પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીની અધ્યક્ષતામાં કેન્દ્રીય મંત્રીમંડળે રૂ.12461 કરોડનાં કુલ ખર્ચ સાથે હાઇડ્રો ઇલેક્ટ્રિક પ્રોજેક્ટ્સ (એચઇપી) માટે માળખાગત સુવિધાને સક્ષમ બનાવવાનાં ખર્ચ માટે અંદાજપત્રીય સહાયની યોજનામાં સુધારો કરવાની વીજ મંત્રાલયની દરખાસ્તને મંજૂરી આપી છે. આ યોજના નાણાકીય વર્ષ 2024-25થી નાણાકીય વર્ષ 2031-32 સુધી લાગુ કરવામાં આવશે.

ભારત સરકાર જળવિદ્યુત વિકાસને અવરોધતા મુદ્દાઓ જેવા કે અંતરિયાળ વિસ્તારો, પર્વતીય વિસ્તારો, માળખાગત સુવિધાઓનો અભાવ વગેરે જેવા મુદ્દાઓનું સમાધાન કરવા માટે કેટલીક નીતિગત પહેલો હાથ ધરી રહી છે. જળવિદ્યુત ક્ષેત્રને પ્રોત્સાહન આપવા અને તેને વધારે વ્યવહારિક બનાવવા માટે મંત્રીમંડળે માર્ચ, 2019માં મોટા જળવિદ્યુત પ્રોજેક્ટ્સને પુનઃપ્રાપ્ય ઊર્જા સ્ત્રોતો તરીકે જાહેર કરવા, હાઇડ્રો પાવર પર્ચેઝ ઓબ્લિગેશન્સ (એચપીઓ), વધતા ટેરિફ મારફતે ટેરિફને તર્કસંગત બનાવવાનાં પગલાં, સ્ટોરેજ એચઇપીમાં પૂરમાં ઘટાડા માટે અંદાજપત્રીય ટેકો અને માળખાગત સુવિધાનાં ખર્ચ માટે અંદાજપત્રીય ટેકો જેવા પગલાંને મંજૂરી આપી હતી.  એટલે કે, રસ્તાઓ અને પુલોનું નિર્માણ.

હાઇડ્રો ઇલેક્ટ્રિક પ્રોજેક્ટ્સના ઝડપી વિકાસ અને દૂરસ્થ પ્રોજેક્ટ સ્થળોમાં માળખાગત સુવિધામાં સુધારો કરવા માટે અગાઉની યોજનામાં નીચે મુજબના ફેરફારો કરવામાં આવ્યા છે:

ક) માર્ગો અને પુલોના નિર્માણ ઉપરાંત વધુ ચાર ચીજવસ્તુઓનો સમાવેશ કરીને માળખાગત સુવિધાના ખર્ચ માટે અંદાજપત્રીય સમર્થનના વ્યાપને વિસ્તૃત કરવો, એટલે કે: (1) પાવર હાઉસથી નજીકના પૂલિંગ પોઇન્ટ સુધી ટ્રાન્સમિશન લાઇનનો સમાવેશ કરવો, જેમાં સ્ટેટ/સેન્ટ્રલ ટ્રાન્સમિશન યુટિલિટી (2) રોપ-વે  (3) રેલવે સાઇડિંગ, ના પૂલિંગ સબસ્ટેશનને અપગ્રેડ કરવા સહિત,  અને (iv) સંચાર માળખું. આ પ્રોજેક્ટ તરફ દોરી જતા વર્તમાન માર્ગો/પુલોને મજબૂત બનાવવાની કામગીરી પણ આ યોજના હેઠળ કેન્દ્ર સરકારની સહાયને પાત્ર બનશે.

ખ) આ યોજના નાણાકીય વર્ષ 2024-25થી નાણાકીય વર્ષ 2031-32 સુધી અમલમાં મૂકવામાં આવનારી આશરે 31350 મેગાવોટની સંચિત ઉત્પાદન ક્ષમતા માટે કુલ રૂ. 12,461 કરોડનો ખર્ચ ધરાવે છે.

ક) આ યોજના 25 મેગાવોટથી વધારે ક્ષમતા ધરાવતા તમામ હાઇડ્રો પાવર પ્રોજેક્ટ્સને લાગુ પડશે, જેમાં ખાનગી ક્ષેત્રના પ્રોજેક્ટ્સનો પણ સમાવેશ થાય છે, જેને પારદર્શક ધોરણે ફાળવવામાં આવ્યા છે. આ યોજના કેપ્ટિવ/મર્ચન્ટ પીએસપી સહિત તમામ પમ્પેડ સ્ટોરેજ પ્રોજેક્ટ્સ (પીએસપી) માટે પણ લાગુ પડશે, જો કે પ્રોજેક્ટ પારદર્શક ધોરણે ફાળવવામાં આવ્યો હોય. આ યોજના હેઠળ આશરે 15,000 મેગાવોટની સંચિત પીએસપી ક્ષમતાને ટેકો આપવામાં આવશે.

ઘ) જે પરિયોજનાઓનો પ્રથમ મોટો પેકેજનો લેટર ઓફ એવોર્ડ 30.06.2028 સુધી જારી કરવામાં આવ્યો છે, તેને આ યોજના હેઠળ ધ્યાનમાં લેવામાં આવશે.

ઇ) ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરને સક્ષમ બનાવવાનાં ખર્ચ માટે અંદાજપત્રીય સમર્થનની મર્યાદાને 200 મેગાવોટ સુધીનાં પ્રોજેક્ટ માટે રૂ. 1.0 કરોડ/મેગાવોટ અને રૂ. 200 કરોડ ઉપરાંત 200 મેગાવોટથી વધારે 200 મેગાવોટથી વધારે પ્રોજેક્ટ માટે પ્રતિ મેગાવોટ રૂ. 0.75 કરોડ કરવાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. અપવાદરૂપ કિસ્સાઓમાં અંદાજપત્રીય સમર્થનની મર્યાદા રૂ. 1.5 કરોડ/એમડબલ્યુ સુધી જઈ શકે છે, જો પર્યાપ્ત વાજબીપણું અસ્તિત્વમાં હોય.

એફ) ડીઆઈબી /પીઆઈબી દ્વારા સક્ષમ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરના ખર્ચના મૂલ્યાંકન અને હાલની માર્ગદર્શિકા અનુસાર સક્ષમ ઓથોરિટીની મંજૂરી પછી ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરને સક્ષમ કરવાના ખર્ચ માટે અંદાજપત્રીય ટેકો પૂરો પાડવામાં આવશે.

લાભો:

આ સંશોધિત યોજના હાઇડ્રો ઇલેક્ટ્રિક પ્રોજેક્ટ્સના ઝડપી વિકાસમાં મદદ કરશે, દૂર-સુદૂર અને પર્વતીય પ્રોજેક્ટ સ્થળોમાં માળખાગત સુવિધાઓમાં સુધારો કરશે અને પરિવહન, પ્રવાસન, નાના પાયે વ્યવસાય દ્વારા પરોક્ષ રોજગાર / ઉદ્યોગસાહસિક તકોની સાથે સાથે સ્થાનિક લોકોને મોટી સંખ્યામાં પ્રત્યક્ષ રોજગાર પણ પ્રદાન કરશે. તે હાઇડ્રો પાવર ક્ષેત્રમાં નવા રોકાણોને પ્રોત્સાહિત કરશે અને નવા પ્રોજેક્ટ્સને સમયસર પૂર્ણ કરવા પ્રોત્સાહિત કરશે.

AP/GP/JD