માનવીય લાગણીઓ સાર્વત્રિક છે અને સિનેમા એક ભાષા અજ્ઞેયવાદી માધ્યમ છે, જે વિશ્વભરના લોકો સાથે જોડાઈ શકે છે. શું વાર્તાઓ અને વાર્તા કહેવાની કળામાં સીમાઓ, ભાષાઓ અને સંસ્કૃતિઓને પાર કરવાની શક્તિ છે? આજે પણજીમાં કલા એકેડમી ખાતે 55મા આંતરરાષ્ટ્રીય ફિલ્મ મહોત્સવ (આઈએફએફઆઈ)માં ફિલ્મ સ્ક્રીનિંગની સાથે સાથે 'સ્ટોરીઝ ધેટ ટ્રાવેલ' નામના આ વિષય પર પેનલ ડિસ્કશનનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું.

આ પ્રતિષ્ઠિત પેનલિસ્ટમાં ભારતમાં જન્મેલા બ્રિટિશ પારસી લેખક, નાટ્યકાર, પટકથા લેખક ફારુખ ધોંડી, સ્પેનિશ નિર્માતા અન્ના સૌરા, પ્રસિદ્ધ અભિનેતા તન્નિષ્ઠ ચેટર્જી, પ્રસિદ્ધ અભિનેતા અને નિર્માતા વાણી ત્રિપાઠી ટીકુ અને અંગ્રેજી દસ્તાવેજી ફિલ્મ દિગ્દર્શક લ્યુસી વોકરનો સમાવેશ થાય છે. ભારતીય ફિલ્મ દિગ્દર્શક અને નિર્માતા બોબી બેદીએ વાર્તાઓ કહેવાની વિવિધ બારીકાઈઓ પર પ્રકાશ પાડતી ચર્ચાઓનું સંચાલન કર્યું હતું, જે સાર્વત્રિક છે, તેમ છતાં તે પ્રદેશ, દેશ અથવા સંસ્કૃતિ વિશિષ્ટ હોઈ શકે છે.

બોબી બેદીએ આ સત્રની શરૂઆત એ નિવેદન સાથે કરી હતી કે ભારતમાં વૈશ્વિક સ્તરે લોકપ્રિય અને મજબૂત ફિલ્મ નિર્માણ ઉદ્યોગ છે; પરંતુ ભારતીય ફિલ્મ નિર્માતાઓ ડાયસ્પોરાથી પર રહીને પ્રેક્ષકો વિશે વિચારતા નથી અને તેથી, ઘણીવાર આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રેક્ષકો સાથે જોડાઈ શકતા નથી.

દસ્તાવેજી ફિલ્મ નિર્માતા લ્યુસી વોકર, જેમની ફિલ્મ 'માઉન્ટેન ક્વીન: ધ સમિટ્સ ઓફ લ્હાકપા શેરપા' એ તાજેતરમાં જ ઇફ્ફી સહિતના ફિલ્મ ફેસ્ટિવલમાં પ્રશંસા મેળવી છે, તેમને લાગે છે કે "વ્યક્તિએ એવા લોકો અને જીવો વિશે ફિલ્મો બનાવવી જોઈએ જેની તેઓ કાળજી લે છે". તેને દુનિયાભરમાં ફરવું ગમે છે, પરંતુ ટૂરિસ્ટ તરીકે નહીં, પરંતુ સ્થાનિક લોકો પર ફિલ્મો બનાવવી ગમે છે, એમ તેમણે કહ્યું હતું.

વાણી ત્રિપાઠી ટિકુએ જણાવ્યું હતું કે, "વસુદૈવ કુટુમ્બકમ" એ ભારતનો મંત્ર છે. તે હંમેશાં વાર્તા કહેનારાઓની ભૂમિ રહી છે અને "કથાવાચન" હંમેશાં આપણી પરંપરા રહી છે. તેમણે અભિપ્રાય આપ્યો હતો કે ભારતની બહારથી આવેલી વાર્તાઓ પણ દેશમાં કહેવામાં આવે છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, "આખરે જે વાર્તાઓ પ્રવાસ કરે છે તેમાં સાર્વત્રિકતા અને સાંસ્કૃતિક જોડાણનું તત્વ હોય છે."

ફારુખ ધોંડીએ માનવજાતિમાં કથા-કથનના ઇતિહાસમાં ડોકિયું કર્યું. "દરેક જાતિ, દરેક સંસ્કૃતિને તેની પોતાની પૌરાણિક કથાઓ હોય છે. અહીંથી જ વાર્તા શરૂ થાય છે! પૌરાણિક કથાઓ આપણને સંસ્કૃતિના નીતિશાસ્ત્ર વિશે કહે છે. કેટલાક મુસાફરી કરે છે, જ્યારે કેટલાક નથી કરતા". તેમણે અભિપ્રાય આપ્યો હતો કે, બધી વાર્તાઓ વિશ્વમાં દરેક જગ્યાએ પ્રેક્ષકો સાથે સમાનરૂપે કનેક્ટ થતી નથી. તેમણે આગળ સમજાવ્યું કે રાજ કપૂરે ભારતીય ખેડૂતો અને શહેરી ગરીબો વિશેની વાર્તાઓ સોવિયેટ પ્રેક્ષકો સાથે સંકળાયેલી છે અને કઝાકિસ્તાન, ઉઝબેકિસ્તાન અને નજીકના દેશોમાં પુરસ્કારો જીત્યા છે, જો કે તે સમાન અર્થમાં યુએસ અથવા યુરોપમાં તેનો પડઘો પડ્યો નથી. પરંતુ બીજી તરફ સત્યજિત રેની નવલકથાની વાર્તાઓ યુરોપ અને અમેરિકાના પ્રેક્ષકો સાથે જોડાઈ શકે છે.

તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, પછીના તબક્કામાં આધુનિક વાસ્તવિકતા પરની વાર્તાઓ આવી જે વિશ્વમાં દરેક જગ્યાએ અસ્તિત્વ ધરાવે છે અને સ્લમડોગ મિલિયોનેર અને સલામ બોમ્બે જેવી ફિલ્મો  વિશ્વભરના ઘણા લોકો સાથે જોડાયેલી છે. મોનસૂન વેડિંગ, જેમાં 'લવ કોન્કર્સ ઓલ'નો સાર્વત્રિક સંદેશ છે, તેને પશ્ચિમી પ્રેક્ષકો સાથે જોડાણ મળ્યું. એવું જ બેન્ડિટ ક્વીને પણ કર્યું હતું, જે એક અલગ ભાષામાં હોવા છતાં અને એક અલગ સંસ્કૃતિમાં સ્થાપિત હોવા છતાં, તેના અધિકારો માટે લડતી એક મહિલાની વાર્તાથી પશ્ચિમી પ્રેક્ષકોને આશ્ચર્યચકિત કરી દે છે, એમ ફારુખ ધોંડીએ જણાવ્યું હતું.

જાણીતા સ્પેનિશ ફિલ્મ સર્જક કાર્લોસ સૌરાની પુત્રી અન્ના સૌરાએ કહ્યું હતું કે ઇન્ટરનેટના યુગમાં લોકો દુનિયાભરના કન્ટેન્ટ સુધી પહોંચી જાય છે અને તેથી બધી વાર્તાઓના વૈશ્વિક દર્શકો છે. તેણીએ એ હકીકત પર ભાર મૂક્યો કે "મનુષ્ય તરીકે આપણી સાથે જોડાયેલી વાર્તાઓ સમગ્ર વિશ્વમાં જોડાશે". આ વાર્તાઓ વિશ્વના કોઈપણ ખૂણેથી હોઈ શકે છે, એમ તેમણે જણાવ્યું હતું. અન્ના સૌરાએ એવો અભિપ્રાય વ્યક્ત કર્યો હતો કે ફિલ્મ ફેસ્ટિવલ અને ઓટીટીએ ડોક્યુમેન્ટરી અને શોર્ટ ફિલ્મોને પણ એક પ્લેટફોર્મ આપ્યું છે અને તેથી જ બધા માટે એક વિશાળ બજાર ખોલ્યું છે. જોકે એણે કહ્યું હતું કે દુનિયાભરના પ્રોજેક્ટ્સને પ્રમોટ કરવાની જવાબદારી પ્રોડયુસર્સ અને ફિલ્મ મેકર્સની છે. આ સંદર્ભમાં તેમણે જણાવ્યું હતું કે, એવી થીમ્સ છે જે સમગ્ર વિશ્વમાં પ્રવાસ કરી શકે છે અને સમજી શકાય છે અને તેના માટે ભાષા અવરોધરૂપ નથી.

એસ અભિનેતા તન્નીષ્ઠા ચેટર્જીએ વૈશ્વિક પ્રેક્ષકો માટે વાર્તાઓની અપીલ પરની ચર્ચામાં એક કલાકારનો દ્રષ્ટિકોણ લાવ્યો. તેણીએ જણાવ્યું હતું કે ભારતીય સમૂહ પ્રેક્ષકો વધુ ટીવી મૈત્રીપૂર્ણ છે અને સિનેમા તેમના માટે ગૌણ છે. અભિનેતાએ સમજાવ્યું હતું કે ભારતીય સિનેમા મોટેથી અને ઉજવણી કરે છે, જે સંસ્કૃતિની જેમ છે, જ્યારે પશ્ચિમમાં, લાગણીઓ વધુ સૂક્ષ્મ રીતે વ્યક્ત કરવામાં આવે છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, સાંસ્કૃતિક બારીકાઈઓ પણ દરેક દેશમાં બદલાતી રહે છે.

તન્નીષ્ઠા ચેટર્જીએ એમ પણ જણાવ્યું હતું કે ભાવનાઓ સાર્વત્રિક છે. "પરંતુ જ્યારે થીમ સ્થાનિક હોય છે, ત્યારે તે મુસાફરી કરે છે," તેણીએ જણાવ્યું હતું. અભિનેતાએ જણાવ્યું હતું કે, આપણે કંઈક સાર્વત્રિક બનાવવાનો પ્રયાસ કરવો જોઈએ નહીં, તેના બદલે સ્થાનિક વાર્તાઓ કહેવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું જોઈએ. "સંસ્કૃતિ અને લાગણીઓની સાર્વત્રિક ભાષા હંમેશાં મુસાફરી કરે છે."

બોબી બેદીએ અવતાર જેવી ફિલ્મોનો ઉલ્લેખ કર્યો  હતો જ્યાં ભારતની એક સ્થાનિક વાર્તાએ વૈશ્વિક સુપર સ્ટોરીનું સ્વરૂપ લીધું હતું. ફારુખ ધોંડીએ યાદ અપાવ્યું કે અમેરિકન સુપર હીરોની ફિલ્મોના વૈશ્વિક પ્રેક્ષકો પણ હોય છે. આના પર બોલતા, લ્યુસી વોકરે જણાવ્યું હતું કે સુપરહીરો પણ સ્થાનિક લોકો છે જે આ પ્રસંગે ઉભા થાય છે.

ચર્ચાઓ એક સામાન્ય નોંધ પર સમાપ્ત થઈ હતી કે, સાર્વત્રિક ભાવનાત્મક અપીલ ધરાવતી સ્થાનિક વાર્તાઓ વિશ્વભરના પ્રેક્ષકોને જીતી લેશે.

AP/IJ/GP/JD

(Release ID: 2076450) Visitor Counter : 10