પરિચય

ભારતનાં સ્વાસ્થ્ય સેવા પરિદ્રશ્ય ડિજિટલ પરિવર્તનમાંથી પસાર થઈ રહી છે, જે સરકારી પહેલો, નીતિગત સુધારાઓ અને ટેકનોલોજીકલ પ્રગતિઓ દ્વારા પ્રેરિત છે. ઝડપથી વધી રહેલી વસતિ અને ગુણવત્તાયુક્ત હેલ્થકેરની વધતી જતી માગને કારણે ડિજિટલ હેલ્થ સોલ્યુશન્સ સુલભતા, વાજબીપણું અને કાર્યદક્ષતા વધારવામાં મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી રહ્યાં છે. ભારતમાં ડિજિટલ હેલ્થકેર માળખું શહેરી અને ગ્રામીણ આરોગ્ય સેવાઓ, ટેલિમેડિસિન, ઇલેક્ટ્રોનિક હેલ્થ રેકોર્ડ્સ (ઇએચઆર) અને આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ (એઆઇ) સંચાલિત ડાયગ્નોસ્ટિક્સ વચ્ચેની ખાઈને દૂર કરવા માટે વિકસી રહ્યું છે.

તાજેતરનાં વર્લ્ડ ઇકોનોમિક ફોરમ (ડબલ્યુઇએફ)નાં લેખમાં ભારતની ડિજિટલ હેલ્થ ઇકોસિસ્ટમ ઊભી કરીને ડિજિટલ હેલ્થમાં વૈશ્વિક લીડર બનવાની શક્યતા પર ભાર  મૂકવામાં આવ્યો છે. આ અહેવાલમાં જાહેર-ખાનગી ભાગીદારીની ભૂમિકા, આંતરવ્યવહારિકતાનું મહત્વ અને મજબૂત ડેટા ગવર્નન્સ ફ્રેમવર્કની જરૂરિયાત પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે. તે એ બાબત પર ભાર મૂકે છે કે કેવી રીતે આયુષ્માન ભારત ડિજિટલ મિશન (એબીડીએમ) અને ડિજિટલ હેલ્થ ઇન્સેન્ટિવ સ્કીમ (ડીએચઆઇએસ) જેવી ભારતની પહેલો  ડિજિટલ હેલ્થકેર પરિવર્તન માટે વૈશ્વિક માપદંડ સ્થાપિત કરી શકે છે.

ભારતની ડિજિટલ સ્વાસ્થ્ય ક્ષમતા પર વિશ્વ આર્થિક મંચનો લેખ

તારીખ 15 જાન્યુઆરી, 2024નાં રોજ બહાર પાડવામાં આવેલા ડબ્લ્યુઇએફ (WEF) લેખ, "ઇન્ડિયા કેન બી અ ગ્લોબલ પાથફાઇન્ડર ઇન ડિજિટલ હેલ્થ"માં ભારતની ડિજિટલ હેલ્થકેર પહેલ કેવી રીતે દેશને આરોગ્ય તકનીકમાં અગ્રણી તરીકે સ્થાન આપે છે તેની શોધ કરે છે. રિપોર્ટનાં મુખ્ય નિષ્કર્ષ આ છે:

• આંતરવ્યવહારિકતા અને માનકીકરણઃ હિતધારકો વચ્ચે સતત ડેટા આદાન-પ્રદાનને સુનિશ્ચિત કરવું.
• જાહેર-ખાનગી સહયોગઃ નવીનતા અને વિસ્તરણ માટે ભાગીદારીને પ્રોત્સાહન આપવું.
• પરવડે તેવી ક્ષમતા અને સુલભતા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવુઃ હેલ્થકેરને સર્વસમાવેશક બનાવવા ડિજિટલ સાધનોનો ઉપયોગ કરવો.
• વૈશ્વિક પ્રભાવઃ ભારતના ડિજિટલ સ્વાસ્થ્ય મોડલ અન્ય વિકાસશીલ દેશો માટે ટેમ્પલેટ તરીકે કામ કરી શકે છે.

આ લેખ સ્વીકારે છે કે ભારતની ડિજિટલ સ્વાસ્થ્ય વ્યૂહરચનાઓ વૈશ્વિક સ્વાસ્થ્ય સમાનતામાં પ્રદાન કરી શકે છે, વિવિધ વસતિમાં હેલ્થકેર પરિણામોમાં સુધારો કરી શકે છે. આ લેખ ડિજિટલ સ્વાસ્થ્ય પ્રત્યે ભારતનાં સક્રિય અભિગમને સ્વીકારે છે, જે તેના મજબૂત ડિજિટલ જાહેર માળખા અને નવીન ખાનગી ક્ષેત્રની લાક્ષણિકતા ધરાવે છે, જે અનુકૂલનશીલ હેલ્થકેર સોલ્યુશન્સ વિકસાવવામાં રાષ્ટ્રને વૈશ્વિક નેતા તરીકે સ્થાન આપે છે. વર્લ્ડ ઇકોનોમિક ફોરમની ડિજિટલ હેલ્થકેર ટ્રાન્સફોર્મેશન (ડીએચટી) પહેલ સાર્વત્રિક હેલ્થકેર પડકારોનું સમાધાન કરવા માટે સરહદ પારનાં સહયોગનાં મહત્વ પર ભાર મૂકીને વિશ્વભરમાં અપનાવી શકાય તેવા સ્કેલેબલ મોડલ્સ બનાવવાની ભારતની સંભવિતતાને સ્વીકારે છે. આ માન્યતા સમાન અને કાર્યક્ષમ હેલ્થકેર ડિલિવરી માટે ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરવાની ભારતની કટિબદ્ધતાને રેખાંકિત કરે છે, જેણે અન્ય દેશો માટે અનુસરવા માટે એક માપદંડ સ્થાપિત કર્યો છે.

ડિજિટલ હેલ્થકેર ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર

1. આયુષ્માન ભારત ડિજિટલ મિશન (એબીડીએમ)

એબીડીએમનો હેતુ અનન્ય  આરોગ્ય આઈડી દ્વારા આરોગ્ય સંભાળ સેવા પ્રદાતાઓ અને દર્દીઓને એકીકૃત કરીને રાષ્ટ્રવ્યાપી ડિજિટલ આરોગ્ય ઇકોસિસ્ટમ બનાવવાનો છે. આ યોજનાનો ઉદ્દેશ શહેરી અને ગ્રામીણ એમ બંને વિસ્તારોમાં ફેલાયેલા સ્વાસ્થ્ય સંબંધિત માળખાગત સુવિધાઓ, સર્વેલન્સ અને સ્વાસ્થ્ય સંશોધનની મહત્ત્વપૂર્ણ ખામીઓને દૂર કરવાનો  છે, જેથી સમુદાયો  આ પ્રકારનાં રોગચાળા/સ્વાસ્થ્ય સંકટને સંચાલિત કરવામાં આત્મનિર્ભર સ્થાપિત થાય.

એબીડીએમની મુખ્ય વિશેષતાઓમાં સામેલ છેઃ

• હેલ્થ આઈડીઃ તબીબી રેકોર્ડ્સનો સંગ્રહ કરવા અને વહેંચવા માટે વ્યક્તિઓ માટે એક વિશિષ્ટ ઓળખકર્તા.
• હેલ્થકેર પ્રોફેશનલ્સ રજિસ્ટ્રી (એચપીઆર): રજિસ્ટર્ડ હેલ્થકેર વ્યાવસાયિકોનો વિસ્તૃત ડેટાબેઝ.
• હેલ્થ ફેસિલિટી રજિસ્ટ્રી (એચએફઆર): સમગ્ર ભારતમાં હેલ્થકેર સુવિધાઓનો ડિજિટલ ભંડાર.
• યુનિફાઈડ હેલ્થ ઈન્ટરફેસ (યુએચઆઈ) : ડિજિટલ આરોગ્ય સેવાઓને સુવિધા આપતું એક ખુલ્લું નેટવર્ક.

વ્હેલાસર નિદાન અને સારવારની સુવિધા માટે દેશભરમાં બે લાખથી વધુ આયુષ્માન આરોગ્ય મંદિરોની સ્થાપના કરવામાં આવી છે. આ આરોગ્ય મંદિરો કરોડો નાગરિકોને કેન્સર, હાયપરટેન્શન અને ડાયાબિટીસ જેવા રોગોની સરળતાથી તપાસ કરી શકે છે.

આ ઉપરાંત મિશન મર્યાદિત ઇન્ટરનેટ કનેક્ટિવિટી અથવા હાર્ડવેર અથવા બંને ધરાવતાં ક્ષેત્રો માટે આયુષ્માન ભારત સ્વાસ્થ્ય ખાતું (ABHA) ઊભું કરવા માટે સહાયક અને ઓફલાઇન માધ્યમ પ્રદાન કરે  છે. 20 જાન્યુઆરી, 2025 સુધીમાં, 73 કરોડથી વધુ આયુષ્માન ભારત સ્વાસ્થ્ય ખાતાઓ (ABHA) સફળતાપૂર્વક બનાવવામાં આવ્યા છે અને 5 લાખથી વધુ આરોગ્ય વ્યાવસાયિકો નોંધાયેલા છે. આયુષ્માન ભારત ખાતાધારકો સાથે ઉત્તર પ્રદેશ, રાજસ્થાન, મહારાષ્ટ્ર, મધ્ય પ્રદેશ અને ગુજરાત ટોપ 5 રાજ્યો છે. કુલ લાભાર્થીઓમાં 49.15 ટકા મહિલાઓ છે.

તાજેતરમાં, સપ્ટેમ્બર 2024માં નેશનલ હેલ્થ ઓથોરિટી (એનએચએ) અને આઈઆઈટી કાનપુરે એક મેમોરેન્ડમ ઓફ અન્ડરસ્ટેન્ડિંગ (એમઓયુ)  પર હસ્તાક્ષર કર્યા  હતા, જે હેઠળ વિવિધ મશીન લર્નિંગ મોડેલ પાઇપલાઇન્સ, ગુણવત્તા-જાળવણી ડેટાબેઝ, એઆઈ મોડેલોની તુલના અને માન્યતા માટે એક ખુલ્લું બેંચમાર્કિંગ પ્લેટફોર્મ અને એબીડીએમ હેઠળ સંશોધન માટે એક સંમતિ વ્યવસ્થાપન સિસ્ટમ આઈઆઈટી કાનપુર દ્વારા વિકસિત કરવામાં આવશે. ત્યારબાદ આ પ્લેટફોર્મનું સંચાલન એનએચએ દ્વારા કરવામાં આવશે, જેથી સ્વાસ્થ્ય પરિણામોમાં સુધારો કરવા માટે એઆઈની પ્રચૂર સંભવિતતાને અનલોક કરવામાં આવશે.

એબીડીએમ હેઠળ પ્રસ્તુત ડિજિટલ હેલ્થ ઇન્સેન્ટિવ સ્કીમ (ડીએચઆઇએસ) હેલ્થકેર પ્રોવાઇડર્સને ડિજિટલ હેલ્થ રેકોર્ડ્સ અને સેવાઓને સંકલિત કરવા માટે નાણાકીય પ્રોત્સાહનો ઓફર કરીને ડિજિટલ હેલ્થ સોલ્યુશન્સ અપનાવવા માટે પ્રોત્સાહિત કરે છે. આ યોજના હોસ્પિટલો, ક્લિનિક્સ અને હેલ્થકેર સ્ટાર્ટઅપ્સને ડિજિટલ ટેકનોલોજીને અપનાવવા માટે પ્રોત્સાહિત કરે છે, જે પેપરલેસ હેલ્થકેર સિસ્ટમ તરફનાં સંક્રમણને વેગ આપે છે.

2. ટેલિમેડિસિન અને ઈ-સંજીવની

ખાસ કરીને કોવિડ-19 રોગચાળા દરમિયાન ભારતમાં ટેલિમેડિસિન સેવાઓમાં ઉછાળો જોવા મળ્યો છે. આરોગ્ય અને પરિવાર કલ્યાણ મંત્રાલય (MOHFW) દ્વારા શરૂ કરવામાં આવેલ ઇ-સંજીવની પ્લેટફોર્મ, દૂરસ્થ પરામર્શને સક્ષમ બનાવે છે, જે ભૌતિક આરોગ્ય સુવિધાઓ પરનો ભાર ઘટાડે છે. આ પ્લેટફોર્મમાં બે મોડ્યુલોનો સમાવેશ થાય છે:

• ઇ-સંજીવની ઓપીડી : દૂરથી ડોક્ટર-થી-દર્દીની સલાહને સરળ બનાવવી.
• ઈ-સંજીવની એબી-એચડબલ્યુસીઃ અંતરિયાળ વિસ્તારોમાં વધુ સારી આરોગ્ય સુલભતા માટે નિષ્ણાત તબીબો સાથે આરોગ્ય અને સુખાકારી કેન્દ્રો (HWC)ને જોડવું.

3. યુ-વિન પોર્ટલ

ઓક્ટોબર 2024માં શરૂ કરવામાં આવેલ યુ-વિન પોર્ટલ રસીકરણ સેવાઓનાં સંપૂર્ણ ડિજિટાઇઝેશન માટે અને સાર્વત્રિક રસીકરણ કાર્યક્રમ હેઠળ ગર્ભવતી મહિલાઓ અને બાળકો માટે જન્મથી 17 વર્ષ સુધીનાં રસીકરણનાં રેકોર્ડને જાળવવા માટે વિકસાવવામાં આવ્યું છે. ડિજિટલ પ્લેટફોર્મની નાગરિક-કેન્દ્રિત સેવાઓમાં 'કોઈ પણ સમયે એક્સેસ' અને 'એનિવેર' રસીકરણ સેવાઓ, યુ-વિન વેબ-પોર્ટલ અથવા યુ-વિન સિટિઝન મોબાઇલ એપ્લિકેશનનો ઉપયોગ કરીને નાગરિકો દ્વારા સ્વ-નોંધણી, સ્વચાલિત એસએમએસ ચેતવણીઓ, સાર્વત્રિક ક્યુઆર-આધારિત ઇ-રસીકરણ પ્રમાણપત્ર અને ઉપયોગિતાનો સમાવેશ થાય છે, જેથી તેઓ પોતાના માટે આયુષ્યમાન ભારત સ્વાસ્થ્ય ખાતા (ABHA) આઇડી અને તેમના બાળકો માટે ચાઇલ્ડ આભા આઇડી તૈયાર કરી શકે. આ પોર્ટલ હિન્દી સહિત 11 પ્રાદેશિક ભાષાઓમાં ઉપલબ્ધ છે. નવેમ્બર 2024 સુધીમાં, 7.43 કરોડ લાભાર્થીઓની નોંધણી કરવામાં આવી છે, 1.26 કરોડ રસીકરણ સત્રો યોજાયા છે અને  યુ-વિન પર 27.77 કરોડ રસી ડોઝ નોંધાયા છે.

4. આરોગ્ય સેતુ એપ

આરોગ્ય સેતુને નેશનલ હેલ્થ એપમાં પરિવર્તિત કરવામાં આવી છે, જે એબીડીએમ દ્વારા સંચાલિત ડિજિટલ આરોગ્ય સેવાઓની સંપૂર્ણ ભરમારને લાવે છે. આરોગ્ય સેતુનો ઉપયોગ કરીને કોઈ પણ વ્યક્તિ આયુષ્માન ભારત સ્વાસ્થ્ય ખાતા માટે નોંધણી કરાવી શકે છે અને સહભાગી હેલ્થકેર પ્રોવાઇડર્સ સાથે આદાનપ્રદાન માટે તેનો લાભ લઈ શકે છે અને વ્યક્તિને ચકાસાયેલા હેલ્થકેર વ્યાવસાયિકો અને આરોગ્ય સેવા પ્રદાતાઓ પાસેથી સતત ડિજિટલ લેબ રિપોર્ટ્સ, પ્રિસ્ક્રિપ્શન અને નિદાન પ્રાપ્ત કરવાની મંજૂરી આપે છે. આરોગ્ય સેતુ ઇ-સંજીવની ઓપીડી એપ્લિકેશન દ્વારા સંચાલિત ડોક્ટરની ઓનલાઇન એપોઇન્ટમેન્ટને શેડ્યૂલ કરવામાં પણ મદદ કરે  છે. કોઈ પણ વ્યક્તિ ડોક્ટરની એપોઇન્ટમેન્ટ્સનું શેડ્યૂલ કરી શકે છે અને કોઈનાં ઘરે આરામથી ડોક્ટરની સલાહ લઈ શકે છે. આરોગ્ય સેતુનો ઉપયોગ કરીને, કોઈ પણ કોવિડ 19 રસીકરણ પ્રમાણપત્ર પણ ડાઉનલોડ કરી શકે છે અથવા પ્રમાણપત્રમાં ફેરફારની વિનંતી કરી શકે છે.

5. ઇ-હોસ્પિટલ

ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને ઇન્ફોર્મેશન ટેકનોલોજી મંત્રાલયની ડિજિટલ ઇન્ડિયા પહેલનાં ભાગરૂપે ઇ-હોસ્પિટલ, ઇ-બ્લડબેંક અને ઓનલાઇન રજિસ્ટ્રેશન સિસ્ટમ (ORS) એપ્લિકેશન વિકસાવવામાં આવી હતી. ઇ-હોસ્પિટલ એપ્લિકેશન એ હોસ્પિટલોનાં  આંતરિક વર્કફ્લો અને પ્રક્રિયાઓ માટે હોસ્પિટલ મેનેજમેન્ટ ઇન્ફર્મેશન સિસ્ટમ (HMIS) છે. આ વન સ્ટોપ સોલ્યુશન દર્દીઓ, હોસ્પિટલો અને ડોકટરોને એક જ ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ પર જોડવામાં મદદ કરે છે. ઈ-હોસ્પિટલને કેન્દ્ર સરકાર/રાજ્ય સરકાર/સ્વાયત્ત/સહકારી હોસ્પિટલોને 'સાસ' (સોફ્ટવેર એઝ અ સર્વિસ) મોડલ મારફતે ક્લાઉડ પર ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવે છે.

ઇ-બ્લડબેંક એપ્લિકેશન સંપૂર્ણ બ્લડ બેંક મેનેજમેન્ટ સિસ્ટમનાં અમલીકરણની સુવિધા આપે છે. ઓનલાઇન રજિસ્ટ્રેશન સિસ્ટમ (ઓઆરએસ) ડિજિટલ ઇન્ડિયા પહેલ છે, જેનો ઉદ્દેશ દર્દીઓ માટે હોસ્પિટલ સેવાઓની ઓનલાઇન સુલભતા પ્રદાન કરવાનો છે, જે આયુષ્માન ભારત સ્વાસ્થ્ય ખાતા સાથે સંકલિત છે.

6. નેશનલ ટેલી મેન્ટલ હેલ્થ પ્રોગ્રામ (Tele MANAS)

સરકારે  10 ઓક્ટોબર, 2022ના રોજ "રાષ્ટ્રીય ટેલી મેન્ટલ હેલ્થ પ્રોગ્રામ" શરૂ કર્યો છે, જેનો ઉદ્દેશ દેશમાં ગુણવત્તાયુક્ત માનસિક સ્વાસ્થ્ય પરામર્શ અને સંભાળ સેવાઓની સુલભતામાં વધારો કરવાનો છે. 20 જાન્યુઆરી, 2025 સુધીમાં 36 રાજ્યો / કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોએ 53 ટેલિ માનસ સેલની સ્થાપના કરી છે અને ટેલિ માનસિક સ્વાસ્થ્ય સેવાઓ શરૂ કરી છે.  હેલ્પલાઈન નંબર પર 17.6 લાખથી વધુ કોલ હેન્ડલ કરવામાં આવ્યા છે.

ડિજિટલ હેલ્થકેરને આકાર આપતી ચાવીરૂપ નીતિઓ

1. રાષ્ટ્રીય સ્વાસ્થ્ય નીતિ (NHP) 2017

NHP 2017 સ્વાસ્થ્ય સેવા વિતરણને યોગ્ય બનાવવા માટે ડિજિટલ તકનીકનાં ઉપયોગ પર ભાર મૂકે છે. તે સુલભતા અને કાર્યક્ષમતામાં સુધારો કરવા માટે ઇલેક્ટ્રોનિક હેલ્થ રેકોર્ડ્સ, હેલ્થ ઇન્ફર્મેશન સિસ્ટમ્સ અને ટેલિમેડિસિનની હિમાયત કરે છે. તેનો ઉદ્દેશ રાષ્ટ્રીય હેલ્થકેર માળખાની અંદર ડિજિટલ હેલ્થ સોલ્યુશન્સને સંકલિત કરવાનો પણ છે, જેથી ખાસ કરીને ગ્રામીણ અને વંચિત વિસ્તારોમાં સેવા પૂરી પાડવામાં રહેલી ખામીઓ દૂર કરી શકાય.

2. રાષ્ટ્રીય સ્વાસ્થ્ય અભિયાન (NHM)

NHM એ એક પ્રોગ્રામ છે જે NHPનાં લક્ષ્યોને પ્રાપ્ત કરવા માટે કાર્ય કરે છે. NHM સ્વાસ્થ્ય ક્ષેત્રમાં સુધારો કરવા, સ્વાસ્થ્ય સુવિધાઓમાં પર્યાપ્ત માનવ સંસાધનની ઉપલબ્ધતા, ગુણવત્તાયુક્ત સ્વાસ્થ્ય સારસંભાળની ઉપલબ્ધતા વધારવા, ખાસ કરીને ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં વંચિત અને હાંસિયામાં ધકેલાઇ ગયેલા જૂથો માટે ગુણવત્તાયુક્ત સ્વાસ્થ્ય સારસંભાળની ઉપલબ્ધતા અને સુલભતા વધારવા માટે સહાયતા પ્રદાન કરે છે. આ મંત્રાલય એનએચએમ હેઠળ પ્રોગ્રામ ઇમ્પ્લિમેન્ટેશન પ્લાન (PIP) સ્વરૂપે પ્રાપ્ત થયેલી દરખાસ્તોનાં આધારે જાહેર હેલ્થકેર સિસ્ટમને મજબૂત કરવા રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોને ટેકનિકલ અને નાણાકીય સહાય પૂરી પાડે છે.

3. હેલ્થ ડેટા મેનેજમેન્ટ પોલિસી

એબીડીએમ (ABDM)નો એક મહત્વપૂર્ણ ઘટક, આ નીતિ ડિજિટલ આરોગ્ય રેકોર્ડ્સ માટે ડેટા ગોપનીયતા, સુરક્ષા અને શાસનનાં ધોરણોની રૂપરેખા આપે છે. તે દર્દીની સંમતિ, ડેટા અનામીકરણ અને સુરક્ષિત ડેટા વિનિમયને સુનિશ્ચિત કરે છે. આ નીતિ આરોગ્યની સંવેદનશીલ માહિતીનાં ઉપયોગ અને વહેંચણી પર કડક પ્રોટોકોલનો અમલ કરે છે, જે સુનિશ્ચિત કરે છે કે હેલ્થકેર પ્રોવાઇડર્સ, વીમા કંપનીઓ અને સરકારી એજન્સીઓ સહિત તમામ હિતધારકો એકસમાન ડેટા સંરક્ષણ પગલાંનું પાલન કરે છે.

4. રાષ્ટ્રીય ડિજિટલ સ્વાસ્થ્ય અભિયાન (NDHM)

NDHMનો હેતુ દેશનાં તમામ નાગરિકોને સાર્વત્રિક આરોગ્ય કવરેજ પ્રદાન કરવામાં ભારતને આત્મનિર્ભર બનાવવાનો છે. તે રાષ્ટ્રીય સ્વાસ્થ્ય નીતિ (NHP) 2017 અને નેશનલ ડિજિટલ હેલ્થ બ્લુપ્રિન્ટ (NDHB)નાં લક્ષ્યાંકો અને ઉદ્દેશો સાથે સુસંગત છે,  જેનો ઉદ્દેશ દેશભરમાં હેલ્થકેર સેવાઓ પ્રદાન કરવા માટે ડિજિટલ માળખું ઊભું કરવાનો છે. NDHB ડિજિટલ હેલ્થ ઇન્ટિગ્રેશન મારફતે સાર્વત્રિક આરોગ્ય કવરેજ પ્રાપ્ત કરવા માટે વ્યૂહાત્મક રોડમેપ તરીકે સેવા આપે છે. તે મજબૂત ડિજિટલ હેલ્થકેર ઇકોસિસ્ટમને સુનિશ્ચિત કરવા માટે આંતરવ્યવહારિકતા, સાયબર સુરક્ષા અને ડેટા આદાનપ્રદાન મિકેનિઝમ્સ માટે એક માળખાગત અભિગમ પ્રદાન કરે છે. એનડીએચએમ ભારતમાં રાષ્ટ્રીય ડિજિટલ હેલ્થકેર ઇકોસિસ્ટમની કલ્પના કરે છે, જે સાર્વત્રિક સ્વાસ્થ્ય કવચને ટેકો આપે છે, જે કાર્યક્ષમ, સુલભ, સર્વસમાવેશક, વાજબી, સમયસર અને સલામત છે. આ ડિજિટલ માળખાગત સુવિધામાં મોટી માત્રામાં સ્વાસ્થ્ય સંબંધિત ડેટા અને વિવિધ પ્રમાણિત ડિજિટલ સેવાઓનો સમાવેશ થાય છે, ત્યારે લોકોની વ્યક્તિગત માહિતીની કડક ગોપનીયતા અને સુરક્ષાની ખાતરી આપવામાં આવે છે.

NDHM સમગ્ર દેશમાં નીચેની ડિજિટલ સિસ્ટમનો અમલ કરશેઃ

• હેલ્થ આઈડી: ભૂતકાળનાં આરોગ્યનાં રેકોર્ડનાં આધારે કોઈ પણ વ્યક્તિને ઓળખવા અને પ્રમાણિત કરવા માટે આધાર આઈડીની જેમ યુનિક હેલ્થ આઈડી (UHID)નો  અમલ.
• ડિજી ડોક્ટરઃ નામ, સંસ્થા, લાયકાત, વિશેષતા અને વર્ષોનો અનુભવ અને અન્ય જરૂરી વિગતો જેવી વ્યક્તિગત વિગતો સાથે તબીબોનો ભંડાર.
• હેલ્થ ફેસિલિટી રજિસ્ટર (HFR): દેશભરમાં આરોગ્ય સુવિધાઓનો ભંડાર છે. HFRને કેન્દ્રીય રીતે જાળવવામાં આવશે અને ભારતમાં ખાનગી અને જાહેર આરોગ્ય સુવિધાઓનાં પ્રમાણિત ડેટા વિનિમયને સરળ બનાવશે.
• પર્સનલ હેલ્થ રેકોર્ડ્સ (PHR): PHRએ વ્યક્તિનો ઇલેક્ટ્રોનિક રેકોર્ડ છે, જેમાં તે વ્યક્તિની આરોગ્ય સંબંધિત માહિતી હોય છે.
• ઇલેક્ટ્રોનિક મેડિકલ રેકોર્ડ્સ (EMR): એક એપ્લિકેશન જે દર્દીનાં તબીબી અને સારવારનાં ઇતિહાસને સમાવે છે. EMRની કલ્પના વેબ-આધારિત સિસ્ટમ તરીકે કરવામાં આવી છે, જે સુવિધામાં દર્દીની આરોગ્ય સંબંધિત વિસ્તૃત માહિતી ધરાવતી હશે.

5. પ્રધાનમંત્રી આયુષ્માન ભારત સ્વાસ્થ્ય માળખાગત મિશન (PM-ABHIM)

PM-ABHIM પ્રાથમિક, દ્વિતીયક અને તૃતીયક હેલ્થકેર ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરને મજબૂત કરવા, સેવા ડિલિવરીમાં સુધારો કરવા ડિજિટલ હેલ્થ ટેકનોલોજીઓને સંકલિત કરવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. આ પહેલનો ઉદ્દેશ મજબૂત જાહેર આરોગ્ય પ્રયોગશાળાઓ વિકસાવવાનો, કટોકટીની પ્રતિક્રિયા ક્ષમતાને વેગ આપવાનો અને ડિજિટલ ડેટાબેઝ મારફતે તબીબી સંશોધનને વધારવાનો છે. વર્ષ 2005થી જાહેર આરોગ્ય માળખા માટે તે અખિલ ભારતીયમાં સૌથી મોટી યોજના છે.

નિષ્કર્ષ

ભારતમાં ડિજિટલ હેલ્થકેર પરિવર્તન હેલ્થકેર સુલભતા અને કાર્યદક્ષતા વધારવાની પુષ્કળ સંભવિતતા ધરાવે છે. સતત નીતિગત ટેકો, માળખાગત વિકાસ અને જાહેર-ખાનગી જોડાણો સાથે દેશ ડિજિટલ સ્વાસ્થ્યમાં વૈશ્વિક નેતા તરીકે ઊભરી આવવાની તૈયારીમાં છે. ભવિષ્યનાં ફોકસ ક્ષેત્રોમાં એઆઇ-સંચાલિત ડાયગ્નોસ્ટિક્સ, બ્લોકચેન-આધારિત હેલ્થ રેકોર્ડ્સ અને વિસ્તૃત સાયબર સિક્યોરિટી ફ્રેમવર્કનો સમાવેશ થાય છે.

ડિજિટલ હેલ્થકેર આંતરમાળખા અને નીતિઓ પ્રત્યેનો ભારત સરકારનો સક્રિય અભિગમ એક વધારે કાર્યક્ષમ અને સુલભ આરોગ્ય તંત્રને આકાર આપી રહ્યો છે. ડિજિટલ હેલ્થ અને ટેકનોલોજીકલ ક્ષેત્રે વધી રહેલાં રોકાણો સાથે ભારતની હેલ્થકેર સિસ્ટમ ડિજિટલ ટ્રાન્સફોર્મેશન માટે વૈશ્વિક સ્તરે માન્યતા પ્રાપ્ત મોડલ તરીકે વિકસિત થશે એવી અપેક્ષા છે, જે અન્ય વિકાસશીલ દેશો માટે માપદંડો સ્થાપિત કરશે.

સંદર્ભો

https://www.weforum.org/stories/2025/01/india-can-be-a-global-pathfinder-in-digital-health-here-s-how/

https://pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2069177

https://pib.gov.in/PressNoteDetails.aspx?NoteId=153215

https://pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2079025

https://esanjeevani.mohfw.gov.in/#/

https://mohfw.gov.in/sites/default/files/Note%2Bon%2BPMABHIMM%2B%28Annexure-1%29-1.pdf

https://sansad.in/getFile/loksabhaquestions/annex/183/AU4291_iZ4rnu.pdf?source=pqals

https://telemanas.mohfw.gov.in/telemanas-dashboard/#/

https://abdm.gov.in:8081/uploads/Accelerating_Digitisation_in_Healthcare_Delivery_v3_fad6fe700f.pdf

https://sansad.in/getFile/loksabhaquestions/annex/183/AU4290_2fN0re.pdf?source=pqals

https://sansad.in/getFile/loksabhaquestions/annex/183/AU1848_XZjLC3.pdf?source=pqals

https://abdm.gov.in:8081/uploads/Digital_Health_Incentive_Scheme_3c3766a182.pdf

https://pib.gov.in/PressReleasePage.aspx?PRID=2053721

https://pib.gov.in/PressNoteDetails.aspx?NoteId=151782&ModuleId=3&reg=3&lang=1

https://abdm.gov.in/

https://dashboard.abdm.gov.in/abdm/

https://www.makeinindia.com/national-digital-health-mission

https://www.facebook.com/OfficialDigitalIndia/photos/digitalhealthcare-the-ministry-of-health-and-family-welfare-government-of-india-/4163426657026778/

પીડીએફ ડાઉનલોડ કરવા માટે અહીં ક્લિક કરો (0.64 MB, Format: PDF)

 

AP/IJ/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com

(Release ID: 2094722) Visitor Counter : 25