટના આયોજન માટે ગુજરાતને પસંદ કરવા બદલ આયુષ મંત્રાલયનો આભાર માન્યો હતો અને ઉમેર્યું હતું કે, ગુજરાતમાં જામનગર ડબ્લ્યુએચઓના ગ્લોબલ સેન્ટર ફોર ટ્રેડિશનલ મેડિસિનનું ઘર હોવાથી તે વધુ વિશેષ છે. તેમણે સીસીઆરએચ, એનસીએચ અને એનઆઇએચની સેવાઓની પ્રશંસા કરી હતી.

આ પરિસંવાદને સંબોધતા આયુષ મંત્રાલયના કેન્દ્રીય રાજ્ય મંત્રી (સ્વતંત્ર હવાલો) શ્રી પ્રતાપરાવ જાધવે જણાવ્યું હતું કે, "ભારતને સંકલિત, દર્દી-કેન્દ્રિત હેલ્થકેર પર વૈશ્વિક ચર્ચાવિચારણાનું નેતૃત્વ કરવા બદલ ગર્વ છે. વિજ્ઞાન અને કરુણાનાં મૂળિયાં ધરાવતી હોમિયોપેથી માત્ર એક પરંપરા જ નથી, પરંતુ તે નિવારક અને સર્વગ્રાહી સુખાકારી માટેનું એક શક્તિશાળી સાધન છે. આ વિશ્વ હોમિયોપેથી દિવસ પર અમે સંશોધન, શિક્ષણ અને જાહેર વિશ્વાસના માધ્યમથી તેના પાયાને મજબૂત કરવા માટે અમારી પ્રતિબદ્ધતાને પ્રતિપાદિત કરીએ છીએ. હોમિયોપેથી માત્ર અસરકારક જ નહીં, પરંતુ કુદરતી, સૌમ્ય અને પરવડે તેવી પણ છે. તેમણે કહ્યું કે, ડો. સેમ્યુઅલ હેનેમેનની હોમિયોપેથીની શોધ માનવતા માટે એક મોટી ભેટ છે. ભારતમાં, અમારી વિવિધ તબીબી પ્રણાલીઓ સામૂહિક રીતે દેશના સ્વાસ્થ્યમાં યોગદાન આપે છે, અને આયુષ મંત્રાલય વૈજ્ઞાનિક માન્યતા અને યોગ્ય માન્યતા માટે પ્રતિબદ્ધ છે."

તેમણે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, "હું એ બાબત પર પ્રકાશ પાડવા માગું છું કે, સેન્ટ્રલ કાઉન્સિલ ફોર રિસર્ચ ઇન હોમિયોપેથી (સીસીઆરએચ)નો પાયો ઔષધીય વનસ્પતિઓની ખેતી અને હોમિયોપેથીમાં વપરાતી દવાઓના માનકીકરણમાં ઊંડા મૂળ ધરાવે છે. માનકીકરણની પ્રક્રિયામાં કાચા માલની ગુણવત્તા અને સાતત્યતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે છોડની વિવિધ લાક્ષણિકતાઓ માટે નિર્ધારિત માપદંડો અને સ્વીકાર્ય માપદંડો સ્થાપિત કરવાનો સમાવેશ થાય છે."

શ્રી જાધવે હોમિયોપેથીને એક વૈજ્ઞાનિક પ્રયાસ બનાવવા માટે સીસીઆરએચના પ્રયાસો પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો અને કહ્યું હતું કે, "તેની શરૂઆતથી જ કાઉન્સિલે 368 દવાઓ પર ફાર્માકોગ્નોસી અભ્યાસો, 362 પર ભૌતિક-રાસાયણિક અભ્યાસો અને 151 દવાઓ પર ઔષધીય સંપત્તિ મૂલ્યાંકન હાથ ધર્યું છે, જે 149 હોમિયોપેથીક દવાઓ માટે ત્રણેય પરિમાણોમાં વિસ્તૃત અભ્યાસમાં પરિણમ્યું છે. ઊટીમાં તેની સેન્ટ્રલ રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ખાતે, કાઉન્સિલે 17,000થી વધુ હર્બેરિયમ શીટ્સ તૈયાર કરી છે, જે હાલમાં ડિજિટાઇઝ્ડ કરવામાં આવી રહી છે - જે સીસીઆરએચની વનસ્પતિજન્ય જ્ઞાનને જાળવવા અને સમૃદ્ધ બનાવવાની અવિરત પ્રતિબદ્ધતાનું સ્પષ્ટ પ્રતિબિંબ છે."

આરોગ્ય મંત્રી શ્રી ઋષિકેશ પટેલે 10મા વિશ્વ હોમિયોપેથી દિવસ નિમિત્તે સૌને શુભેચ્છાઓ પાઠવતાં કહ્યું કે, ભારતીય આયુષ ચિકિત્સા પદ્ધતિ-પરંપરામાં હોમિયોપેથીનું વિશેષ યોગદાન રહ્યું છે. આજના સમયમાં એલોપથીની જેમ જ હોમિયોપેથીનું પણ મહત્વ વધતું જાય છે હોમિયોપથીમાં દર્દી સાથે આત્મીયતા રાખીને તેમની દિનચર્યાના આધારે ઈલાજ કરવામાં આવે છે. ગુજરાતમાં પણ મુખ્યમંત્રી શ્રી ભુપેન્દ્રભાઈ પટેલના નેતૃત્વમાં આ વૈજ્ઞાનિક પદ્ધતિથી ઉપચાર માટે અનેકવિધ નિર્ણય કરવામાં આવ્યા છે. વડાપ્રધાન શ્રી નરેન્દ્રભાઈ મોદીએ આયુષ મંત્રાલયની રચના કરીને આરોગ્ય ક્ષેત્રમાં સારવારની નવી તકો ઉભી કરી છે.

આયુષ મંત્રાલયના સચિવ વૈદ્ય શ્રી રાજેશ કોટેચાએ આ પ્રસંગે બોલતા જણાવ્યું હતું કે,"વિશ્વ હોમિયોપેથી દિવસ એ માત્ર ઉપચારની સૌમ્ય પ્રણાલીની ઉજવણી નથી - તે ડો. સેમ્યુઅલ હેનેમેનના કાલાતીત વિઝનને શ્રદ્ધાંજલિ છે. જેમ જેમ આપણે પુરાવા-આધારિત સંશોધન, વૈશ્વિક માંગ અને જાહેર આરોગ્યસંભાળમાં હોમિયોપેથીના સંકલનમાં વધારો જોઈ રહ્યા છીએ, ત્યારે ભારત આ પરિવર્તનમાં મોખરે છે. આયુષ મંત્રાલય શિક્ષણ, નવીનતા અને આઉટરીચ મારફતે હોમિયોપેથી ઇકોસિસ્ટમને મજબૂત કરવા કટિબદ્ધ છે, જે સુનિશ્ચિત કરે છે કે આ સલામત, ખર્ચ-અસરકારક અને લોકો-કેન્દ્રિત સિસ્ટમ આગામી પેઢીઓ સુધી માનવતાની સેવા કરવાનું ચાલુ રાખે."

સૌને આવકારતા સેન્ટ્રલ કાઉન્સિલ ફોર રિસર્ચ ઇન હોમિયોપેથી (સીસીઆરએચ)ના ડાયરેક્ટર જનરલ ડો. સુભાષ કૌશિકે જાહેર આરોગ્ય સંભાળમાં હોમિયોપેથીની ભૂમિકા અને મહત્ત્વ પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો.

આ કાર્યક્રમ દરમિયાન વર્તમાન મહાનુભાવો દ્વારા કન્વેન્શન સોવેનિયર, 8 પુસ્તકો, સીસીઆરએચ લાઇબ્રેરી અને હોમિયોપેથી આર્કાઇવ્સના ઇ-પોર્ટલ અને ડ્રગ સાબિત કરવા પરની ડોક્યુમેન્ટરી ફિલ્મનું વિમોચન કરવામાં આવ્યું હતું. જેમાં વિદ્વાનો અને ક્લિનિશિયનો દ્વારા હોમિયોપેથીમાં હાથ ધરવામાં આવેલા વિવિધ પ્રકારના કાર્ય અને સંશોધન પર પ્રકાશ પાડવામાં આવ્યો હતો.

આ પરિસંવાદમાં હોમિયોપેથિક ઉદ્યોગનું અત્યાર સુધીનું સૌથી મોટું પ્રદર્શન રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું, જેમાં શિક્ષણ અને ઉદ્યોગ વચ્ચેના અંતરને દૂર કરવામાં આવ્યું હતું.

આ કાર્યક્રમમાં ડૉ. સુભાષ કૌશિક,  ડિરેક્ટર જનરલ, સેન્ટ્રલ કાઉન્સિલ ફોર રિસર્ચ ઇન હોમિયોપેથી, આયુષ મંત્રાલય, ડૉ. પિનાકિન એન. ત્રિવેદી, ઇન્ચાર્જ ચેરમેન, નેશનલ કમિશન ફોર હોમિયોપેથી, ડૉ. તારકેશ્વર જૈન, NCH ખાતે હોમિયોપેથી એજ્યુકેશન બોર્ડના પ્રમુખ, ડૉ. પ્રલય શર્મા ડિરેક્ટર, ઇન્ચાર્જ, NIH,  ડૉ. સંગીતા દુગ્ગલ, સલાહકાર (હોમિયોપેથી), આયુષ મંત્રાલય  અને આયુષ મંત્રાલય અને ગુજરાત સરકારના વિવિધ મહાનુભાવો ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.

AP/IJ/GP/JD