મહા કુંભ મેળા વિસ્તારના સેક્ટર-07માં, ભારત સરકારના ગ્રામીણ વિકાસ વિભાગ અને ઉત્તર પ્રદેશ સરકારના ગ્રામીણ વિકાસ વિભાગ દ્વારા ચલાવવામાં આવતી યોજનાઓના અમલીકરણને પ્રદર્શિત કરવાનો અને તેમના દ્વારા ગ્રામીણ વિસ્તારોના બદલાતા વાતાવરણને દર્શાવવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે. ગ્રામીણ વિસ્તારોના સંકલિત વિકાસને અસરકારક રીતે અમલમાં મૂકવા માટે વિવિધ યોજનાઓ અમલમાં મૂકવામાં આવી છે. જેમાંથી મહત્વપૂર્ણ યોજનાઓ છે:

1. મહાત્મા ગાંધી રાષ્ટ્રીય ગ્રામીણ રોજગાર ગેરંટી અધિનિયમ (મનરેગા)

2. રાષ્ટ્રીય ગ્રામીણ આજીવિકા મિશન (NRLM)

3. પ્રધાનમંત્રી આવાસ યોજના (ગ્રામીણ)

4. પ્રધાનમંત્રી ગ્રામીણ સડક યોજના (PMGSY)

5. સંકલિત વોટરશેડ મેનેજમેન્ટ સિસ્ટમ

6. સ્વચ્છ ભારત મિશન- ગ્રામીણ

મનરેગા યોજના હેઠળ કરવામાં આવેલા કાર્યો જેમ કે અમૃત-સરોવરનું બાંધકામ, ખાડા, છત પર વરસાદી પાણીનો સંગ્રહ, આંતરિક શેરીઓ અને ગટરોનું બાંધકામ, વૃક્ષારોપણ અને સ્મારક બગીચાઓનું નિર્માણ, પશુપાલન, વર્મીકમ્પોસ્ટ અને NADEP, પંચાયત ભવનનું નિર્માણ, પોષણ ઉત્પાદન એકમનું નિર્માણ, પ્રેરણા કેન્ટીન, અન્નપૂર્ણા રેશન શોપ અને રમતના મેદાનનું નિર્માણ અને અન્ય કાર્યો દ્વારા ગ્રામીણ વિસ્તારનો બદલાતો ચહેરો દર્શાવવામાં આવ્યો છે. સામાજિક ઓડિટ દ્વારા સંચાલિત યોજનાઓની પારદર્શક વ્યવસ્થા અપનાવીને ગ્રામ સ્વરાજની વિભાવનાને સાકાર કરવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે.

રાષ્ટ્રીય ગ્રામીણ આજીવિકા મિશનનો ઉદ્દેશ્ય ગ્રામીણ ગરીબી ઘટાડવા, ટકાઉ આજીવિકાની તકો પૂરી પાડવા, મહિલા સશક્તીકરણ અને નાણાકીય સમાવેશને વેગ આપવાનો છે. સરસ હાટ દ્વારા, વિવિધ જિલ્લાઓના જૂથો અને જૂથોની બહેનોના ઉત્પાદનોના બ્રાન્ડિંગ, પ્રમોશન અને માર્કેટિંગ માટે એક વધુ સારું પ્લેટફોર્મ પૂરું પાડવામાં આવ્યું છે. જેથી તેમના ઉત્પાદનોના પ્રમોશન અને વેચાણ દ્વારા તેમની આજીવિકામાં વધારો થઈ શકે. બીસી સખી, ડ્રોન સખી વગેરે સંબંધિત પ્રવૃત્તિઓ દ્વારા, મહિલાઓના જીવનમાં આર્થિક ઉત્થાન અને સામાજિક સ્થિતિમાં પરિવર્તન દર્શાવવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે. જેના દ્વારા સશક્ત ગામ અને સશક્ત ભારતની વિભાવનાને સાકાર કરવામાં આવી છે.

પ્રધાનમંત્રી આવાસ યોજના (ગ્રામીણ) અને મુખ્યમંત્રી આવાસ યોજના (ગ્રામીણ)ના મોડેલ ગૃહો દ્વારા, ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં રહેઠાણના બદલાતા ચહેરા અને કેન્દ્ર સરકાર અને રાજ્ય સરકારના દરેક પરિવારને પોતાનું કાયમી ઘર પૂરું પાડવાના સંકલ્પને વાસ્તવિકતામાં લાવવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે.

પ્રધાનમંત્રી ગ્રામ સડક યોજનાએ 250થી વધુ વસ્તી ધરાવતા ગ્રામીણ વસાહતોને બારમાસી રસ્તાઓ સાથે જોડીને ગ્રામીણ સંદેશાવ્યવહાર અને ગ્રામીણ વિકાસને કેવી રીતે એક નવું પરિમાણ આપ્યું છે, તે ગ્રામીણ વાતાવરણમાં દર્શાવવામાં આવ્યું છે.

બ્લોક ડેવલપમેન્ટ ઓફિસ અને પંચાયત ભવનની ગ્રામીણ સ્વરોજગાર તાલીમ સંસ્થા (RSETI)ના મોડેલ દ્વારા, યોજનાઓના અમલીકરણમાં ગ્રામીણ વિકાસ વિભાગ, ભારત સરકાર અને ગ્રામીણ વિકાસ વિભાગ, ઉત્તર પ્રદેશની ભૂમિકા દર્શાવવામાં આવી છે. મહાકુંભ-2025માં, ભારત સરકારના ગ્રામીણ વિકાસ વિભાગ અને ગ્રામીણ વિકાસ ઉત્તર પ્રદેશ દ્વારા ચલાવવામાં આવતી યોજનાઓના વિવિધ પરિમાણો મોડેલો અને પ્રદર્શનો દ્વારા પ્રદર્શિત કરવામાં આવ્યા છે.  જે ગ્રામીણ વાતાવરણમાં સામાજિક-આર્થિક ઉત્થાનને ઉજાગર કરે છે.

પવિત્ર સ્થળ પ્રયાગરાજ ખાતે આયોજિત મહાકુંભ-2025 એ તેના ધાર્મિક, આધ્યાત્મિક, સાંસ્કૃતિક, ગ્રામીણ અને શહેરી આભા સાથે વિવિધતામાં એકતાનો અદ્ભુત સંગમ છે. દેશની મોટાભાગની વસ્તી ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં રહે છે, તેથી જ ભારતને ગામડાઓનો દેશ કહેવામાં આવે છે. ભારત સરકારના ગ્રામીણ વિકાસ વિભાગ અને ઉત્તર પ્રદેશ સરકારના ગ્રામીણ વિકાસ વિભાગની યોજનાઓ ગામના સામાજિક-આર્થિક અને માળખાકીય વિકાસમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે.

AP/IJ/GP/JD

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com