ਖਣਨ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਖਣਿਜ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਵਧਾ ਕੇ ਕੁੱਲ ਖਣਿਜ ਖਪਤ ਵਿੱਚ ਘਰੇਲੂ ਖਣਨ ਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਵਧਾਉਣ ਅਤੇ 'ਖਣਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਤਮਨਿਰਭਰ ਭਾਰਤ' ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਖਾਣਾਂ ਅਤੇ ਖਣਿਜ (ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਰੈਗੂਲੇਸ਼ਨ) ਐਕਟ, 1957 (ਐੱਮਐੱਮਡੀਆਰ ਐਕਟ, 1957) ਨੂੰ 28.03.2021 ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖਣਿਜ ਉਤਪਾਦਨ ਵਧਾਉਣ ਅਤੇ ਖਾਣਾਂ ਦੇ ਸਮਾਂਬੱਧ ਸੰਚਾਲਨ, ਖਣਨ ਵਿੱਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਤੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਵਧਾਉਣ; ਖਣਿਜ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਨਿਲਾਮੀ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਸੋਧਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਸੋਧਾਂ ਵਿੱਚ ਖਾਣਾਂ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਲਈ ਅੰਤ-ਵਰਤੋਂ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣਾ, ਕੈਪਟਿਵ ਖਾਣਾਂ ਨੂੰ ਲਿੰਕਡ ਪਲਾਂਟ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ ਪੈਦਾ ਹੋਏ 50% ਖਣਿਜਾਂ ਨੂੰ ਵੇਚਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਣਾ ਅਤੇ ਖਣਿਜ ਰਿਆਇਤਾਂ ਦੇ ਤਬਾਦਲੇ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।

ਐੱਮਐੱਮਡੀਆਰ ਐਕਟ, 1957 ਨੂੰ ਐੱਮਐੱਮਡੀਆਰ ਸੋਧ ਐਕਟ, 2023 ਦੁਆਰਾ 17.08.2023 ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਤੇ ਡੂੰਘੇ ਖਣਿਜਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਸੋਧਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਉੱਚ-ਤਕਨੀਕੀ ਸਮੇਤ ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ, ਦੂਰਸੰਚਾਰ, ਆਵਾਜਾਈ ਅਤੇ ਰੱਖਿਆ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ। 

ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, 2015 ਵਿੱਚ ਨਿਲਾਮੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 385 ਖਣਿਜ ਬਲਾਕਾਂ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, 50 ਖਾਣਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਹਨ।

ਇਹ ਸੋਧਾਂ ਮੁੱਖ ਖਣਿਜਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਲੋਹੇ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ 2014-15 ਵਿੱਚ 129 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 2022-23 ਵਿੱਚ 258 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਚੂਨਾ ਪੱਥਰ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ 2014-15 ਵਿੱਚ 295 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਤੋਂ ਵਧਕੇ 2022-23 ਵਿੱਚ 406 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। 

ਖਣਨ ਖੇਤਰ ਦਾ ਕੁੱਲ ਮੁੱਲ ਜੋੜ (ਜੀਵੀਏ) ਦੇਸ਼ ਦੀ ਜੀਡੀਪੀ ਦਾ 2 ਫ਼ੀਸਦ ਬਣਦਾ ਹੈ। 2014-15 ਵਿੱਚ ਖਣਨ ਖੇਤਰ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ 2014-15 ਵਿੱਚ 2,90,411 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 2022-23 ਵਿੱਚ 3,18,302 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।

ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਕੇਂਦਰੀ ਕੋਲਾ ਅਤੇ ਖਣਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਜੀ ਕਿਸ਼ਨ ਰੈਡੀ ਨੇ ਅੱਜ ਰਾਜ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲਿਖਤੀ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ।

*****

ਬੀਨਾ ਯਾਦਵ/ਸ਼ੁਹੈਬ ਟੀ