ଉତ୍କଳ କେଶରୀ ଡ. ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବଙ୍କ ୧୨୫ତମ ଜୟନ୍ତୀ ଅବସରରେ ସଂସ୍କୃତି ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟ ପକ୍ଷରୁ ଆଜି ନୂଆଦିଲ୍ଲୀସ୍ଥିତ ବିଜ୍ଞାନ ଭବନଠାରେ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସ୍ମୃତିଚାରଣ ସମାରୋହ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଯାଇଛି। କେନ୍ଦ୍ର ସଂସ୍କୃତି ଓ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ମନ୍ତ୍ରୀ ଗଜେନ୍ଦ୍ର ସିଂହ ଶେଖାୱତ, କେନ୍ଦ୍ର ଶିକ୍ଷାମନ୍ତ୍ରୀ ଧର୍ମେନ୍ଦ୍ର ପ୍ରଧାନ ଏବଂ ଓଡ଼ିଶା ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ମୋହନ ଚରଣ ମାଝୀଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତିରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଶ୍ରୀମତୀ ଦ୍ରୌପଦୀ ମୁର୍ମୁ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ। ଏକ ବର୍ଷ ବ୍ୟାପୀ ଚାଲିବାକୁ ଥିବା ଏହି ସ୍ମରଣୋତ୍ସବରେ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ, ବିଶିଷ୍ଟ ଲେଖକ, ରାଜନେତା, ଐତିହାସିକ, ସାମ୍ବାଦିକ ତଥା ଆଧୁନିକ ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ଭାବରେ ଡ. ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବଙ୍କ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଅବଦାନକୁ ବିଭିନ୍ନ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ, ବକ୍ତୃତା, ପ୍ରଦର୍ଶନୀ, ଆଲୋଚନାଚକ୍ର ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରଚାରପ୍ରସାର ଓ ପାଳନ କରାଯିବ।

କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ସ୍ଥଳରେ ଲଳିତ କଳା ଏକାଡେମୀ ପକ୍ଷରୁ ଡ. ମହତାବଙ୍କ ଜୀବନଯାତ୍ରାକୁ ନେଇ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଦର୍ଶନୀ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହୋଇଥିଲା। ଡକ୍ଟର ହରେକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଜୀବନାଦର୍ଶ, ତାଙ୍କ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଜୀବନ, ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମରେ ଯୋଗଦାନ ଏବଂ ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରତି ତାଙ୍କର ଅବଦାନ ଉପରେ ଓଡ଼ିଶାର ୧୫ରୁ ଅଧିକ କଳାକାରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଏହି ପ୍ରଦର୍ଶନୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥିଲା। ପ୍ରଦର୍ଶନୀ ଏବଂ ଚିତ୍ରକଳାର ନିଖୁଣ ଓ ଜୀବନ୍ତ ସ୍ୱରୂପ ଏବଂ ସୃଜନଶୀଳତାକୁ ମାନ୍ୟବର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପ୍ରଶଂସା କରିଥିଲେ । କଳାକାରମାନେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ସହ କଥା ହେବା ଏବଂ ଫଟୋ ଉଠାଇବାର ସୁଯୋଗ ମଧ୍ୟ ପାଇଥିଲେ। ଏହାବ୍ୟତୀତ ଡକ୍ଟର ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବଙ୍କ ଜୀବନ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରୁଥିବା ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହୋଇଥିଲା। ଏହା ତାଙ୍କର ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଯୋଗଦାନ ଏବଂ ଚିରସ୍ଥାୟୀ ଆଦର୍ଶ ପ୍ରତି ଗଭୀର ଦୃଷ୍ଟିପାତ କରିଥିଲା।

ବିଭିନ୍ନ ସ୍ମାରକୀ ଉନ୍ମୋଚନ

ଏହି ଅବସରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଡକ୍ଟର ମହତାବଙ୍କ ୧୨୫ତମ ଜୟନ୍ତୀ ଅବସରରେ ସ୍ମାରକୀ ଡାକ ଟିକଟ ଓ ମୁଦ୍ରା ଉନ୍ମୋଚନ କରିଥିଲେ।

ଏହା ବ୍ୟତୀତ ନିମ୍ନ ପୁସ୍ତକଗୁଡ଼ିକ ଉନ୍ମୋଚନ କରାଯାଇଥିଲା:

1. ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ: ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶିତ ତଥା ବୈଷ୍ଣବ ଚରଣ ସାମଲଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ରଚିତ ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ପୁସ୍ତିକା
2. ଗାଁ ମଜଲିସ୍‌: ଡକ୍ଟର ମହତାବଙ୍କ ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରାପ୍ତ ପ୍ରବନ୍ଧଗୁଡ଼ିକର ତରୁଣ କୁମାର ସାହୁଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଇଂରାଜୀ ଅନୁବାଦ
3. ଗାଁ ମଜଲିସ: ସୁଜାତା ସିବେନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଏହି ସାହିତ୍ୟ କୃତିର ହିନ୍ଦୀ ଅନୁବାଦ

ସମ୍ମାନିତ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ଏହି ପୁସ୍ତକଗୁଡ଼ିକର ପ୍ରଥମ କପି ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ।

ଭାରତର ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଡକ୍ଟର ମହତାବଙ୍କ ଅବିସ୍ମରଣୀୟ ପ୍ରଭାବ ଏବଂ ସାହିତ୍ୟ ଓ ପ୍ରଶାସନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ତାଙ୍କର ଚିରସ୍ଥାୟୀ ଅବଦାନ ଉପରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଆଲୋକପାତ କରିଥିଲେ । ଓଡ଼ିଶାର ଏହି ମହାପୁରୁଷଙ୍କ ଅବଦାନକୁ ସ୍ୱୀକୃତି ଦେବା ଏବଂ ତାଙ୍କର ଚିରସ୍ଥାୟୀ ଜୀବନ ପରମ୍ପରାକୁ ନେଇ ଏକ ବର୍ଷବ୍ୟାପୀ ଉତ୍ସବ ଆରମ୍ଭ କରିଥିବାରୁ ସେ ସଂସ୍କୃତି ମନ୍ତ୍ରଣାଳୟକୁ ଧନ୍ୟବାଦ ଜଣାଇଥିଲେ ।

ଏହି ଅବସରରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କହିଥିଲେ ଯେ ଡକ୍ଟର ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ ଜଣେ ଦୂରଦର୍ଶୀ ନେତା ଥିଲେ। ସେ ଜାଣିଥିଲେ ଯେ କେବଳ ଶାରୀରିକ ବିକାଶ ଯଥେଷ୍ଟ ନୁହେଁ ବରଂ ସାଂସ୍କୃତିକ ସଚେତନତା ମଧ୍ୟ ଆବଶ୍ୟକ । ଡକ୍ଟର ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ ଦେଶପ୍ରେମକୁ ଦେଶର ବିକାଶର ଆଧାର ବୋଲି ବିବେଚନା କରିଥିଲେ ବୋଲି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି କହିଥିଲେ ।

କେନ୍ଦ୍ର ପର୍ଯ୍ୟଟନ ଓ ସଂସ୍କୃତି ମନ୍ତ୍ରୀ ଶ୍ରୀ ଗଜେନ୍ଦ୍ର ସିଂହ ଶେଖାୱତ ତାଙ୍କ ଅଭିଭାଷଣରେ ଡ. ମହତାବଙ୍କ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଜୀବନସମ୍ପର୍କରେ ବିସ୍ତୃତ ବିବରଣୀ ପ୍ରଦାନ କରିବା ସହ ଭାରତର ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମରେ ତାଙ୍କର ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରିଥିଲେ। ଡକ୍ଟର ମହତାବ କେବଳ ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇଁ ନୁହେଁ ବରଂ ଓଡ଼ିଶାର ସାମାଜିକ ଓ ଆର୍ଥିକ ବିକାଶ ପାଇଁ ନିଜକୁ କିପରି ଉତ୍ସର୍ଗ କରିଥିଲେ ସେ ବିଷୟରେ ସେ ବିସ୍ତୃତ ଭାବେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ ।

ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ମୋହନ ଚରଣ ମାଝୀ ମଧ୍ୟ ଅତିଥିମାନଙ୍କୁ ସମ୍ବୋଧିତ କରିବା ସହ ଡ. ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବଙ୍କ ଅତୁଳନୀୟ ଅବଦାନ ଉପରେ ଆଲୋକପାତ କରିଥିଲେ। ରାଜ୍ୟର ୨୬ଟି ଗଡ଼ଜାତ ରାଜ୍ୟକୁ ମିଶ୍ରଣ କରିବାରେ ସର୍ଦ୍ଦାର ପଟେଲଙ୍କ ସହ ଡକ୍ଟର ମହତାବଙ୍କ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଆଧୁନିକ ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇଛି ବୋଲି ସେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଥିଲେ। ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ ଉପରେ ଡ. ମହତାବଙ୍କ ପ୍ରଭାବ ଉପରେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରିବା ସହ ତାଙ୍କ ଜୀବନ ପରମ୍ପରା ବଜାୟ ରହିବ ବୋଲି ଦୃଢ଼ୋକ୍ତି ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ। ସେ ଡକ୍ଟର ମହତାବଙ୍କ ୧୨୫ତମ ଜୟନ୍ତୀ ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ବର୍ଷବ୍ୟାପୀ ଉତ୍ସବ ପାଳନ ଲାଗି ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ, ଯେଉଁଥିରେ ବର୍ତ୍ତମାନର ପିଢ଼ିକୁ ପ୍ରେରଣା ଦେବା ପାଇଁ ଏକ ଆତ୍ମଜୀବନୀ ସାମିଲ ରହିଛି ।

ଶିକ୍ଷାମନ୍ତ୍ରୀ ତାଙ୍କ ଅଭିଭାଷଣରେ ଏଭଳି ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଆୟୋଜନ କରି ଓଡ଼ିଶାକୁ ଏଭଳି ଭାବେ ସମ୍ମାନିତ କରିଥିବାରୁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଶ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀଙ୍କୁ କୃତଜ୍ଞତା ଜ୍ଞାପନ କରିଥିଲେ। ସେ ଆବ୍ରାହମ ଲିଙ୍କନଙ୍କ ଉକ୍ତିକୁ ଉଦ୍ଧୃତ କରି କହିଥିଲେ, ‘‘ଯଦି ଆପଣ ଚାହୁଁଛନ୍ତି ଯେ ଆପଣଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ଆପଣଙ୍କ ନାମ ମନେ ରଖାଯାଉ, ତେବେ ହୁଏତ ଲେଖିବା ଯୋଗ୍ୟ କିଛି କାମ କର କିମ୍ବା ପଢ଼ିବା ଯୋଗ୍ୟ କିଛି ଲେଖି ଦିଅ।’’ ଇତିହାସ ଉପରେ ଏକ ଅବିସ୍ମରଣୀୟ ଛାପ ଛାଡି ଯାଇଥିବା ଡକ୍ଟର ମହତାବ ଉଭୟ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଛନ୍ତି ବୋଲି ସେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରିଥିଲେ । ମନ୍ତ୍ରୀ ଗର୍ବର ସହ ଡ. ମହତାବଙ୍କୁ ଜଣେ ପ୍ରକୃତ ରାଜନେତା ଓ ଓଡ଼ିଶା ପାଇଁ ଗର୍ବର ଉତ୍ସ ଭାବେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ।

ଡକ୍ଟର ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବଙ୍କ ୧୨୫ତମ ଜୟନ୍ତୀ ଉତ୍ସବ ପାଳନ ଦେଶର ପ୍ରଗତି ପାଇଁ ଉତ୍ସର୍ଗୀକୃତ ତାଙ୍କ ଅସାଧାରଣ ଜୀବନକୁ ସ୍ମରଣୀୟ କରିଥିଲା। ପ୍ରଦର୍ଶନୀ, ସାଂସ୍କୃତିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପରିବେଷଣ ଏବଂ ସ୍ମାରକୀ ଉନ୍ମୋଚନ ମାଧ୍ୟମରେ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଭାରତର ଅନ୍ୟତମ ଅଗ୍ରଣୀ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ଏବଂ ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କୁ ଶ୍ରଦ୍ଧାଞ୍ଜଳି ଅର୍ପଣ କରିଥିଲା ।

ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବଙ୍କ ବିଷୟରେ:

‘‘ଉତ୍କଳ କେଶରୀ’’ ନାମରେ ପରିଚିତ ଡକ୍ଟର ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ ୧୮୯୯ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ୨୧ ତାରିଖରେ ଓଡ଼ିଶାର ଆଗରପଡ଼ାଠାରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ସେ ଭାରତୀୟ ଇତିହାସରେ ଜଣେ ବହୁମୁଖୀ ନେତା ଥିଲେ ଏବଂ ଏକାଧାରରେ ଜଣେ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ, ରାଜନେତା, ଐତିହାସିକ, ଲେଖକ, ସମାଜ ସଂସ୍କାରକ ଏବଂ ସାମ୍ବାଦିକ ଭାବରେ ପରିଚିତ ଥିଲେ । ସ୍ୱାମୀ ବିବେକାନନ୍ଦ, ରାମକୃଷ୍ଣ ପରମହଂସ ଏବଂ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଭଳି ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ସେ ଗଭୀର ଭାବରେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲେ । ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପଢ଼ିବା ସମୟରୁ ସେ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ । ସେବେଠାରୁ ତାଙ୍କର ରାଜନୈତିକ ଜୀବନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ଡକ୍ଟର ମହତାବ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ, ଲବଣ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଆଦିରେ ସକ୍ରିୟ ଭାବରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମରେ ସକ୍ରିୟତା ପାଇଁ ସେ ଏକାଧିକ ବାର ଗିରଫ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ଓଡ଼ିଶାକୁ ଭାରତ ସଂଘରେ ମିଶ୍ରଣ କରିବାରେ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ।

ଡକ୍ଟର ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ ଗଡ଼ଜାତ ରାଜ୍ୟର ଶେଷ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ । ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ସ୍ୱାଧୀନ ଭାରତରେ ଓଡ଼ିଶାର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବରେ ସେ ଶିଳ୍ପାୟନ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରିଥିଲେ ଏବଂ ରାଜ୍ୟର ଆର୍ଥିକ ବିକାଶ ପାଇଁ ପ୍ରୟାସ କରିଥିଲେ । ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ ଉଭୟ ଓଡ଼ିଆ ଓ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ବ୍ୟାପକ ଭାବରେ ଲେଖିଥିଲେ । ନିଜର ଐତିହାସିକ ବିବରଣୀ ‘ଓଡ଼ିଶାର ଇତିହାସ’ ସମେତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସାହିତ୍ୟ କୃତି ସେ ପାଇଁ ପ୍ରଶଂସିତ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ୧୯୮୩ ମସିହାରେ ‘ଗାଁ ମଜଲିସ’ ପାଇଁ ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର ପାଇଥିଲେ । ସେ କେନ୍ଦ୍ର ବାଣିଜ୍ୟ ଓ ଶିଳ୍ପ ମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବରେ ମଧ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ଏବଂ ୧୯୬୨ରେ ନିର୍ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱରେ ଲୋକସଭାକୁ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ ।

*********

P.S.