চৰকাৰী মূল পদক্ষেপসমূহে বিত্তীয় অন্তৰ্ভুক্তি আৰু উদ্যোগীকৰণক যথেষ্ট উন্নত কৰিছে, যাৰ ফলত সমগ্ৰ ভাৰতবৰ্ষৰ লাখ লাখ লোক উপকৃত হৈছে। প্ৰধানমন্ত্ৰী জন ধন যোজনাই ৫৪.৫৮ কোটিৰো অধিক একাউণ্ট মুকলি কৰিছে, ২০২৫ চনৰ জানুৱাৰী মাহৰ ভিতৰত জমা ধন ২.৪৬ লাখ কোটি টকালৈ বৃদ্ধি পাইছে। অটল পেঞ্চন যোজনাত নামভৰ্তিৰ হাৰ বৃদ্ধি পাই ২০২৫ চনৰ জানুৱাৰীলৈকে ৭.৩৩ কোটিত উপনীত হৈছে, ২০২৪-২৫ বিত্তীয় বৰ্ষত ৮৯.৯৫ লাখতকৈ অধিক নতুন নামভৰ্তি হৈছে। প্ৰধানমন্ত্ৰী জীৱন জ্যোতি বীমা যোজনাত ২২.৫২ কোটি ব্যক্তিক নামভৰ্তি কৰা হৈছে, য’ত ৮.৮ লাখ দাবীৰ বাবে ১৭,৬০০ কোটি টকা প্ৰদান কৰা হৈছে।

প্ৰধানমন্ত্ৰী সুৰক্ষা বীমা যোজনাই ৪৯.১২ কোটি লোকক সামৰি লৈছে, দুৰ্ঘটনাৰ দাবী (ক্লেইম)ৰ বিপৰীতে ২,৯৯৪.৭৫ কোটি টকা প্ৰক্ৰিয়াকৰণ কৰিছে। ষ্টেণ্ড আপ ইণ্ডিয়া আঁচনিৰ জৰিয়তে অনুসূচিত জাতি/জনজাতি আৰু মহিলাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰি ২.৩৬ লাখ উদ্যোগীৰ বাবে ৫৩,৬০৯ কোটি ঋণ অনুমোদন কৰা হৈছে। অৱশেষত প্ৰধানমন্ত্ৰী মুদ্ৰা যোজনাই ৫১.৪১ কোটি ঋণৰ বাবে ৩২.৩৬ লাখ কোটি টকা অনুমোদন জনাইছে, য’ত ৬৮% ঋণ মহিলা আৰু ৫০% অনুসূচিত জাতি/অনুসূচিত জনজাতি/অবিচি শিতানত যাব।এই পদক্ষেপসমূহে বিত্তীয় সবলীকৰণ আৰু সৰ্বাংগীন বৃদ্ধিৰ ক্ষেত্ৰত সহায়ক।

আৰম্ভণিঃ

বিত্তীয় অন্তৰ্ভুক্তি চৰকাৰৰ এটা মূল অগ্ৰাধিকাৰ হৈয়েই আছে আৰু ই বেংকিং, ঋণ, আৰু বীমা সেৱা প্ৰদানৰ বাবে চেষ্টা কৰি আছে। প্ৰধানমন্ত্ৰী জন ধন যোজনা, অটল পেঞ্চন যোজনা, আদিৰ দৰে পদক্ষেপৰ জৰিয়তে চৰকাৰে ব্যক্তিক সবলীকৰণ, আৰ্থিক ভৱিষ্যত সুৰক্ষিত, উদ্যোগীকৰণক প্ৰসাৰিত কৰাৰ বাবে কাম কৰি আছে। "জন ধনৰ পৰা জন সুৰক্ষালৈকে" মূলমন্ত্ৰই সকলোৰে বাবে আৰ্থিক সুৰক্ষা আৰু সৰ্বাংগীন বৃদ্ধিৰ দৃষ্টিভংগীক সামৰি লৈছে।

প্ৰধানমন্ত্ৰী জন ধন যোজনা(PMJDY):

২০১৪ চনৰ আগষ্ট মাহত আৰম্ভ হোৱা প্ৰধানমন্ত্ৰী জন ধন যোজনা (পিএমজেডিৱাই)ৰ লক্ষ্য আছিল সঞ্চয় একাউণ্ট, ক্ৰেডিট, ৰেমিটেন্স, বীমা, আৰু পেঞ্চনৰ সুবিধা সম্প্ৰসাৰণ কৰি বেংকবিহীনসকলক আনুষ্ঠানিক বিত্তীয় ব্যৱস্থালৈ অনা। দশকজুৰি ই দুৰ্বল আৰু কম আয়ৰ গোটসমূহক শক্তিশালী কৰি তুলিছে তথা বিত্তীয় অন্তৰ্ভুক্তি আৰু অৰ্থনৈতিক সংহতিৰ ক্ষেত্ৰত মূল ভূমিকা পালন কৰিছে।

বিশ্ব বেংকৰ গ্ল’বেল ফিণ্ডেক্স ডাটাবেছ ২০২১ অনুসৰি ভাৰতত বিগত দশকত বেংক একাউণ্টৰ মালিকীস্বত্ব দুগুণতকৈও অধিক বৃদ্ধি পাইছে, ২০১১ চনত ৩৫ শতাংশৰ পৰা ২০২১ চনত ৭৮ শতাংশলৈ বৃদ্ধি পাইছে।

অটল পেঞ্চন যোজনাঃ

২০১৫ চনৰ ৯ মে’ত আৰম্ভ হোৱা অটল পেঞ্চন যোজনাই অসংগঠিত খণ্ডৰ কৰ্মীক সামাজিক সুৰক্ষা প্ৰদান কৰে। ই দৰিদ্ৰ আৰু অভাৱগ্ৰস্ত লোকৰ বাবে আৰ্থিক স্থিতিশীলতা নিশ্চিত কৰে। ২০১৫ চনৰ ১ জুনত এই আঁচনিখন কাৰ্যকৰী কৰা হয়। এপিৱাই পেঞ্চন ফাণ্ড ৰেগুলেটৰী এণ্ড ডেভেলপমেণ্ট অথৰিটি (পিএফআৰডিএ)ৰ দ্বাৰা নিয়ন্ত্ৰিত হয়। ই ৰাষ্ট্ৰীয় পেঞ্চন ব্যৱস্থা (এনপিএছ) কাঠামোৰ অধীনত কাম কৰে।

প্ৰধানমন্ত্ৰী জীৱন জ্যোতি বীমা যোজনাঃ

২০১৫ চনৰ ৯ মে’ত আৰম্ভ হোৱা প্ৰধানমন্ত্ৰী জীৱন জ্যোতি বীমা যোজনা (PMJJBY) হৈছে চৰকাৰী সমৰ্থিত জীৱন বীমা আঁচনি। ২০১৫ চনৰ বাজেটত প্ৰস্তাৱিত ইয়াৰ লক্ষ্য আছিল তেতিয়াৰ ২০% জনসংখ্যাৰ বাহিৰলৈ বীমা কভাৰেজ সম্প্ৰসাৰণ কৰা। এই আঁচনিৰ জৰিয়তে যিকোনো কাৰণত হোৱা মৃত্যুক সামৰি এবছৰৰ নবীকৰণযোগ্য জীৱন বীমা প্ৰদান কৰা হয়।

প্ৰধানমন্ত্ৰী সুৰক্ষা বীমা যোজনা (PMSBY):

২০১৫ চনৰ ৯ মে’ত আৰম্ভ হোৱা প্ৰধানমন্ত্ৰী জীৱন জ্যোতি বীমা যোজনা (PMJJBY) হৈছে চৰকাৰী সমৰ্থিত জীৱন বীমা আঁচনি।২০১৫ চনৰ বাজেটত প্ৰস্তাৱিত ইয়াৰ লক্ষ্য আছিল তেতিয়াৰ ২০% জনসংখ্যাৰ বাহিৰলৈ বীমা কভাৰেজ সম্প্ৰসাৰণ কৰা। এই আঁচনিৰ জৰিয়তে যিকোনো কাৰণত হোৱা মৃত্যুক সামৰি এবছৰৰ নবীকৰণযোগ্য জীৱন বীমা প্ৰদান কৰা হয়।

ষ্টেণ্ড-আপ ইণ্ডিয়াঃ

২০১৬ চনৰ ৫ এপ্ৰিলত আৰম্ভ হোৱা ষ্টেণ্ড-আপ ইণ্ডিয়া আঁচনিখনে মহিলা, অনুসূচিত জাতি, আৰু অনুসূচিত জনজাতিৰ মাজত উদ্যোগীকৰণক প্ৰসাৰিত কৰে। ই উৎপাদন, সেৱা, ব্যৱসায়, আৰু সংশ্লিষ্ট কৃষিৰ ক্ষেত্ৰত সেউজ ক্ষেত্ৰ উদ্যোগৰ বাবে ১০ লাখৰ পৰা ১ কোটিলৈকে বেংক ঋণ প্ৰদান কৰে। আৰ্থিক বাধাসমূহ লাঘৱ কৰি উচ্চাকাংক্ষী উদ্যোগীসকলক সৱলীকৰণৰ লক্ষ্যৰে এই আঁচনিৰ লক্ষ্য।

প্ৰধানমন্ত্ৰী মুদ্ৰা যোজনাঃ

২০১৫ চনৰ ৮ এপ্ৰিলত আৰম্ভ হোৱা প্ৰধানমন্ত্ৰী মুদ্ৰা যোজনাই ক্ষুদ্ৰ আৰু ক্ষুদ্ৰ উদ্যোগক ১০ লাখ পৰ্যন্ত ঋণেৰে সহায় কৰে।কেন্দ্ৰীয় বাজেট ২০২৪-২৫ত ঋণৰ সীমা ২০ লাখলৈ বৃদ্ধি কৰা হৈছিল। মুদ্ৰা যোজনাই ক্ষুদ্ৰ ইউনিটসমূহক পুনৰ বিত্তীয় সাহায্য প্ৰদান কৰি আৰু উচ্চাকাংক্ষী উদ্যোগীসকলক সবলীকৰণ কৰি বিত্তীয় অন্তৰ্ভুক্তিৰ সুবিধা প্ৰদান কৰে।

Santosh Kumar/ Sarla Meena/ Saurabh Kalia/MS