નીતિ આયોગે 'સ્થાનિક વિકાસ આયોજનમાં આબોહવા અનુકૂલનને મુખ્ય પ્રવાહમાં લાવવા' વિષય પર એક રાષ્ટ્રીય કાર્યશાળાનું આયોજન કર્યું હતું, જેમાં નીતિ નિર્માતાઓ, જળવાયુ વિશેષજ્ઞો, નાગરિક સમાજ સંગઠનો અને વિકાસ પ્રેક્ટિશનરોને પંચાયત વિકાસ યોજનાઓમાં આબોહવા સ્થિતિસ્થાપકતાને એકીકૃત કરવા માટે અસરકારક વ્યૂહરચનાઓનું અન્વેષણ કરવા માટે એકત્ર કરવામાં આવ્યા હતા.

આ કાર્યશાળામાં ગ્રામ પંચાયતોને આબોહવા પડકારોનો અસરકારક રીતે સામનો કરવા માટે સાધનો, જ્ઞાન અને સંસાધનોથી સજ્જ કરવાની જરૂરિયાત પર ભાર મુક્યો હતો. એ વાત પર પણ મહત્વ આપવામાં આવ્યું હતું કે આબોહવા અનુકૂલનને એકલ પ્રયાસ તરીકે ગણવાને બદલે પંચાયત સ્તરે ક્ષેત્રીય આયોજનના તમામ પાસાઓમાં વણવું જોઈએ. સાથે જ સ્થાનિક રીતે સંબંધિત અનુકૂલન વ્યૂહરચનાઓ વિકસાવવા માટે આબોહવા મોડેલિંગને સમુદાય-સ્તરના જ્ઞાન સાથે જોડવું જોઈએ તે વાત પણ ભારપૂર્વક જણાવવામાં આવી હતી.

પંચાયતી રાજ સંસ્થાઓ (PRI) માં જળવાયુ સ્થિતિસ્થાપકતાને સંસ્થાકીય બનાવવા અને સ્થાનિક વિકાસ માળખામાં આબોહવા-પ્રતિભાવશીલ આયોજનને સમાવિષ્ટ કરવા પર મુખ્ય ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું હતું. ચર્ચાઓમાં ભારે હવામાન ઘટનાઓની વધતી જતી આવર્તન અને ગ્રામીણ આજીવિકા, કૃષિ અને પાણીની સુરક્ષા પર તેમની અસરો પર પ્રકાશ પાડવામાં આવ્યો હતો, ચોક્કસ આયોજન અને જાણકાર નિર્ણય લેવા માટે ગ્રામ પંચાયત-સ્તરના ડેટાની જરૂરિયાતને મજબૂત બનાવવામાં આવી હતી.

વર્કશોપમાં પંચાયતોને તેમની ક્ષમતાને મજબૂત કરીને તેમના વિકાસ આયોજનમાં આબોહવા-સ્માર્ટ અભિગમોને એકીકૃત કરવા પ્રોત્સાહિત કરવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો હતો. લાંબા ગાળાના અનુકૂલનશીલ આયોજન માટે પંચાયત ક્ષમતા બનાવવા માટે વિવિધ સાધનો અને માળખા રજૂ કરવામાં આવ્યા હતા. સહભાગીઓએ પાયાના સ્તરે આબોહવા સ્થિતિસ્થાપકતા વધારવા માટે હાલની યોજનાઓ અને કાર્યક્રમોનો લાભ લેવા હાકલ કરી હતી.

વિવિધ રાજ્યો અને પંચાયતો તરફથી શ્રેષ્ઠ પ્રથાઓનું પ્રદર્શન કરતા, ચર્ચાઓમાં જળવાયુ કાર્યવાહીને વધારવામાં પીઅર લર્નિંગ અને જ્ઞાન-શેરિંગના મૂલ્ય પર પ્રકાશ પાડવામાં આવ્યો. જળવાયુ અનુકૂલનથી સક્રિય સ્થાનિક જળવાયુ કાર્યવાહી તરફનું પરિવર્તન એક મુખ્ય પગલું હતું, જેમાં જળવાયુ જોખમ-સૂચિત વિકાસ અને આપત્તિ તૈયારીમાં પંચાયતોની ભૂમિકા પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો હતો.

વર્કશોપનું સમાપન આબોહવા-સ્થિતિસ્થાપક ગ્રામીણ આજીવિકાને પ્રોત્સાહન આપવા માટે બહુ-હિતધારકોના સહયોગ માટે હાકલ સાથે થયું. સંસ્થાકીય ક્ષમતાને મજબૂત બનાવવા અને પંચાયત-આગેવાની હેઠળના આબોહવા કાર્યવાહીમાં નવીનતાને પ્રોત્સાહન આપવાને મુખ્ય સક્ષમકર્તાઓ તરીકે ઓળખવામાં આવ્યા હતા. સ્થાનિક શાસનમાં આબોહવા અનુકૂલનને એકીકૃત કરવાથી ભારતને વધુ ટકાઉ અને સ્થિતિસ્થાપક ગ્રામીણ વિકાસ મોડેલને પ્રોત્સાહન આપવામાં મદદ મળી શકે છે.

AP/IJ/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com