જનમેદનીને સંબોધતા પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, કેન્દ્ર સરકારે મરાઠી ભાષાને સત્તાવાર રીતે શાસ્ત્રીય ભાષાનો દરજ્જો આપ્યો છે. શ્રી મોદીએ આ ક્ષણના મહત્ત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો અને તેને મરાઠી ભાષાના ઇતિહાસમાં સોનેરી સીમાચિહ્નરૂપ ગણાવી હતી, કારણ કે તેમણે મરાઠી ભાષી લોકોની લાંબા ગાળાની આકાંક્ષાઓનો સ્વીકાર કર્યો હતો અને મહારાષ્ટ્રનું સ્વપ્ન સાકાર કરવામાં પ્રદાન કરવામાં આનંદ વ્યક્ત કર્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ મહારાષ્ટ્રનાં લોકોને અભિનંદન પણ પાઠવ્યાં હતાં અને આ ઐતિહાસિક સિદ્ધિમાં સામેલ થવા બદલ ગર્વની લાગણી વ્યક્ત કરી હતી. વધુમાં, પ્રધાનમંત્રીએ બંગાળી, પાલી, પ્રાકૃત અને આસામીને પણ શાસ્ત્રીય ભાષાઓનો દરજ્જો આપવાની જાહેરાત કરી હતી અને આ ભાષાઓ સાથે સંકળાયેલા લોકોને અભિનંદન પાઠવ્યા હતા.

પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, મરાઠી ભાષાનો ઇતિહાસ ઘણો સમૃદ્ધ રહ્યો છે અને આ ભાષામાંથી ઉદ્ભવેલા જ્ઞાનના પ્રવાહોએ ઘણી પેઢીઓને માર્ગદર્શન આપ્યું છે અને આજે પણ તેઓ આપણને માર્ગદર્શન આપે છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે મરાઠીનો ઉપયોગ કરીને સંત જ્ઞાનેશ્વરે લોકોને વેદાંતની ચર્ચા સાથે જોડ્યા હતા અને જ્ઞાનેશ્વરીએ ગીતાના જ્ઞાન સાથે ભારતના આધ્યાત્મિક જ્ઞાનને પુનઃજાગૃત કર્યું હતું. શ્રી મોદીએ એ બાબત પર પણ પ્રકાશ પાડ્યો હતો કે સંત નામદેવે મરાઠીનો ઉપયોગ કરીને ભક્તિના માર્ગની ચેતનાને મજબૂત કરી છે, એ જ રીતે સંતતુકામમે મરાઠી ભાષામાં એક ધાર્મિક જાગૃતિ અભિયાન શરૂ કર્યું હતું અને સંત ચોખમેલાએ સામાજિક પરિવર્તન માટેની ચળવળોને સશક્ત બનાવી હતી. શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, "હું મહારાષ્ટ્ર અને મરાઠી ભાષાના મહાન સંતોને નમન કરું છું." તેમણે ઉમેર્યું હતું કે મરાઠી ભાષાને આપવામાં આવેલા શાસ્ત્રીય દરજ્જાનો અર્થ એ છે કે છત્રપતિ શિવાજી મહારાજના રાજ્યાભિષેકના ૩૫૦ મા વર્ષ દરમિયાન આખો દેશ તેમનું સન્માન કરે છે.

પ્રધાનમંત્રીએ ભારતની આઝાદીની લડાઈમાં મરાઠી ભાષાના અમૂલ્ય પ્રદાન પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો અને નોંધ્યું હતું કે, કેવી રીતે મહારાષ્ટ્રના કેટલાક ક્રાંતિકારી નેતાઓ અને ચિંતકોએ જાગૃતિ લાવવા અને જનતાને એક કરવા માટે મરાઠીનો માધ્યમ તરીકે ઉપયોગ કર્યો હતો. તેમણે કહ્યું હતું કે, લોકમાન્ય તિલકે તેમના મરાઠી વર્તમાનપત્ર કેસરી અને મરાઠીમાં તેમનાં ભાષણોથી વિદેશી શાસનનાં પાયાને હચમચાવી નાખ્યાં હતાં, જેણે દરેક ભારતીયનાં હૃદયમાં સ્વરાજની ઇચ્છા પ્રજ્વલિત કરી હતી. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે ન્યાય અને સમાનતા માટેની લડાઈને આગળ વધારવામાં મરાઠી ભાષાએ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી હતી અને ગોપાલ ગણેશ અગરકર જેવા અન્ય મહાનુભાવોના યોગદાનને યાદ કર્યું હતું, જેમણે તેમના મરાઠી અખબાર સુધરક મારફતે સામાજિક સુધારણા માટેની ઝુંબેશની આગેવાની લીધી હતી અને દરેક ઘર સુધી પહોંચ્યા હતા. ગોપાલ કૃષ્ણ ગોખલે એક અન્ય નિષ્ઠાવાન વ્યક્તિ હતા જેમણે સ્વતંત્રતા સંગ્રામને તેના લક્ષ્ય તરફ આગળ વધારવા માટે મરાઠી પર આધાર રાખ્યો હતો.

શ્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, મરાઠી સાહિત્ય એ ભારતનો અમૂલ્ય વારસો છે, જે આપણી સભ્યતાની વૃદ્ધિ અને સાંસ્કૃતિક પ્રગતિની ગાથાઓનું સંરક્ષણ કરે છે. તેમણે નોંધ્યું હતું કે મરાઠી સાહિત્યે સ્વરાજ, સ્વદેશી, માતૃભાષા અને સાંસ્કૃતિક ગૌરવના આદર્શોને ફેલાવવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, આઝાદીની ચળવળ દરમિયાન ગણેશ ઉત્સવ અને શિવ જયંતિની ઉજવણી, વીર સાવરકરના ક્રાંતિકારી વિચારો, બાબાસાહેબ આંબેડકરના નેતૃત્વમાં સામાજિક સમાનતાનું આંદોલન, મહર્ષિ કર્વેનું મહિલા સશક્તિકરણ અભિયાન તેમજ મહારાષ્ટ્રમાં ઔદ્યોગિકરણ અને કૃષિ સુધારણાના પ્રયાસો આ બધાને મરાઠી ભાષામાં પોતાની તાકાત મળી હતી. તેમણે કહ્યું કે મરાઠી ભાષા સાથે જોડાવાથી આપણા દેશની સાંસ્કૃતિક વિવિધતા વધુ સમૃદ્ધ બને છે.

પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, "ભાષા એ માત્ર સંચારનું માધ્યમ નથી, પણ સંસ્કૃતિ, ઇતિહાસ, પરંપરા અને સાહિત્ય સાથે ઊંડાણપૂર્વક સંકળાયેલી છે." લોકગીત પોવડા વિશે વાત કરતાં શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ અને અન્ય નાયકોની બહાદુરીની ગાથાઓ અનેક સદીઓ પછી પણ આપણા સુધી પહોંચી છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, પોવાડા એ આજની પેઢીને મરાઠી ભાષાની અદ્ભુત ભેટ છે. પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, આજે જ્યારે આપણે ગણપતિની પૂજા કરીએ છીએ, ત્યારે 'ગણપતિ બાપ્પા મોર્યા' શબ્દો સ્વાભાવિક રીતે જ આપણા મનમાં ગુંજી ઉઠે છે અને તે માત્ર થોડા શબ્દોનું સંયોજન જ નથી, પરંતુ ભક્તિનો અનંત પ્રવાહ છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, આ ભક્તિ સમગ્ર દેશને મરાઠી ભાષા સાથે જોડે છે. શ્રી મોદીએ એ વાત પર પણ ભાર મૂક્યો હતો કે, એ જ રીતે જે લોકો શ્રી વિઠ્ઠલના અભાંગને સાંભળે છે, તેઓ પણ આપોઆપ મરાઠી સાથે જોડાઈ જાય છે.

મરાઠી સાહિત્યકારો, લેખકો, કવિઓ અને અસંખ્ય મરાઠી પ્રેમીઓના મરાઠી ભાષાના પ્રદાન અને પ્રયાસો પર પ્રકાશ પાડતા શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, આ ભાષાને શાસ્ત્રીય દરજ્જાની માન્યતા અનેક પ્રતિભાશાળી સાહિત્યકારોની સેવાનું પરિણામ છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, બાલશાસ્ત્રી જાંભેકર, મહાત્મા જ્યોતિબા ફૂલે, સાવિત્રીબાઈ ફૂલે, ક્રિષ્નાજી પ્રભાકર ખાદિલકર, કેશવસુત, શ્રીપદ મહાદેવ મેટ, આચાર્ય અત્રે, અન્ના ભાઉ સાઠે, શાંતાબાઈ શેલકે, ગજાન દિગંબર મડગુલકર, કુસુમરાજરાજ જેવી હસ્તીઓનું પ્રદાન અતુલનીય છે. પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે, મરાઠી સાહિત્યની પરંપરા માત્ર પ્રાચીન જ નથી, પણ બહુઆયામી પણ છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, વિનોબા ભાવે, શ્રીપદ અમૃત ડાંગે, દુર્ગાબાઈ ભાગવત, બાબા આમટે, દલિત સાહિત્યકાર દયા પવાર, બાબાસાહેબ પુરંદરે જેવી અનેક હસ્તીઓએ મરાઠી સાહિત્યમાં નોંધપાત્ર પ્રદાન કર્યું છે. શ્રી મોદીએ પુરુષોત્તમ લક્ષ્મણ દેશપાંડે, ડૉ. અરુણા ધેરે, ડૉ. સદાનંદ મોરે, મહેશ એલકુંચવાર, સાહિત્ય અકાદમી પુરસ્કાર વિજેતા નામદેવ કાંબલે સહિત તમામ સાહિત્યકારોના યોગદાનને પણ યાદ કર્યું હતું. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, આશા બાગે, વિજયા રાજધ્યક્ષ, ડો. શરણકુમાર લિંબાલે, થિયેટર ડાયરેક્ટર ચંદ્રકાન્ત કુલકર્ણી જેવા અનેક દિગ્ગજોએ વર્ષોથી મરાઠીને શાસ્ત્રીય ભાષાનો દરજ્જો આપવાનું સપનું જોયું હતું.

પ્રધાનમંત્રીએ મરાઠી સિનેમા, સાહિત્ય અને સંસ્કૃતિના પ્રદાનની પ્રશંસા કરી હતી અને વી. શાંતારામ અને દાદાસાહેબ ફાળકે જેવા મહાન કલાકારોએ ભારતીય સિનેમાનો પાયો નાંખ્યો હોવાની નોંધ લીધી હતી. તેમણે બાળ ગંધર્વ, ભીમસેન જોશી અને લતા મંગેશકર જેવા મહાનુભાવોને તેમના યોગદાન બદલ બિરદાવવા માટે મરાઠી થિયેટરની પ્રશંસા કરી હતી અને મરાઠી સંગીત પરંપરાઓને અવાજ આપ્યો હતો.

શ્રી મોદીએ અમદાવાદમાંથી વ્યક્તિગત યાદગીરી શેર કરી હતી, જેમાં એક મરાઠી પરિવારે તેમને આ ભાષા શીખવામાં મદદ કરી હતી. પ્રધાનમંત્રીએ એ બાબત પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો કે, મરાઠીને શાસ્ત્રીય ભાષા તરીકે માન્યતા આપવામાં આવી છે, જે ભારતભરની યુનિવર્સિટીઓમાં ભાષા સંશોધનને પ્રોત્સાહન આપશે અને સાહિત્યિક સંગ્રહને પ્રોત્સાહન પણ આપશે. શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, આ નિર્ણયથી મરાઠી ભાષાનાં વિકાસ માટે કામ કરતી સંસ્થાઓ, વ્યક્તિઓ અને વિદ્યાર્થીઓને નોંધપાત્ર પ્રોત્સાહન મળશે. તેમણે આશાવાદ વ્યક્ત કર્યો હતો કે, આ પહેલથી શિક્ષણ અને સંશોધનમાં નવા માર્ગો ખુલશે અને આ ક્ષેત્રોમાં રોજગારીની તકો વધશે.

દેશમાં આઝાદી પછી સૌપ્રથમવાર પ્રાદેશિક ભાષાઓમાં શિક્ષણને પ્રાથમિકતા આપતી સરકાર છે એ વાત પર ભાર મૂકતાં પ્રધાનમંત્રીએ નવી રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ હેઠળ મરાઠીમાં મેડિકલ અને એન્જિનીયરિંગના અભ્યાસક્રમોનો અભ્યાસ કરવાની સંભવિતતા પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે નોંધ્યું હતું કે, વિજ્ઞાન, અર્થશાસ્ત્ર અને કળાઓ જેવા વિવિધ વિષયોમાં મરાઠીમાં પુસ્તકોની ઉપલબ્ધતા વધી રહી છે અને મરાઠીને વિચારોનું વાહન બનાવવા પર ભાર મૂક્યો હતો, જેથી તે જીવંત રહે. તેમણે મરાઠી સાહિત્યને વૈશ્વિક પ્રેક્ષકો સુધી પહોંચાડવાના પ્રયત્નોને પ્રોત્સાહન આપ્યું અને ભશિની એપ્લિકેશનનો પણ સ્પર્શ કર્યો જે તેની અનુવાદ સુવિધા દ્વારા ભાષાના અવરોધોને તોડવામાં મદદ કરે છે.

પ્રધાનમંત્રીએ દરેકને યાદ અપાવ્યું હતું કે, આ ઐતિહાસિક પ્રસંગની ઉજવણી જવાબદારી પણ લઈને આવે છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, દરેક મરાઠી ભાષીએ આ ભાષાનાં વિકાસમાં પ્રદાન કરવું જોઈએ. શ્રી મોદીએ વિનંતી કરી હતી કે, મરાઠી ભાષાની પહોંચ વધારવા પ્રયાસ કરવા જોઈએ, જેથી ભવિષ્યની પેઢીઓમાં ગર્વની ભાવના પેદા થાય. તેમણે મરાઠીને શાસ્ત્રીય ભાષા તરીકેની માન્યતા આપવા બદલ સૌને અભિનંદન આપીને સમાપન કર્યું હતું.

AP/GP/JD