ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ ટેલિકોમ્યુનિકેશન્સ (ડીઓટી) દ્વારા નેશનલ ટેલિકમ્યુનિકેશન્સ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ, ગાઝિયાબાદ (એનટીઆઇપીઆરઆઈટી)ના સહયોગથી આજે 28 મે, 2024ના રોજ સંચાર મિત્રો માટે જાગૃતિ વર્કશોપનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. સંચાર મિત્ર કાર્યક્રમ અંતર્ગત વિદ્યાર્થીઓને ડિજિટલ દુનિયામાં તેમની સલામત અને સરળ યાત્રાના સંબંધમાં નાગરિકોને સશક્ત બનાવવા, વિભાગની વિવિધ નાગરિક કેન્દ્રિત સેવાઓ અને સાયબર ફ્રોડના જોખમો વિશે જાગૃતિ ફેલાવીને સ્વયંસેવકો તરીકે જોડવામાં આવે છે.

કાર્યશાળા દરમિયાન સંચાર મિત્રોને સંબોધતા ડિજિટલ સંચાર આયોગના સભ્ય (ટી) શ્રીમતી મધુ અરોરા

સંચાર મિત્રની પસંદગી પ્રતિષ્ઠિત શૈક્ષણિક સંસ્થાઓના વિદ્યાર્થીઓમાંથી કરવામાં આવી છે, જેમાં 100 5G યુઝ કેસ લેબ્સ છે. સમગ્ર ભારતમાં વિદ્યાર્થી સ્વયંસેવકો, 250થી વધુ સંચાર મિત્રોની પસંદગી કરવામાં આવી છે.

આ વર્કશોપમાં 20થી વધુ રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના 220થી વધુ સંચાર મિત્રો સામેલ થયા હતા.

કાર્યશાળાના ઉદઘાટન પ્રસંગે ડિજિટલ સંચાર આયોગના સભ્ય (ટી) શ્રીમતી મધુ અરોરાએ સંચાર મિત્રો સાથે વાતચીત કરી હતી. તેમણે કહ્યું, "ટેલિકોમ્યુનિકેશન્સ આજના ડિજિટલ વિશ્વમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. એ જરૂરી છે કે નાગરિકો આજના ડિજિટલ પ્રવાહો અને વિકાસથી વાકેફ હોય, એટલે સંચાર મિત્ર એ જાગૃતિ ફેલાવવા અને નાગરિકોને સશક્ત બનાવવાના આપણા પ્રયાસોનો એક મહત્વનો ભાગ છે."

વધુમાં તેમણે તેમને આપણા સમાજમાં 'પરિવર્તનના એજન્ટો' તરીકે વર્ણવ્યા હતા, જે વિભાગની પહેલો અને નાગરિકો વચ્ચેના અંતરને દૂર કરવામાં મદદ કરે છે, ખાસ કરીને અંતરિયાળ વિસ્તારોમાં જ્યાં માહિતીની પહોંચ મર્યાદિત છે. સભ્ય (ટી)એ પ્રતિભાવ વ્યવસ્થા તરીકે સંચાર મિત્રા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાની સાથે દ્વિ-માર્ગીય સંચારના મહત્વ પર વાત કરી હતી, જેમાં નાગરિકો દ્વારા સામનો કરવામાં આવતા પડકારો અંગે મૂલ્યવાન આંતરદૃષ્ટિ ડીઓટીને આપવામાં આવી હતી, જેથી વિભાગને વધુ સારી વ્યૂહરચનાઓ ઘડવામાં મદદ મળી શકે. તેમણે ટેલિકોમ અને સંબંધિત ક્ષેત્રોમાં ભવિષ્યની તકોને અનલોક કરવા માટે આ અનન્ય પ્લેટફોર્મનો ઉપયોગ કરવા વિનંતી કરી.

તેમણે કુદરતી આપત્તિઓના સમયમાં અને સંચાર સાથી જેવા નવીન ઉકેલો દ્વારા નાગરિક સલામતી સુનિશ્ચિત કરવામાં ડીઓટીના પ્રયત્નોની પ્રશંસા કરી. વર્કશોપ દરમિયાન 4જી અને 5જી સ્વદેશી સ્ટેકના નિર્માણના સીમાચિહ્ન સાથે ભારતની તકનીકી ઉત્પાદન ક્ષમતાને પણ પ્રકાશિત કરવામાં આવી હતી.

એનટીપીઆરઆઈટીનાં મહાનિદેશક શ્રી દેબ કુમાર ચક્રવર્તીએ નાગરિકો અને ડીઓટી વચ્ચે સંચારનાં અંતરને દૂર કરવામાં સંચાર મિત્રની ભૂમિકા પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે ડીઓટીની પ્રાથમિક ફરજો તરીકે તમામને વાજબી કનેક્ટિવિટી પ્રદાન કરવા, ફરિયાદ નિવારણ, સાયબર જોખમોનો સામનો કરવા, સલામત નાગરિક કેન્દ્રિત સમાધાનો પ્રદાન કરવાની નોંધણી કરી હતી. ડીજી (એનટીપીઆરઆઈટી)એ સંચાર મિત્ર કાર્યક્રમના વિસ્તરણ અંગે મૂલ્યવાન સૂચનો કર્યા હતા.

વર્કશોપ દરમિયાન સંચાર મિત્રોને સંબોધતા એનટીઆઈપીઆરઆઈટીના મહાનિદેશક શ્રી દેવકુમાર ચક્રવર્તી

આ કાર્યક્રમમાં સંચાર મિત્રોની ભૂમિકા અનેકગણી હશેઃ તેઓ સંચાર સાથી, ડિજિટલ સાક્ષરતાને પ્રોત્સાહન આપવા અને સાયબર ફ્રોડના જોખમો પર શિક્ષિત કરવા જેવી વિવિધ ટેલિકોમ સંબંધિત નાગરિક કેન્દ્રિત સેવાઓ પર જાગૃતિ લાવવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવશે. મુદ્દાઓની જાણ કરવા, પ્રતિસાદ એકત્રિત કરવા અને ફિલ્ડ ઓફિસો સાથે સંકલન કરવા માટે.

એનટીપીઆરઆઈટી ફોર સંચાર મિત્ર દ્વારા આયોજિત આ વર્કશોપમાં સ્વયંસેવકોની ક્ષમતા/સમજણ અને અસરકારકતામાં વધારો કરીને ઇન્ડક્શન પ્રોગ્રામ તરીકે કામ કરવામાં આવ્યું હતું. ટેલિકોમ મુદ્દાઓની સર્વગ્રાહી જાગૃતિને ધ્યાનમાં રાખીને, ઇન્ટરેક્ટિવ વર્કશોપમાં સંચાર કૌશલ્યો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું હતું અને મુખ્ય નાગરિક-કેન્દ્રિત સેવાઓનું વિહંગાવલોકન-સહ-નિદર્શન પ્રદાન કરવામાં આવ્યું હતું.

પૃષ્ઠભૂમિ - સંચાર મિત્ર કાર્યક્રમ

સંચાર મિત્ર એ યુનિવર્સિટીઓમાંથી ઓળખાતા વિદ્યાર્થીઓ છે જેમને 100 5G યુઝ કેસ લેબ્સ આપવામાં આવી છે. આ 28 રાજ્યો અને 4 કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોની શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં ફેલાય છે.

સંચાર મિત્ર કાર્યક્રમનો ઉદ્દેશ મોબાઇલ વપરાશકારોની સુરક્ષા વધારવાનો છે. કિરણોત્સર્ગની દંતકથાઓ પર સ્પષ્ટતા; ડીઓટીની પહેલ વિશે જાગૃતિ લાવવી અને મોબાઇલ-સંબંધિત છેતરપિંડીને અટકાવવી. નાગરિક સહાયથી આ વિભાગનાં પ્રયાસોની અસરકારકતામાં વધારો થઈ રહ્યો છે, ત્યારે વિવિધ રાજ્યોમાંથી સંચાર મિત્રનું જોડાણ મોબાઇલ વપરાશકર્તાઓની સુરક્ષા વધારવા, ડીઓટીની પહેલ વિશે જાગૃતિ લાવવા અને સલામત ડિજિટલ ઇકોસિસ્ટમને પ્રોત્સાહન આપવાનાં વિભાગનાં પ્રયાસોમાં કિંમતી ઉમેરો કરશે.

આ કાર્યક્રમનો આશય ડીઓટી અને નાગરિકો વચ્ચે સેતુ સ્થાપિત કરવાનો છે, જે ટેલિકોમ અને સંચારનાં મુદ્દાઓ પ્રત્યે સહયોગી અભિગમને પ્રોત્સાહન આપશે.

સંચાર મિત્રની ભૂમિકાઓ:

1. સંચાર સાથી પોર્ટલ, ઇએમએફ જાગૃતિ માટે તરંગ સંચાર પોર્ટલ, ટોલ ફ્રી નંબર્સ, સ્થાનિક નંબરો સાથે આંતરરાષ્ટ્રીય નંબરોની જાણ કરવા માટે ટોલ ફ્રી નંબર, સ્પામ અને શંકાસ્પદ છેતરપિંડી સંદેશાવ્યવહાર વગેરે જેવી વ્યાપક નાગરિક કેન્દ્રિત સેવાઓ પર જાગૃતિ લાવવામાં આવશે.
2. તેમની માતૃભાષાઓમાં તળિયાના સ્તરે વ્યાપક પહોંચ અને જાગૃતિ નાગરિકો સાથે વધુ સંબંધિત અને અસરકારક જોડાણ સ્થાપિત કરે છે, જેથી પહેલની અસરમાં વધારો થાય છે. તેઓ આ માટે કોલેજો, એનજીઓ, ગ્રામ્ય સ્તરના ઉદ્યોગસાહસિકો વગેરે સાથે સંકલન સાધશે.

• iii. રિપોર્ટિંગ અને એસ્કેલેશન- સ્વયંસેવકો નાગરિકો અને ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ ટેલિકોમ્યુનિકેશન્સ વચ્ચે કડી તરીકે કામ કરશે. તેઓ બનાવટી અથવા બનાવટી મોબાઇલ કનેક્શન્સ, ખોવાયેલા ઉપકરણો અને અન્ય સંબંધિત મુદ્દાઓની જાણ કરવામાં નાગરિકોને મદદ કરશે. સ્વયંસેવકો નાગરિકોને સંચાર સાથી પોર્ટલ પર શોધખોળ કરવામાં મદદ કરી શકે છે અને જ્યારે જરૂરી હોય ત્યારે યોગ્ય અધિકારીઓ સુધી કેસ વધારી શકે છે.
• iv. ફિલ્ડ ઓફિસ અને રાજ્ય પોલીસ સાથે સંકલનઃ સ્વયંસેવકો વિભાગની ફિલ્ડ ઓફિસો અને સ્થાનિક કાયદા અમલીકરણ એજન્સીઓ સાથે સંકલન સાધવામાં મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવશે. તેઓ માહિતીની ખરાઈ કરવામાં, જરૂરી દસ્તાવેજો પૂરા પાડવામાં અને છેતરપિંડી અથવા દુરુપયોગના કેસોને અસરકારક રીતે હાથ ધરવા માટે સરળ સહયોગની સુવિધા પૂરી પાડવામાં મદદ કરી શકે છે.

5. ડેટા કલેક્શન એન્ડ ઇનસાઇટ્સઃ સ્વયંસેવકો સ્થાનિક વલણો અને મોબાઇલ સુરક્ષાને લગતા પડકારો વિશે મૂલ્યવાન આંતરદૃષ્ટિ એકઠી કરી શકે છે. આ ડેટા વિભાગને વિવિધ રાજ્યો અને સમુદાયો દ્વારા સામનો કરવામાં આવતી વિશિષ્ટ સમસ્યાઓના નિવારણ માટે તેની વ્યૂહરચનાઓ અને નીતિઓને અનુરૂપ બનાવવામાં મદદ કરી શકે છે.

• vi. ફીડબેક મિકેનિઝમઃ સ્વયંસેવકો ફીડબેક મિકેનિઝમ તરીકે કામ કરી શકે છે, જે નાગરિકોની ચિંતાઓ, સૂચનો અને અનુભવોને વિભાગમાં પાછા મોકલી શકે છે. આ ચાલુ પ્રતિસાદ લૂપ સંચાર સાથી પહેલને સુધારવામાં અને તેને વિકસિત જરૂરિયાતોને અનુરૂપ બનાવવામાં સહાય કરી શકે છે.

AP/GP/JD 

સોશિયલ મીડિયા પર અમને ફોલો કરો :  @PIBAhmedabad    /pibahmedabad1964    /pibahmedabad  pibahmedabad1964[at]gmail[dot]com