Press Release:Press Information Bureau

ઇલેક્ટ્રોનિક્સ તથા સૂચના પ્રોદ્યોગિકી મંત્રી

ડ્રાફ્ટ ડિજિટલ પર્સનલ ડેટા પ્રોટેક્શન રૂલ્સ

Posted On: 05 JAN 2025 9:54AM by PIB Ahmedabad

પરિચય

ડિજિટલ પર્સનલ ડેટા પ્રોટેક્શન રૂલ્સના ડ્રાફ્ટનો હેતુ તેમના વ્યક્તિગત ડેટાના રક્ષણ માટે નાગરિકોના અધિકારોનું રક્ષણ કરવાનો છે. આ નિયમો ડિજિટલ પર્સનલ ડેટા પ્રોટેક્શન એક્ટ, 2023 (ડીપીડીપી એક્ટ)ને કાર્યરત કરવાનો પ્રયાસ કરે છે, જે ડિજિટલ પર્સનલ ડેટાની સુરક્ષા માટે એક મજબૂત માળખું ઊભું કરવાની ભારતની કટિબદ્ધતાને અનુરૂપ છે.

સરળતા અને સ્પષ્ટતા સાથે તૈયાર કરવામાં આવેલા આ નિયમો ઝડપથી વિકસતા ડિજિટલ અર્થતંત્રમાં નાગરિકોને સશક્ત બનાવવા માટે બનાવવામાં આવ્યા છે. તેઓ નિયમન અને નવીનીકરણ વચ્ચે યોગ્ય સંતુલન પ્રાપ્ત કરવાની સાથે સાથે ડીપીડીપી એક્ટ અનુસાર નાગરિકોના અધિકારોનું રક્ષણ કરવા માગે છે, જેથી ભારતની વધતી જતી ઇનોવેશન ઇકોસિસ્ટમનો લાભ તમામ નાગરિકો અને ભારતના ડિજિટલ અર્થતંત્રને મળી રહે. તેઓ ડેટાના અનધિકૃત વ્યાપારી ઉપયોગ, ડિજિટલ નુકસાન અને વ્યક્તિગત ડેટા ઉલ્લંઘન જેવા વિશિષ્ટ પડકારોનો પણ સામનો કરે છે.

મુખ્ય વિશેષતાઓ

નિયમો નાગરિકોને ડેટા પ્રોટેક્શન ફ્રેમવર્કના કેન્દ્રમાં રાખે છે. ડેટા ફિડ્યુસિયરીઝ વ્યક્તિગત ડેટા પર કેવી રીતે પ્રક્રિયા કરવામાં આવે છે તે વિશે સ્પષ્ટ અને સુલભ માહિતી પૂરી પાડવી જોઈએ, જે જાણકાર સંમતિને સક્ષમ બનાવે છે. નાગરિકોને ડેટા ભૂંસી નાખવાની માંગ કરવા, ડિજિટલ નોમિનીની નિમણૂક કરવા અને તેમના ડેટાનું સંચાલન કરવા માટે વપરાશકર્તા-મૈત્રીપૂર્ણ મિકેનિઝમ્સને ઍક્સેસ કરવાના અધિકારો સાથે સશક્ત બનાવવામાં આવ્યા છે.

નિયમો નાગરિકોને તેમના ડેટા પર વધુ નિયંત્રણ આપીને સશક્ત બનાવે છે. જાણકાર સંમતિ માટેની જોગવાઈઓ, ભૂંસી નાખવાનો અને ફરિયાદ નિવારણનો અધિકાર ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ પરનો વિશ્વાસ વધારે છે. માતાપિતા અને વાલીઓને તેમના બાળકો માટે ઓનલાઇન સલામતી સુનિશ્ચિત કરવા માટે સશક્ત બનાવવામાં આવ્યા છે.

નવીનતા અને નિયમન વચ્ચે સંતુલન

ભારતનું મોડેલ વ્યક્તિગત ડેટાને સુરક્ષિત રાખવા માટે નવીનતા અને નિયમનને પ્રોત્સાહન આપવા વચ્ચે એક અનન્ય સંતુલન બનાવે છે. મર્યાદિત વૈશ્વિક માળખાથી વિપરીત, આ નિયમો નાગરિક કલ્યાણને પ્રાધાન્ય આપવાની સાથે આર્થિક વિકાસને પ્રોત્સાહિત કરે છે. હિસ્સેદારો આને ડેટા ગવર્નન્સ માટેના નવા વૈશ્વિક નમૂના તરીકે જુએ છે.

આ માળખામાં નાના ઉદ્યોગો અને સ્ટાર્ટઅપ્સ માટે અનુપાલનનો બોજ ઘટાડવાની કલ્પના કરવામાં આવી છે. એક પર્યાપ્ત સમયગાળો પૂરો પાડવામાં આવશે જેથી નાના ઉદ્યોગોથી લઈને મોટા કોર્પોરેટ્સ સુધીના તમામ હિસ્સેદારો, નવા કાયદાનું પાલન પ્રાપ્ત કરવા માટે સરળતાથી સંક્રમણ કરી શકે.

ડિજીટલ-પ્રથમ અભિગમ

નિયમો " ડિઝાઇન દ્વારા ડિજિટલ" ફિલસૂફીને સ્વીકારે છે. જીવનની સરળતા અને વેપાર-વાણિજ્યની સરળતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે સંમતિ વ્યવસ્થા, ફરિયાદ નિવારણ અને ડેટા પ્રોટેક્શન બોર્ડની કામગીરીને "ડિજિટલના રૂપમાં" પરિકલ્પિત કરવામાં આવી છે. આ બોર્ડ ડિજિટલ ઓફિસ તરીકે કામ કરશે, જેમાં ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ અને એપ્લિકેશન હશે, જેથી નાગરિકો ડિજિટલ રીતે તેનો સંપર્ક કરી શકે અને તેમની શારીરિક ઉપસ્થિતિ વગર તેમની ફરિયાદોનો નિવેડો લાવી શકે.

ફરિયાદોની પ્રક્રિયાથી માંડીને ડેટા ફિડ્યુશિયરી સાથે વાતચીત કરવા સુધી, કાર્યપ્રવાહને ઝડપ અને પારદર્શિતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે શ્રેષ્ઠ બનાવવામાં આવે છે. આ શાસન પ્રત્યે ભારતના દૂરંદેશીભર્યા અભિગમને પ્રતિબિંબિત કરે છે અને નાગરિકો અને ડેટા ફિડ્યુશિયરી વચ્ચે વિશ્વાસનું નિર્માણ કરે છે.

હિતધારકોની ચિંતાઓને દૂર કરવી

વ્યવસાયો વ્યવહારિક માળખાથી લાભ મેળવે છે. ગ્રેડેડ જવાબદારીઓ ઓછા અનુપાલન બોજ સાથે સ્ટાર્ટઅપ્સ અને એમએસએમઇને પૂરી પાડે છે, જ્યારે નોંધપાત્ર ડેટા વિશ્વાસપાત્ર વ્યક્તિઓની જવાબદારીઓ ઊંચી હોય છે. ક્ષેત્ર-વિશિષ્ટ ડેટા સંરક્ષણ પગલાં કાયદા અને નિયમો દ્વારા બનાવવામાં આવેલા મુખ્ય વ્યક્તિગત ડેટા સંરક્ષણ માળખાને પૂરક બનાવી શકે છે.

ડેટા પ્રોટેક્શન બોર્ડનો ડિજિટલ ઓફિસ અભિગમ ફરિયાદોના ઝડપી અને પારદર્શક નિરાકરણની ખાતરી કરશે. બોર્ડે ડિફોલ્ટ માટે દંડ લાદતી વખતે ડિફોલ્ટની પ્રકૃતિ અને ગંભીરતા, અસર ઘટાડવાના પ્રયાસો વગેરે જેવા પરિબળોને ધ્યાનમાં લેવાની જરૂર છે. તદુપરાંત, ડેટા ફિડ્યુશિઅર્સ કાર્યવાહીના કોઈપણ તબક્કે સ્વેચ્છાએ બાંહેધરી આપી શકે છે, જેનાથી બોર્ડ દ્વારા સ્વીકારવામાં આવે તો તેને પરત લેવામાં આવશે. આ નાગરિકોના અધિકારોનું રક્ષણ કરવાની જરૂરિયાતને સંતુલિત કરે છે, જ્યારે વ્યક્તિગત ડેટા પર પ્રક્રિયા કરતા લોકો માટે નિષ્પક્ષ ન્યાયિક માળખું પૂરું પાડે છે.

મહત્વપૂર્ણ ડેટા પ્રોટેક્શન માટે વાર્ષિક ડેટા સુરક્ષા અસર આકારણીઓ અને ઓડિટ માટેની જોગવાઈઓ પાલન સુરક્ષિત કરવા માટે અસરકારક વ્યવસ્થા સુનિશ્ચિત કરે છે.

સમાવિષ્ટ અભિગમ

ડ્રાફ્ટના નિયમો વિવિધ હિસ્સેદારો પાસેથી એકત્રિત કરવામાં આવેલા વ્યાપક ઇનપુટ્સ અને વૈશ્વિક શ્રેષ્ઠ પ્રયાસોના અભ્યાસ પર આધારિત છે. તેઓ ડીપીડીપી એક્ટમાં જણાવેલા સિદ્ધાંતો પર આધારિત છે. ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને ઇન્ફોર્મેશન ટેકનોલોજી મંત્રાલયે કાયદો ઘડવા માટે સર્વસમાવેશક અભિગમ અપનાવવાની સરકારની કટિબદ્ધતાને અનુરૂપ MyGov પ્લેટફોર્મ મારફતે 18.02.2025 સુધી જનતા અને હિતધારકો પાસેથી પ્રતિસાદ/ટિપ્પણીઓ મંગાવી છે.

જાગૃતિની પહેલ

નાગરિકોના જોડાણના મહત્વને સમજીને, સરકાર એક વ્યાપક જાગૃતિ અભિયાનની યોજના ધરાવે છે. આ પહેલો નવા માળખા હેઠળ નાગરિકોને તેમના અધિકારો અને જવાબદારીઓ વિશે શિક્ષિત કરશે, જે ડેટા જવાબદારીની સંસ્કૃતિને પ્રોત્સાહન આપશે.

આ નિયમો મારફતે ભારત સમાન ડિજિટલ ભવિષ્યને આકાર આપવાના નેતૃત્વને પ્રદર્શિત કરે છે. ડ્રાફ્ટ નિયમો નવીનતા-સંચાલિત અને સર્વસમાવેશક વૃદ્ધિને સુરક્ષિત કરવાની સાથે સાથે નાગરિકોના ડિજિટલ વ્યક્તિગત ડેટાનું રક્ષણ સુનિશ્ચિત કરવાની ભારતની પ્રતિબદ્ધતાનો પુરાવો છે.

મહત્વપૂર્ણ લિંક્સ