પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદી 18 જૂન, 2024નાં રોજ વારાણસીમાં કૃષિ સખીઓ તરીકે 30,000થી વધારે સ્વસહાય જૂથોને પ્રમાણપત્રો એનાયત કરશે. કૃષિમાં મહિલાઓની નોંધપાત્ર ભૂમિકા અને યોગદાનને સમજીને તથા ગ્રામીણ મહિલાઓના કૌશલ્યને પ્રોત્સાહન આપવા માટે કૃષિ અને ખેડૂત કલ્યાણ મંત્રાલય અને ગ્રામીણ વિકાસ મંત્રાલયે 30.08.2023ના રોજ એક એમઓયુ પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા. કૃષિ સખી કન્વર્ઝન પ્રોગ્રામ (કેએસસીપી) આ એમઓયુ હેઠળની મહત્ત્વાકાંક્ષી પહેલ છે. ચાલો જાણીએ કૃષિ સખી વિશે વધુ :-

1. કૃષિ સખી કન્વર્ઝન પ્રોગ્રામ (કેએસસીપી) શું છે?

'લખપતિ દીદી' કાર્યક્રમ હેઠળ 3 કરોડ લખપતિ દીદી બનાવવાનું લક્ષ્ય છે, જેનું એક પરિમાણ કૃષિ સખી છે. કૃષિ સખી કન્વર્ઝન પ્રોગ્રામ (કેએસસીપી)નો ઉદ્દેશ ગ્રામીણ મહિલાઓનાં કૃષિ સખી તરીકેનાં સશક્તિકરણ મારફતે ગ્રામીણ ભારતની કાયાપલટ કરવાનો છે, જેમાં કૃષિ સખીઓને પેરા-એક્સટેન્શન વર્કર્સ તરીકે તાલીમ અને પ્રમાણપત્ર પ્રદાન કરવામાં આવશે. આ પ્રમાણપત્ર અભ્યાસક્રમ "લખપતિ દીદી" કાર્યક્રમના ઉદ્દેશો સાથે સુસંગત છે.

2. શા માટે કૃષિ સખીઓને કૃષિ પેરા-એક્સ્ટેંશન કામદારો તરીકે પસંદ કરવામાં આવી રહ્યા છે?

કૃષિ સખીઓને કૃષિ પેરા-એક્સ્ટેંશન કામદારો તરીકે પસંદ કરવામાં આવે છે કારણ કે તેઓ વિશ્વાસપાત્ર સામુદાયિક સંસાધન વ્યક્તિઓ અને અનુભવી ખેડૂતો છે. ખેડૂત સમુદાયોમાં તેમના ઉંડા મૂળ એ સુનિશ્ચિત કરે છે કે તેઓને આવકારવામાં આવે છે અને આદર આપવામાં આવે છે.

3. કૃષિ સખીઓને કેવા પ્રકારની તાલીમ આપવામાં આવી રહી છે?

કૃષિ સખીઓને નીચેના મોડ્યુલ પર 56 દિવસ માટે વિવિધ વિસ્તરણ સેવા પર પહેલેથી જ તાલીમ આપવામાં આવી છે:

1. જમીનની તૈયારીથી લઈને લણણી સુધીની એગ્રો ઇકોલોજિકલ પદ્ધતિઓ

2. ફાર્મર ફિલ્ડ શાળાઓનું આયોજન

3. બીજ બેંકો + સ્થાપના અને વ્યવસ્થાપન

4. જમીનનું આરોગ્ય, જમીન અને ભેજનું સંરક્ષણ કરવાની પદ્ધતિઓ

5. ઇન્ટિગ્રેટેડ ફાર્મિંગ સિસ્ટમ

6. પશુધન વ્યવસ્થાપનની મૂળભૂત બાબતો

7. બાયો ઈનપુટ્સની તૈયારી અને ઉપયોગ તથા બાયો ઈનપુટ શોપની સ્થાપના

8. મૂળભૂત સંચાર કૌશલ્યો

હવે આ કૃષિ સખીઓ મેનેજ સાથે સંકલનમાં રહીને ડીએવાય-એનઆરએલએમ એજન્સીઓ મારફતે કુદરતી ખેતી અને સોઇલ હેલ્થ કાર્ડ પર વિશેષ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને રિફ્રેશર તાલીમ લઈ રહ્યા છે.

4. તાલીમ બાદ કૃષિ સખીઓને કેવા પ્રકારના રોજગારના વિકલ્પો ઉપલબ્ધ થશે?

આ તાલીમ બાદ કૃષિ સખીસ નિપુણતા કસોટી લેશે. લાયકાત ધરાવતા લોકોને પેરા-એક્સ્ટેન્શન વર્કર્સ તરીકે પ્રમાણિત કરવામાં આવશે, જે તેમને નિર્ધારિત સંસાધન ફી પર નીચે ઉલ્લેખિત એમઓએએએન્ડએફડબલ્યુ યોજનાઓની પ્રવૃત્તિઓ હાથ ધરવા સક્ષમ બનાવશે.

સરેરાશ કૃષિ સખીઓ એક વર્ષમાં કમાઇ શકે છેઃ- 60Kથી 80K રુપિયા.

5. અત્યાર સુધીમાં કેટલી કૃષિ સખીઓને પ્રમાણિત કરવામાં આવી છે?

આજની તારીખે 70,000માંથી 34,000 કૃષિ સખીઓને પેરા-એક્સટેન્શન વર્કર્સ તરીકે પ્રમાણિત કરવામાં આવ્યા છે.

6. હાલ કયા રાજ્યોમાં કૃષિ સખી તાલીમ કાર્યક્રમ શરૂ કરાયો છે?

પ્રથમ તબક્કામાં 12 રાજ્યોમાં કૃષિ સખી તાલીમ કાર્યક્રમ શરૂ કરવામાં આવ્યો છેઃ ગુજરાત, તમિલનાડુ, ઉત્તરપ્રદેશ, મધ્ય પ્રદેશ, છત્તીસગઢ, કર્ણાટક, મહારાષ્ટ્ર, રાજસ્થાન, ઓડિશા, ઝારખંડ, આંધ્રપ્રદેશ અને મેઘાલય.

7. એમઓવીસીડીએનઈઆર યોજના હેઠળ ખેડૂતોને સહાય પૂરી પાડીને કૃષિ સખીઓ આજીવિકા કેવી રીતે મેળવી રહ્યા છે?

હાલમાં એમઓવીસીડીએનઇઆર (મિશન ઓર્ગેનિક વેલ્યુ ચેઇન ડેવલપમેન્ટ ફોર નોર્થ ઇસ્ટર્ન રિજન)ની યોજના હેઠળ 30 કૃષિ સખીઓ સ્થાનિક રિસોર્સ પર્સન (એલઆરપી) તરીકે કામ કરે છે, જે દર મહિને એક વખત કૃષિ પ્રવૃત્તિઓ પર નજર રાખવા અને ખેડૂતો સામેના પડકારોને સમજવા માટે દરેક ફાર્મની મુલાકાત લે છે. તેઓ દર અઠવાડિયે ખેડૂત હિત જૂથ (આઇજીજી) સ્તરની બેઠકોનું આયોજન પણ કરે છે, જે ખેડૂતોને તાલીમ આપે છે, ખેડૂતો, એફપીઓની કામગીરી અને માર્કેટિંગ પ્રવૃત્તિઓનો સામનો કરી શકે છે અને પડકારોને સમજે છે તથા ખેડૂતોની ડાયરી જાળવે છે. ઉલ્લેખિત પ્રવૃત્તિઓ માટે તેમને દર મહિને રૂ. 4500ની સંસાધન ફી મળી રહી છે.

AP/GP/JT

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com