પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ આજે રાજસ્થાનનાં જોધપુરમાં રાજસ્થાન હાઈકોર્ટનાં પ્લેટિનમ જ્યુબિલી સમારંભનાં સમાપન સમારંભને સંબોધન કર્યું હતું. તેમણે રાજસ્થાન હાઈકોર્ટ મ્યુઝિયમનું પણ ઉદઘાટન કર્યું હતું.

પ્રધાનમંત્રીએ તેમના સંબોધનની શરૂઆત મહારાષ્ટ્રમાંથી વિદાય દરમિયાન ખરાબ હવામાનને કારણે સ્થળ પર પહોંચવામાં વિલંબ થવાને કારણે થયેલી અસુવિધા પર ખેદ વ્યક્ત કરીને કરી હતી. તેમણે રાજસ્થાન હાઈકોર્ટની પ્લેટિનમ જ્યુબિલી ઉજવણીનો હિસ્સો બનવા બદલ ખુશી વ્યક્ત કરતા કહ્યું હતું કે, ભારતના બંધારણને 75 વર્ષ પૂર્ણ થવા જઈ રહ્યા છે ત્યારે રાજસ્થાન હાઈકોર્ટને 75 વર્ષ પૂરા થઈ રહ્યા છે. એટલે પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, આ ઘણી મહાન વિભૂતિઓનાં ન્યાય, પ્રામાણિકતા અને સમર્પણની ઉજવણી કરવાનો પ્રસંગ છે. પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, "આજની ઇવેન્ટ બંધારણ પ્રત્યે રાષ્ટ્રની માન્યતાનું ઉદાહરણ છે." તેમણે આ પ્રસંગે ન્યાયનાં તમામ ધ્વજારોહકો અને રાજસ્થાનનાં લોકોને અભિનંદન આપ્યાં હતાં.

પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, રાજસ્થાન હાઈકોર્ટનું અસ્તિત્વ ભારતની એકતાનાં ઇતિહાસ સાથે સંબંધિત છે. સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ દ્વારા 500થી વધુ રાજ્યોને એકમંચ પર લાવવાના અને તેને એકતાના એક જ દોરમાં વણીને ભારતની રચના કરવાના પ્રયાસોને યાદ કરીને પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, રાજસ્થાનના વિવિધ રજવાડાઓ જેવા કે જયપુર, ઉદેપુર અને કોટામાં તેમની પોતાની ઉચ્ચ અદાલતો છે, જે રાજસ્થાન હાઈકોર્ટને અસ્તિત્વમાં લાવવા માટે સંકલિત છે. શ્રી મોદીએ જણાવ્યું હતું કે, "રાષ્ટ્રીય એકતા ભારતની ન્યાયિક વ્યવસ્થાનો પાયો છે અને તેને મજબૂત કરવાથી દેશ અને તેની વ્યવસ્થાઓ વધુ મજબૂત થશે."

પ્રધાનમંત્રીએ ટિપ્પણી કરી હતી કે, ન્યાય સરળ અને સ્પષ્ટ છે, જોકે, કેટલીક વાર પ્રક્રિયાઓ તેને જટિલ બનાવે છે. શ્રી મોદીએ ઉમેર્યું હતું કે, ન્યાયને શક્ય તેટલો સરળ અને સ્પષ્ટ બનાવવા તમામ પ્રયાસો કરવાની જવાબદારી આપણી સહિયારી છે. તેમણે એ બાબતે ખુશી વ્યક્ત કરી હતી કે, ભારતે આ દિશામાં અનેક ઐતિહાસિક અને નિર્ણાયક પ્રયાસો કર્યા છે. તેમણે વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે, સરકારે ઘણા અપ્રસ્તુત વસાહતી કાયદાઓ રદ કર્યા છે.

શ્રી મોદીએ નોંધ્યું હતું કે, દાયકાઓની આઝાદી પછી ભારતે સંસ્થાનવાદી માનસિકતામાંથી બહાર આવીને ભારતીય દંડ સંહિતાનું સ્થાન લઈને ભારતીય ન્યાય સંહિતાનો સ્વીકાર કર્યો છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, ભારતીય ન્યાય સંહિતા 'શિક્ષાના સ્થાને ન્યાય'ના આદર્શો પર આધારિત છે, જે ભારતીય વિચારનો આધાર પણ છે. શ્રી મોદીએ વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો કે, ભારતીય ન્યાય સંહિતા માનવીય વિચારસરણીને આગળ વધારશે અને આપણને સંસ્થાનવાદી માનસિકતામાંથી મુક્ત કરશે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, "ભારતીય ન્યાય સંહિતાની ભાવનાને શક્ય તેટલી અસરકારક બનાવવાની જવાબદારી હવે આપણી છે."

પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, છેલ્લાં એક દાયકામાં દેશમાં ઝડપથી પરિવર્તન આવ્યું છે, કારણ કે તેમણે ભારતનાં 10મા ક્રમથી દુનિયામાં 5માં ક્રમનાં સૌથી મોટાં અર્થતંત્ર તરીકેનાં વિકાસનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. પ્રધાનમંત્રી મોદીએ નવા ભારતની જરૂરિયાતો અનુસાર નવા ઇનોવેશન અને સિસ્ટમના આધુનિકીકરણની જરૂરિયાત પર ભાર મૂકતા કહ્યું હતું કે, "આજે ભારતના સપના મોટા છે અને નાગરિકોની આકાંક્ષાઓ વધારે છે." તેમણે વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે, 'બધા માટે ન્યાય' પ્રાપ્ત કરવા માટે પણ એટલું જ મહત્વપૂર્ણ છે. પ્રધાનમંત્રીએ ભારતની ન્યાયિક વ્યવસ્થામાં ક્રાંતિ લાવવામાં ટેકનોલોજીની મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂમિકા પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો અને 'ઇ-કોર્ટ્સ' પ્રોજેક્ટનું ઉદાહરણ આપ્યું હતું. તેમણે માહિતી આપી હતી કે, દેશમાં અત્યાર સુધીમાં 18,000થી વધારે અદાલતોનું કમ્પ્યુટરાઇઝેશન થયું છે અને 26 કરોડથી વધારે કોર્ટ સંબંધિત બાબતો સાથે સંબંધિત માહિતી નેશનલ જ્યુડિશિયલ ડેટા ગ્રિડ મારફતે સેન્ટ્રલાઇઝ્ડ ઓનલાઇન પ્લેટફોર્મ પર ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવી છે. શ્રી મોદીએ માહિતી આપી હતી કે, 3000થી વધારે કોર્ટ સંકુલો અને 1200થી વધારે જેલોને વીડિયો કોન્ફરન્સિંગ સુવિધાઓ સાથે જોડવામાં આવ્યાં છે. તેમણે આ દિશામાં રાજસ્થાન દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલી કામગીરીની ગતિ પર પણ ખુશી વ્યક્ત કરી હતી, જ્યાં સેંકડો અદાલતોનું કોમ્પ્યુટરાઇઝેશન કરવામાં આવ્યું છે, જે પેપરલેસ અદાલતો, ઇ-ફાઇલિંગ, ઇલેક્ટ્રોનિક સમન્સ સેવા અને વર્ચ્યુઅલ સુનાવણી માટેની સુવિધાઓનો માર્ગ આપે છે. ભૂતકાળમાં અસ્તિત્વ ધરાવતી અદાલતોની ધીમી ગતિએ ચાલતી પ્રક્રિયાઓ તરફ ધ્યાન દોરતા પ્રધાનમંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, સામાન્ય નાગરિકો પરનું ભારણ ઘટાડવા દેશે લીધેલા અસરકારક પગલાંએ ભારતમાં ન્યાય માટે નવી આશા જન્માવી છે. પ્રધાનમંત્રીએ દેશની ન્યાયિક વ્યવસ્થામાં સતત સુધારા કરીને આ નવી આશાને જાળવી રાખવા પ્રોત્સાહન આપ્યું હતું.

પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે, તેમણે ભૂતકાળમાં ઘણાં પ્રસંગોએ આપણી મધ્યસ્થતા પ્રક્રિયાની સદીઓ જૂની વ્યવસ્થાનો સતત ઉલ્લેખ કર્યો હતો. તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, અત્યારે દેશમાં ખર્ચ-અસરકારક અને ઝડપી નિર્ણયો લેવા માટે "વૈકલ્પિક વિવાદ સમાધાન" વ્યવસ્થા મહત્ત્વપૂર્ણ માર્ગ બની ગયો છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, વૈકલ્પિક વિવાદ વ્યવસ્થાની આ વ્યવસ્થાથી દેશમાં જીવનની સરળતાને પ્રોત્સાહન મળશે તેમજ ન્યાયની સરળતાને પ્રોત્સાહન મળશે. પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, સરકારે કાયદામાં સુધારો કરીને અને નવી જોગવાઈઓ ઉમેરીને આ દિશામાં કેટલાંક પગલાં લીધાં છે. શ્રી મોદીએ એવી આશા વ્યક્ત કરી હતી કે, ન્યાયતંત્રનાં સાથસહકારથી આ વ્યવસ્થાઓ વધારે મજબૂત બનશે.

પ્રધાનમંત્રીએ કહ્યું હતું કે, "ન્યાયતંત્રે રાષ્ટ્રીય મુદ્દાઓ પર સતર્ક અને સક્રિય રહેવાની નૈતિક જવાબદારી સતત નિભાવી છે." તેમણે કહ્યું હતું કે, જમ્મુ અને કાશ્મીરમાંથી કલમ 370 નાબૂદ કરવામાં આવી છે, જે ભારતનાં એકીકરણનું શ્રેષ્ઠ ઉદાહરણ પ્રસ્તુત કરે છે. તેમણે સીએએના માનવતાવાદી કાયદાનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો હતો અને કહ્યું હતું કે કોર્ટના નિર્ણયોએ કુદરતી ન્યાય અંગે પોતાનું વલણ સ્પષ્ટ કર્યું છે. પ્રધાનમંત્રી શ્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, સર્વોચ્ચ અદાલત અને ઉચ્ચ અદાલતોએ 'રાષ્ટ્ર પ્રથમ'ના સંકલ્પને મજબૂત કર્યો છે. લાલ કિલ્લા પરથી પોતાના સંબોધન દરમિયાન પ્રધાનમંત્રીએ ઉલ્લેખ કર્યા મુજબ સેક્યુલર સિવિલ કોડનો ઉલ્લેખ કરતા તેમણે કહ્યું હતું કે, હાલની સરકારે ભલે આ મામલો હવે ઉઠાવ્યો હોય પરંતુ ભારતના ન્યાયતંત્રે હંમેશા પોતાની તરફેણમાં વકીલાત કરી છે. તેમણે કહ્યું કે રાષ્ટ્રીય એકતાની બાબતો પર કોર્ટનું વલણ નાગરિકોમાં આત્મવિશ્વાસ પેદા કરે છે.

પ્રધાનમંત્રીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, 'સંકલન' શબ્દ 21મી સદીના ભારતમાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવશે. "પરિવહન, ડેટા, આરોગ્ય પ્રણાલીના માધ્યમોનું સંકલન - અમારું વિઝન એ છે કે દેશની તમામ આઇટી સિસ્ટમ્સ કે જે અલગથી કામ કરી રહી છે તેને એકીકૃત કરવી જોઈએ. પોલીસ, ફોરેન્સિક્સ, પ્રોસેસ સર્વિસ મિકેનિઝમ્સ. ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલતે જિલ્લા અદાલતોને તમામે સાથે મળીને કામ કરવું જોઈએ." તેમણે આજે રાજસ્થાનની તમામ જિલ્લા અદાલતોમાં શરૂ કરવામાં આવેલા એકીકરણ પ્રોજેક્ટ માટે શુભેચ્છાઓ પણ પાઠવી હતી.

પ્રધાનમંત્રીએ નોંધ્યું હતું કે, ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ એ હાલનાં ભારતમાં ગરીબોનાં સશક્તિકરણ માટે અજમાવવામાં આવેલી અને ચકાસાયેલી ફોર્મ્યુલા બની રહ્યો છે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, છેલ્લાં 10 વર્ષમાં ભારતને ઘણી વૈશ્વિક સંસ્થાઓ અને સંસ્થાઓ તરફથી પ્રશંસા મળી છે. શ્રી મોદીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, ભારત ડીબીટીથી લઈને યુપીઆઈ સુધી અનેક ક્ષેત્રોમાં કેવી રીતે કામ કરે છે અને આંતરરાષ્ટ્રીય મોડલ તરીકે ઉભરી આવ્યું છે. તેમણે વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે, ન્યાય વ્યવસ્થામાં પણ આ જ અનુભવનો અમલ થવો જોઈએ. શ્રી મોદીએ નોંધ્યું હતું કે, આ દિશામાં ટેકનોલોજી અને પોતાની ભાષામાં કાનૂની દસ્તાવેજોની સુલભતા એ ગરીબોને સશક્ત બનાવવાનું સૌથી અસરકારક માધ્યમ બનશે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે, સરકાર દિશા નામના નવીન ઉકેલને પણ પ્રોત્સાહન આપી રહી છે અને કાયદાના વિદ્યાર્થીઓ અને અન્ય કાનૂની નિષ્ણાતોને આ અભિયાનમાં મદદ કરવા આમંત્રણ આપ્યું છે. પ્રધાનમંત્રીએ એ વાત પર પણ ભાર મૂક્યો હતો કે, સ્થાનિક ભાષાઓમાં લોકોને કાનૂની દસ્તાવેજો અને ચુકાદાઓ ઉપલબ્ધ કરાવવા માટે કામ કરવાનું બાકી છે. તેમણે વધુમાં ઉમેર્યું હતું કે, ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલતે એક સોફ્ટવેરની મદદથી આની શરૂઆત કરી દીધી છે, જ્યાં ન્યાયિક દસ્તાવેજોને ૧૮ ભાષાઓમાં અનુવાદિત કરી શકાય છે. શ્રી મોદીએ ન્યાયતંત્ર દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલા તમામ વિશિષ્ટ પ્રયાસોની પ્રશંસા કરી હતી.

પ્રધાનમંત્રીએ વિશ્વાસ વ્યક્ત કર્યો હતો કે, અદાલતો ન્યાયની સરળતાને પ્રાથમિકતા આપવાનું ચાલુ રાખશે. શ્રી મોદીએ અંતમાં જણાવ્યું હતું કે, "વિકસિત ભારતમાં દરેકને સરળ, સુલભ અને સરળ ન્યાયની ખાતરી આપવામાં આવે તે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે."

આ પ્રસંગે રાજસ્થાનના રાજ્યપાલ શ્રી હરિભાઉ બાગડે, રાજસ્થાનના મુખ્યમંત્રી શ્રી ભજનલાલ શર્મા, કેન્દ્રીય કાયદા અને ન્યાય મંત્રી (સ્વતંત્ર હવાલો), ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલતના ન્યાયાધિશ શ્રી અર્જુન રામ મેઘવાલ, ન્યાયમૂર્તિ સંજીવ ખન્ના અને રાજસ્થાન હાઈકોર્ટના મુખ્ય ન્યાયાધિશ જસ્ટિસ મનિન્દ્ર મોહન શ્રીવાસ્તવ ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.

AP/GP/JD