સ્વચ્છતા માટેના સૌથી મહત્વપૂર્ણ જન આંદોલનોમાંના એક – સ્વચ્છ ભારત મિશનના શુભારંભના 10 વર્ષ પૂર્ણ થવાના પ્રસંગે પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ આજે નવી દિલ્હીમાં વિજ્ઞાન ભવનમાં 2 ઓક્ટોબરના રોજ 155મી ગાંધી જયંતિના પ્રસંગે સ્વચ્છ ભારત દિવસ 2024 કાર્યક્રમમાં ભાગ લીધો હતો. શ્રી મોદીએ અમૃત અને અમૃત 2.0, નેશનલ મિશન ફોર ક્લીન ગંગા અને ગોબરધન યોજના હેઠળની પરિયોજનાઓ સહિત 9600 કરોડ રૂપિયાથી વધારેનાં મૂલ્યનાં કેટલાંક સ્વચ્છતા અને સ્વચ્છતા પ્રોજેક્ટનો શુભારંભ અને શિલાન્યાસ કર્યો હતો. સ્વચ્છતા હી સેવા 2024ની થીમ 'સ્વાભાવ સ્વચ્છતા, સંસ્કાર સ્વચ્છતા' છે.

આ પ્રસંગે પ્રધાનમંત્રીએ પૂજ્ય બાપુ અને લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીજીની જન્મજયંતિની નોંધ લીધી હતી તથા મા ભારતીના સપૂતોને શ્રદ્ધાંજલિ અર્પણ કરી હતી. શ્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, આજનો પ્રસંગ મહાત્મા ગાંધી અને અન્ય મહાન વિભૂતિઓનાં સ્વપ્નોને સામૂહિક રીતે સાકાર કરવા પ્રેરણાનો સ્ત્રોત છે.

પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, તેઓ ફરજની ભાવનાથી ભરેલા છે, છતાં તેઓ 2 ઓક્ટોબરનાં રોજ એક જ સમયે લાગણીશીલ છે. સ્વચ્છ ભારત અભિયાનનાં 10 વર્ષ પૂર્ણ થવાનાં પ્રસંગે પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, "સ્વચ્છ ભારત અભિયાનની સફર કરોડો ભારતીયોની અતૂટ કટિબદ્ધતાનું પ્રતીક છે." તેમણે છેલ્લાં 10 વર્ષમાં આ અભિયાનને મળેલા ઉચ્ચ જનસમર્થન પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો અને કહ્યું હતું કે, દેશનાં દરેક નાગરિકે તેને પોતાનું અભિયાન બનાવ્યું છે – તેમનાં જીવનનું અભિન્ન અંગ. સ્વચ્છ ભારતનાં 10 વર્ષનાં સિમાચિહ્ન પર પ્રધાનમંત્રીએ સ્વચ્છ ભારત અભિયાનને એક વિશાળ જન આંદોલનમાં પરિવર્તિત કરવા માટે સફાઈમિત્રો, ધાર્મિક નેતાઓ, રમતવીરો, ખ્યાતનામ હસ્તીઓ, એનજીઓ અને મીડિયા સહિત અન્ય દેશોનાં પ્રયાસોની પ્રશંસા કરી હતી. તેમણે શ્રમદાન સ્વરૂપે સ્વચ્છ ભારત તરફ આગળ વધવા માટે ભારતનાં રાષ્ટ્રપતિ અને ભારતનાં ઉપરાષ્ટ્રપતિ એમ બંનેનાં પ્રદાનની નોંધ લીધી હતી તથા દેશને પ્રેરિત કરવા બદલ તેમનો આભાર માન્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ આજે ગામડાંઓ, શહેરો અને વસાહતોમાં થઈ રહેલી અસંખ્ય સ્વચ્છતા પ્રવૃત્તિઓ પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો તથા રાજ્યનાં મંત્રીઓ, નેતાઓ અને પ્રતિનિધિઓની સક્રિય ભાગીદારીની નોંધ પણ લીધી હતી. તેમણે સ્વચ્છતા પખવાડાના આ સંસ્કરણમાં સ્વચ્છતા હી સેવા કાર્યક્રમમાં કરોડો લોકોએ ભાગ લીધો હોવાની માહિતી આપી હતી. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, સેવા પખવાડાના 15 દિવસમાં સમગ્ર દેશમાં 28 કરોડ લોકોની ભાગીદારીને ધ્યાનમાં રાખીને 27 લાખથી વધુ કાર્યક્રમોનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. ભારતને સ્વચ્છ રાખવા સતત પ્રયાસો કરવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂકીને પ્રધાનમંત્રીએ ભારતના દરેક નાગરિક પ્રત્યે કૃતજ્ઞતા વ્યક્ત કરી હતી.

આજના આ મહત્વપૂર્ણ સિમાચિહ્નરૂપ પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, સ્વચ્છતા સાથે સંબંધિત આશરે 10,000 કરોડ રૂપિયાનાં મૂલ્યનાં વિવિધ પ્રોજેક્ટ શરૂ થઈ ગયા છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, 'મિશન અમૃત'નાં ભાગરૂપે ઘણાં શહેરોમાં પાણી અને સુએઝ ટ્રીટમેન્ટ પ્લાન્ટ સ્થાપિત કરવામાં આવશે. પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, નમામિ ગંગે હોય કે પછી ઓર્ગેનિક કચરાને બાયોગેસમાં પરિવર્તિત કરવાનો ગોબર ધન પ્રોજેક્ટ હોય, જે સ્વચ્છ ભારત અભિયાનને નવી ઊંચાઈઓ પર લઈ જશે. શ્રી મોદીએ કહ્યું હતું કે, "સ્વચ્છ ભારત અભિયાન જેટલું વધુ સફળ થશે, તેટલો આપણો દેશ વધુ ચમકશે."

પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, સ્વચ્છ ભારત અભિયાનને 1000 વર્ષ પછી પણ યાદ કરવામાં આવશે, જ્યારે ભારત પર એક અભ્યાસ હાથ ધરવામાં આવશે. શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, "સ્વચ્છ ભારત અભિયાન આ સદીનું સૌથી મોટું અને જનભાગીદારી સાથેનું જન આંદોલન છે, જેમાં જનભાગીદારી અને જન નેતૃત્વ સામેલ છે." તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, આ મિશને તેમની સમક્ષ લોકોની સાચી ઊર્જા અને સંભવિતતા છતી કરી છે. શ્રી મોદીએ નોંધ્યું હતું કે, તેમના માટે સ્વચ્છતા એ જનશક્તિની પ્રાપ્તિનો પર્વ બની ગયો છે. પ્રધાનમંત્રીએ યાદ કર્યું હતું કે, જ્યારે સ્વચ્છતા અભિયાન શરૂ થયું હતું, ત્યારે લાખો લોકોએ હાથ મિલાવ્યા હતા, પછી તે લગ્ન હોય કે જાહેર સમારંભ હોય કે અન્ય કોઈ પણ સ્થળ હોય, સ્વચ્છતાનો સંદેશો અસરકારક રીતે ફેલાયો હતો. તેમણે કહ્યું કે એવા કિસ્સાઓ છે કે વૃદ્ધ માતાઓએ શૌચાલય બનાવવા માટે તેમના પશુઓને વેચી દીધા હતા, કેટલીક મહિલાઓએ તેમનું મંગળસૂત્ર વેચી દીધું હતું, કેટલાક લોકોએ તેમની જમીન વેચી દીધી હતી, કેટલાક નિવૃત્ત શિક્ષકોએ તેમનું પેન્શન દાન કર્યું હતું, કેટલાક નિવૃત્ત સૈન્ય કર્મચારીઓએ સ્વચ્છતાના મિશન માટે તેમના નિવૃત્તિ લાભો દાનમાં આપ્યા હતા. પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે, જો આ જ પ્રકારનું દાન કોઈ મંદિરમાં કે કોઈ પણ સમારંભમાં આપવામાં આવ્યું હોત, તો વર્તમાનપત્રોમાં તેનું મુખ્ય મથાળું બની રહેત. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, દેશને ખબર હોવી જોઈએ કે એવા લાખો લોકો છે, જેમનો ચહેરો ક્યારેય ટીવી પર દર્શાવવામાં આવ્યો નથી કે તેમનું નામ ક્યારેય અખબારમાં પ્રકાશિત થયું નથી, જેમણે આ મિશનને સફળ બનાવવા માટે તેમના નાણાં અને મૂલ્યવાન સમય દાનમાં આપ્યો હતો. શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, આ તમામ ઉદાહરણો ભારતનાં ચરિત્રને પ્રતિબિંબિત કરે છે. શ્રી મોદીએ એ બાબત પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો કે, જ્યારે ઘણાં લોકોએ સિંગલ-યુઝ પ્લાસ્ટિકનો ઉપયોગ બંધ કરવા અપીલ કરી હતી, ત્યારે તેમણે ખરીદી કરવા જતી વખતે શણ અને કાપડની થેલીનો ઉપયોગ કરવાની પરંપરાને જાળવી રાખી હતી. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, સિંગલ-યુઝ પ્લાસ્ટિકના ઉત્પાદનમાં સંકળાયેલા ઉદ્યોગોની સાથે તેઓ હાથ મિલાવવા અને આ પહેલને ટેકો આપવા બદલ લોકોનો આભારી છે. તેમણે આ પહેલને ટેકો આપનારા રાજકીય પક્ષોનો પણ આભાર માન્યો.

પ્રધાનમંત્રીએ છેલ્લાં 10 વર્ષમાં સ્વચ્છતાનાં સંદેશને ફિલ્મ સ્વરૂપે ફેલાવવામાં ભારતનાં ફિલ્મ ઉદ્યોગનાં પ્રદાનની નોંધ લીધી હતી તથા ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, આ પ્રકારનાં કાર્યો ફક્ત એક વખત નહીં, પણ એક પેઢીથી બીજી પેઢી સુધી હાથ ધરવા જોઈએ. તેમણે પોતાની 'મન કી બાત' કાર્યક્રમમાં લગભગ 800 વખત સ્વચ્છતાના મુદ્દાને ઉઠાવવાનું ઉદાહરણ આપ્યું, જ્યાં લોકોએ સ્વચ્છતાને આગળ વધારી.

પ્રધાનમંત્રીએ આજે સ્વચ્છતા માટે લોકોનાં પ્રયાસોની નોંધ લીધી હતી અને કહ્યું હતું કે, "સ્વતંત્રતા સંગ્રામ દરમિયાન મહાત્મા ગાંધીએ સ્વચ્છતા તરફનો માર્ગ ચીંધ્યો હતો." તેમણે ભારતની આઝાદી પછીની અગાઉની સરકારો દ્વારા સ્વચ્છતા પ્રત્યે ઉપેક્ષાનો મુદ્દો ઉઠાવ્યો હતો. તેમણે કહ્યું હતું કે, જે લોકોએ મહાત્મા ગાંધીનો ઉપયોગ પોતાના રાજકીય લાભ અને વોટબેંક માટે કર્યો હતો, તેઓ હવે તેમના હિતના વિષયને ભૂલી ગયા છે. તેમણે કહ્યું કે ગંદકી અને શૌચાલયોના અભાવને ક્યારેય રાષ્ટ્રીય મુદ્દો માનવામાં આવતો નથી. પરિણામે પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, સમાજમાં તેના વિશે કોઈ ચર્ચા થઈ નથી અને ગંદકી જીવનનો હિસ્સો બની ગઈ છે. તેમણે લાલ કિલ્લાની પ્રાચીર પરથી આ મુદ્દો ઉઠાવ્યા બાદ ટીકાઓનો સામનો કરવો પડ્યો હતો તે પણ યાદ કર્યું. તેમણે કહ્યું હતું કે, "પ્રધાનમંત્રીની પ્રથમ પ્રાથમિકતા સામાન્ય નાગરિકોનાં જીવનને સરળ બનાવવાની છે." તેમણે શૌચાલયો અને સેનિટરી પેડ વિશે વાત કરવાની પોતાની જવાબદારી પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, આજે તેનાં પરિણામો જોવા મળી શકે છે.

10 વર્ષ અગાઉ સુધી શૌચાલયોની અછતને કારણે ભારતની 60 ટકાથી વધુ વસતિ ખુલ્લામાં શૌચક્રિયા કરવા માટે મજબૂર હતી એ બાબત તરફ ધ્યાન દોરતા પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, આ માનવતાનાં ગૌરવની વિરુદ્ધ છે અને દેશનાં ગરીબો, દલિતો, આદિવાસીઓ અને પછાત સમુદાયો પ્રત્યે અપમાનજનક છે, જે એક પેઢીથી બીજી પેઢી સુધી ચાલુ રહી છે. શ્રી મોદીએ શૌચાલયોની અછતને કારણે માતાઓ, બહેનો અને પુત્રીઓની પીડાની નોંધ લીધી હતી તથા તેમના સ્વાસ્થ્ય અને સલામતી માટે જોખમ હોવાનું પણ જણાવ્યું હતું. તેમણે કહ્યું કે ખુલ્લામાં શૌચક્રિયાને કારણે થતી ગંદકીએ બાળકોના જીવનને જોખમમાં મૂક્યું છે અને તે બાળ મૃત્યુનું એક મોટું કારણ છે.

આવી દયનીય પરિસ્થિતિમાં પણ દેશ માટે ચાલુ રહેવું મુશ્કેલ છે એ બાબતનો ઉલ્લેખ કરીને શ્રી મોદીએ કહ્યું હતું કે, તેમણે નિર્ણય લીધો છે કે, તેમણે નિર્ણય લીધો છે કે, વસ્તુઓ જેવી છે તેવી ચાલુ નહીં રહે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, આ સરકારે તેને રાષ્ટ્રીય અને માનવીય પડકાર માન્યો હતો તથા તેને હલ કરવા અભિયાન શરૂ કર્યું હતું અને અહીં જ સ્વચ્છ ભારત મિશનનું બીજ રોપાયું હતું. તેમણે વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે, થોડાં જ સમયમાં કરોડો ભારતીયોએ ચમત્કાર સર્જ્યો હતો. પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, દેશમાં 12 કરોડથી વધારે શૌચાલયોનું નિર્માણ થયું છે અને શૌચાલયોનાં વ્યાપનો વ્યાપ અગાઉનાં 40 ટકાથી 100 ટકા સુધી પહોંચી ગયો છે.

પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, સ્વચ્છ ભારત અભિયાનની દેશનાં સામાન્ય લોકોનાં જીવન પર અસર અમૂલ્ય છે. ઇન્ટરનેશનલ ફૂડ પોલિસી રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ વોશિંગ્ટન, યુનિવર્સિટી ઓફ કેલિફોર્નિયા અને ઓહિયો સ્ટેટ યુનિવર્સિટીના વિજ્ઞાનીઓએ સંયુક્તપણે હાથ ધરેલા પ્રસિદ્ધ ઇન્ટરનેશનલ જર્નલમાંથી તાજેતરમાં હાથ ધરાયેલા અભ્યાસને ટાંકીને શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, સ્વચ્છ ભારત અભિયાન દર વર્ષે 60થી 70 હજાર બાળકોનાં જીવન બચાવી રહ્યું હોવાનું પ્રકાશમાં આવ્યું છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, ડબ્લ્યુએચઓ અનુસાર, 2014થી 2019ની વચ્ચે, 3 લાખ લોકોનાં જીવ બચાવવામાં આવ્યા હતા, જે ઝાડાને કારણે ખોવાઈ ગયા હોત. યુનિસેફના અહેવાલોને ટાંકીને તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, ઘરમાં શૌચાલયોના નિર્માણને કારણે હવે 90 ટકાથી વધુ મહિલાઓ સુરક્ષિત અનુભવે છે અને સ્વચ્છ ભારત મિશનને કારણે મહિલાઓમાં ચેપને કારણે થતા રોગોમાં પણ નોંધપાત્ર ઘટાડો થયો છે. શ્રી મોદીએ વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે, લાખો શાળાઓમાં કન્યાઓ માટે અલગ શૌચાલયોનું નિર્માણ થવાને કારણે શાળા છોડવાનો દર ઘટ્યો છે. યુનિસેફના અન્ય એક અભ્યાસને ટાંકીને તેમણે નોંધ્યું હતું કે સ્વચ્છતાને કારણે ગામડાંઓના પરિવારો દ્વારા દર વર્ષે સરેરાશ 50 હજાર રૂપિયાની બચત કરવામાં આવી રહી છે, જે અગાઉ રોગોના ઇલાજ માટે ખિસ્સામાંથી થતા ખર્ચમાંથી ખર્ચ કરવામાં આવતો હતો.

સ્વચ્છ ભારત મિશન દ્વારા લાવવામાં આવેલી જનજાગૃતિ પર પ્રકાશ પાડતા પ્રધાનમંત્રીએ ગોરખપુરમાં મગજના તાવને કારણે થતાં બાળમૃત્યુનું ઉદાહરણ આપ્યું હતું, જેને સ્વચ્છતા પર ભાર મૂકીને સંબોધન કરવામાં આવ્યું હતું.

પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, સ્વચ્છતાની પ્રતિષ્ઠામાં થયેલા વધારાથી દેશમાં મોટું માનસિક પરિવર્તન આવ્યું છે. તેમણે સ્વચ્છ ભારત અભિયાન દ્વારા લાવવામાં આવેલા વિચારોમાં પરિવર્તનનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો અને સફાઈ કાર્ય સાથે સંકળાયેલા લોકોનું ઉદાહરણ આપ્યું હતું, જેમને અગાઉ નીચા જોવામાં આવતા હતા. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, "જ્યારે સફાઇ કામદારોને સન્માન મળ્યું, ત્યારે તેમણે પણ દેશને બદલવામાં તેમની ભૂમિકા પર ગર્વ અનુભવ્યો હતો. સ્વચ્છ ભારત અભિયાને લાખો સફાઈ મિત્રો માટે ગર્વની લાગણી વ્યક્ત કરી છે." પ્રધાનમંત્રીએ સફાઈ મિત્રો માટે સન્માનજનક જીવન અને સલામતી માટે સરકારની પ્રતિબદ્ધતાની નોંધ લીધી હતી. શ્રી મોદીએ સેપ્ટિક ટેન્કમાં મેન્યુઅલ પ્રવેશને કારણે ઊભી થયેલી સમસ્યાઓ દૂર કરવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો અને જાણકારી આપી હતી કે, સરકાર આ સંબંધમાં ખાનગી અને જાહેર ક્ષેત્રો સાથે મળીને કામ કરી રહી છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, "અમે વ્યાવસાયિકો અને સ્ટાર્ટઅપ્સને પણ પ્રોત્સાહન આપી રહ્યાં છીએ."

સ્વચ્છ ભારત અભિયાનના વિસ્તૃત વિસ્તરતા અવકાશ પર પ્રકાશ પાડતા શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, આ માત્ર સ્વચ્છતા કાર્યક્રમ નથી અને આજે સ્વચ્છતા સમૃદ્ધિનો નવો માર્ગ બનાવી રહી છે.

તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, સ્વચ્છ ભારત અભિયાનથી દેશમાં મોટા પાયે રોજગારીનું સર્જન પણ થઈ રહ્યું છે અને વીતેલાં વર્ષોમાં ઘણાં ક્ષેત્રોને કરોડો શૌચાલયોનાં નિર્માણનો લાભ મળ્યો છે અને ઘણાં લોકોને રોજગારી મળી છે. તેમણે વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે, ગામડાઓમાં કડિયા, પ્લમ્બર, મજૂરો જેવા અનેક લોકો રોજગારી મેળવતા હતા. શ્રી મોદીએ નોંધ્યું હતું કે, યુનિસેફનાં અંદાજ મુજબ આ અભિયાનને કારણે આશરે 1.25 કરોડ લોકોને એક યા બીજા સ્વરૂપે રોજગારી મળી છે. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, નવી પેઢીનાં મહિલા કડિયાઓ સ્વચ્છ ભારત અભિયાનનું એક મોટું પરિણામ છે તથા આપણાં યુવાનોને ક્લીન-ટેક મારફતે વધારે સારી રોજગારી અને શ્રેષ્ઠ તકો પણ મળી રહી છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, અત્યારે ક્લીન-ટેક સાથે સંબંધિત આશરે 5,000 સ્ટાર્ટ-અપ્સ નોંધાયેલાં છે. શ્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, જળ અને સ્વચ્છતાનાં ક્ષેત્રમાં ઘણી નવી તકો ઊભી થઈ રહી છે, પછી તે વેસ્ટ ટુ વેલ્થ હોય, કચરાનું કલેક્શન અને પરિવહન હોય, પાણીનો પુનઃઉપયોગ અને રિસાયક્લિંગ હોય. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, એવો અંદાજ છે કે, આ દાયકાનાં અંત સુધીમાં આ ક્ષેત્રમાં 65 લાખ નવી રોજગારીનું સર્જન થશે અને સ્વચ્છ ભારત અભિયાન આ ક્ષેત્રમાં ચોક્કસ મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવશે.

પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, "સ્વચ્છ ભારત અભિયાને ભારતમાં સર્ક્યુલર ઇકોનોમીને નોંધપાત્ર પ્રોત્સાહન આપ્યું છે." પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, ઘરોમાંથી પેદા થતા કચરાને હવે મૂલ્યવાન સંસાધનોમાં પરિવર્તિત કરવામાં આવી રહ્યો છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, માર્ગ નિર્માણમાં ઉપયોગમાં લેવાતી ખાતર, બાયોગેસ, વીજળી અને ચારકોલ જેવી ચીજવસ્તુઓ ઘરનાં કચરામાંથી ઉત્પન્ન થાય છે. પ્રધાનમંત્રીએ ગોબરધન યોજનાની સફળતા પર વાત કરી હતી, જે ગ્રામીણ અને શહેરી વિસ્તારોમાં પરિવર્તનનું મુખ્ય ચાલકબળ છે. તેમણે જાણકારી આપી હતી કે, ગોબરધન યોજના અંતર્ગત ગામડાંઓમાં સેંકડો બાયોગેસ પ્લાન્ટ સ્થાપિત કરવામાં આવ્યા છે, જ્યાં પશુઓના કચરાને બાયોગેસમાં પરિવર્તિત કરવામાં આવી રહ્યો છે. તેમણે વધુમાં ઉમેર્યું કે દેશભરમાં સેંકડો કમ્પ્રેસ્ડ બાયોગેસ પ્લાન્ટ પણ સ્થાપવામાં આવ્યા છે. આજે, કેટલાક નવા સીબીજી પ્લાન્ટ્સનું ઉદઘાટન કરવામાં આવ્યું હતું, અને આ પહેલને વધુ વિસ્તૃત કરવા માટે નવા પ્રોજેક્ટ્સ પણ મૂકવામાં આવ્યા હતા.

ભવિષ્યના પડકારોનો સામનો કરતા, પીએમ મોદીએ અર્થવ્યવસ્થા અને શહેરીકરણમાં ઝડપી ગતિશીલ ફેરફારોને સ્વીકારવાના મહત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે ઝડપી શહેરીકરણ અને કચરાના ઉત્પાદનનો સામનો કરવા માટે કચરાના કાર્યક્ષમ વ્યવસ્થાપનને સુનિશ્ચિત કરવા વ્યૂહરચના વધારવા પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે બાંધકામમાં ટેકનોલોજીના વિકાસની જરૂરિયાત પર પણ ભાર મૂક્યો હતો, જે રિસાયકલ કરેલી સામગ્રીના ઉપયોગને પ્રોત્સાહન આપે અને હાઉસિંગ કોમ્પ્લેક્સ માટે ડિઝાઇન તૈયાર કરવામાં આવે, જે શૂન્ય અથવા લઘુત્તમ કચરાનો નિકાલ સુનિશ્ચિત કરે છે. શ્રી મોદીએ પાણીનો દુરુપયોગ ન થાય અને ગંદાપાણીનો ઉપયોગ કરતા પહેલા તેનું શુદ્ધિકરણ થાય તે સુનિશ્ચિત કરવા પ્રયાસો કરવા ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું. પ્રધાનમંત્રીએ નમામિ ગંગે મિશનને નદીની સ્વચ્છતાનું મોડલ ગણાવતાં કહ્યું હતું કે, અત્યારે ગંગા નદી નોંધપાત્ર રીતે સ્વચ્છ છે. તેમણે અમૃત મિશન અને અમૃત સરોવરની પહેલોની નોંધ લીધી હતી, જેમાં નોંધપાત્ર પરિવર્તન આવ્યું હતું તથા જળ સંરક્ષણ, ટ્રીટમેન્ટ અને નદી સ્વચ્છતા માટે નવી ટેકનોલોજીમાં સતત રોકાણનાં મહત્ત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો. પીએમ મોદીએ સ્વચ્છતા અને પર્યટન વચ્ચેની કડી પર પ્રકાશ પાડતા કહ્યું હતું કે, સ્વચ્છ પર્યટન સ્થળો અને હેરિટેજ સાઇટ્સ મુલાકાતીઓનો અનુભવ વધારી શકે છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, આપણાં પ્રવાસન સ્થળો, આસ્થાનાં સ્થળો અને હેરિટેજ સાઇટ્સને સ્વચ્છ અને સારી રીતે જાળવવામાં આવે એ જરૂરી છે.

છેલ્લાં એક દાયકામાં થયેલી પ્રગતિનો ઉલ્લેખ કરતાં પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, "સ્વચ્છ ભારતનાં આ 10 વર્ષમાં અમે ઘણું બધું હાંસલ કર્યું છે, પણ અમારું અભિયાન હજુ પૂર્ણ થયું નથી. સાચું પરિવર્તન ત્યારે આવે છે જ્યારે દરેક નાગરિક સ્વચ્છતાને તેમની ફરજ અને જવાબદારી તરીકે સ્વીકારે છે." પ્રધાનમંત્રી મોદીએ સ્વચ્છ ભારત અભિયાન પ્રત્યે સરકારની અતૂટ કટિબદ્ધતાની પુષ્ટિ કરી હતી અને સ્વચ્છ ભારતનું નિર્માણ કરવા દરેક નાગરિકની સતત ભાગીદારી માટે અપીલ કરી હતી. તેમણે કહ્યું હતું કે, સ્વચ્છતાનું મિશન એક દિવસીય વિધિ નથી, પણ આજીવન ચાલતી ધાર્મિક વિધિ છે અને તેને પેઢી દર પેઢી આગળ ધપાવવી જોઈએ. સ્વચ્છતા એ દરેક નાગરિકની એક વૃત્તિ હોવી જોઈએ અને તે દરરોજ થવી જોઈએ." તેમણે આવનારી પેઢીનાં બાળકોને ભારત ખરા અર્થમાં સ્વચ્છ ન બને ત્યાં સુધી ન અટકવા પ્રોત્સાહન આપ્યું હતું.

પ્રધાનમંત્રીએ રાજ્ય સરકારોને જિલ્લા, બ્લોક, ગામ અને સ્થાનિક સ્તરે સ્વચ્છતા પહેલનો અમલ કરીને તેમના પ્રયાસોને વધુ સઘન બનાવવા પણ અપીલ કરી હતી. તેમણે જિલ્લાઓ અને બ્લોક્સમાં સૌથી સ્વચ્છ શાળાઓ, હોસ્પિટલો અને ઓફિસો માટે સ્પર્ધાઓ યોજવાનું સૂચન કર્યું હતું. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, નગરપાલિકાઓએ સારી રીતે જાળવવામાં આવેલા જાહેર શૌચાલયોની સુનિશ્ચિતતા કરવી જોઈએ અને સ્વચ્છતા વ્યવસ્થા જૂની પદ્ધતિઓ તરફ વળી ન જાય. તેમણે સ્થાનિક સંસ્થાઓને સ્વચ્છતાના માળખા અને તેની જાળવણીને પ્રાધાન્ય આપવા પણ વિનંતી કરી. પીએમ મોદીએ તમામ નાગરિકોને પ્રોત્સાહિત કર્યા કે તેઓ જ્યાં પણ હોય, પછી તે ઘરે હોય, તેમના પડોશમાં હોય, અથવા તેમના કાર્યસ્થળ પર હોય, ત્યાં સ્વચ્છતા જાળવવાની પ્રતિજ્ઞા લે. તેમણે વિકસિત ભારત તરફની યાત્રામાં સ્વચ્છતાની ભૂમિકા પર પ્રકાશ પાડતા કહ્યું હતું કે, "જે રીતે આપણે આપણાં પૂજાસ્થળોને સ્વચ્છ રાખીએ છીએ, તેવી જ રીતે આપણે આપણી આસપાસ સ્વચ્છતા પ્રત્યેની ભક્તિની ભાવના જગાડવી જોઈએ." સંબોધનના સમાપનમાં પ્રધાનમંત્રીએ ઉદ્દેશો પાર પાડવાનો વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો અને નાગરિકોને નવી ઊર્જા અને ઉત્સાહ સાથે મહાત્મા ગાંધીના સિદ્ધાંતોનું પાલન કરીને તેમને શ્રદ્ધાંજલિ આપવા માટે પ્રોત્સાહિત કર્યા હતા.

આ પ્રસંગે કેન્દ્રીય આવાસ અને શહેરી બાબતોના મંત્રી શ્રી મનોહરલાલ ખટ્ટર, કેન્દ્રીય જલ શક્તિ મંત્રી શ્રી સી આર પાટીલ, કેન્દ્રીય આવાસ અને શહેરી બાબતોના રાજ્ય મંત્રી શ્રી તોખન સાહુ અને કેન્દ્રીય જળ શક્તિ રાજ્યમંત્રી ડૉ. રાજ ભૂષણ ચૌધરી ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.

પાશ્વ ભાગ

આ કાર્યક્રમ દરમિયાન પ્રધાનમંત્રીએ 9600 કરોડ રૂપિયાથી વધારેનાં મૂલ્યનાં સ્વચ્છતા અને સફાઈ સાથે સંબંધિત કેટલીક યોજનાઓનો શુભારંભ કર્યો હતો અને શિલાન્યાસ કર્યો હતો. તેમાં અમૃત અને અમૃત 2.0 અંતર્ગત શહેરી પાણી અને સુએજ સિસ્ટમને વધારવાનાં ઉદ્દેશ સાથે 6,800 કરોડ રૂપિયાથી વધારેનાં મૂલ્યનાં વિવિધ પ્રોજેક્ટ, રાષ્ટ્રીય સ્વચ્છ ગંગા મિશન અંતર્ગત ગંગા તટપ્રદેશનાં વિસ્તારોમાં પાણીની ગુણવત્તા સુધારવા અને કચરાનાં વ્યવસ્થાપન પર કેન્દ્રિત 1550 કરોડ રૂપિયાથી વધારેનાં મૂલ્યનાં 1550 કરોડ રૂપિયાનાં મૂલ્યનાં 10 પ્રોજેક્ટ અને ગોબરધન યોજના હેઠળ 1332 કરોડ રૂપિયાથી વધારેનાં મૂલ્યનાં 15 કોમ્પ્રેસ્ડ બાયોગેસ (સીબીજી) પ્લાન્ટ પ્રોજેક્ટ્સ સામેલ છે.

સ્વચ્છ ભારત દિવસ કાર્યક્રમ અંતર્ગત ભારતની દાયકાઓથી ચાલતી સ્વચ્છતાની ઉપલબ્ધિઓ અને તાજેતરમાં સંપન્ન થયેલા સ્વચ્છતા હી સેવા અભિયાનની સિદ્ધિઓને પ્રદર્શિત કરવામાં આવી છે. તે આ રાષ્ટ્રીય પ્રયત્નોના આગલા તબક્કા માટે પણ તખ્તો તૈયાર કરશે. તેમાં સ્થાનિક સરકારી સંસ્થાઓ, મહિલા જૂથો, યુવા સંગઠનો અને સામુદાયિક આગેવાનોની રાષ્ટ્રવ્યાપી ભાગીદારી પણ સામેલ હશે, જેથી સંપૂર્ણ સ્વચ્છતાનો જુસ્સો ભારતના દરેક ખૂણે પહોંચે.

સ્વચ્છતા હી સેવા 2024ની થીમ 'સ્વાભાવ સ્વચ્છતા, સંસ્કાર સ્વચ્છતા'એ ફરી એક વખત સ્વચ્છતા, જાહેર આરોગ્ય અને પર્યાવરણીય ટકાઉપણા પ્રત્યેની પ્રતિબદ્ધતામાં દેશને એક સૂત્રમાં બાંધ્યો છે. સ્વચ્છતા હી સેવા 2024 અંતર્ગત 17 કરોડથી વધુ લોકોની જનભાગીદારીથી 19.70 લાખથી વધુ કાર્યક્રમો પૂર્ણ કરવામાં આવ્યા છે. આશરે 6.5 લાખ સ્વચ્છતા લક્ષ્ય એકમોનું પરિવર્તન કરવામાં આવ્યું છે. આશરે 1 લાખ સફાઈમિત્ર સુરક્ષા શિબિરનું પણ આયોજન કરવામાં આવ્યું છે, જેનો લાભ 30 લાખથી વધુ સફાઈ મિત્રોને મળ્યો છે. ઉપરાંત એક પેડ મા કે નામ અભિયાન અંતર્ગત 45 લાખથી વધુ વૃક્ષો વાવવામાં આવ્યા છે.

*****

AP/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com