ભારત સરકારનું પૃથ્વી વિજ્ઞાન મંત્રાલય નેશનલ સેન્ટર ફોર પોલર એન્ડ ઓશન રિસર્ચ (એનસીપીઓઆર) મારફતે 46મી એન્ટાર્કટિક સંધિ સલાહકાર બેઠક (એટીસીએમ 46) અને પર્યાવરણીય સુરક્ષા માટેની સમિતિ (સીઇપી 26)ની 26મી બેઠકનું આયોજન 20થી 30 મે, 2024 દરમિયાન કોચી, કેરળમાં કોચીમાં કરશે. આ બાબત એન્ટાર્કટિકામાં પર્યાવરણીય કારભારી, વૈજ્ઞાનિક સહયોગ અને સહયોગ પર રચનાત્મક વૈશ્વિક સંવાદને સુલભ કરવા માટે ભારતની સજ્જતાને અનુરૂપ છે.

એટીસીએમ અને સીઈપીની બેઠકો એન્ટાર્કટિકાની નાજુક ઇકોસિસ્ટમને સુરક્ષિત રાખવા અને પ્રદેશમાં વૈજ્ઞાનિક સંશોધનને પ્રોત્સાહન આપવા માટે આંતરરાષ્ટ્રીય સમુદાય દ્વારા ચાલી રહેલા પ્રયાસોમાં મહત્વપૂર્ણ છે. એન્ટાર્કટિક સંધિ પ્રણાલી હેઠળ દર વર્ષે બોલાવવામાં આવતી આ બેઠકો એન્ટાર્કટિકાના પર્યાવરણીય, વૈજ્ઞાનિક અને શાસનના મહત્વના મુદ્દાઓના ઉકેલ માટે એન્ટાર્કટિક સંધિ સલાહકાર પક્ષો અને અન્ય હિતધારકો માટે મંચ તરીકે કામ કરે છે. એન્ટાર્કટિક સંધિ પર 1959માં હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા હતા અને 1961માં અમલમાં આવ્યા હતા, જેણે એન્ટાર્કટિકાની સ્થાપના શાંતિપૂર્ણ હેતુઓ, વૈજ્ઞાનિક સહકાર અને પર્યાવરણીય સંરક્ષણને સમર્પિત પ્રદેશ તરીકે કરી હતી. વર્ષોથી, આ સંધિને વ્યાપક સમર્થન મળ્યું છે, જેમાં હાલમાં 56 દેશો તેમાં સામેલ છે. સીઇપીની સ્થાપના 1991માં એન્ટાર્કટિક સંધિ (મેડ્રિડ પ્રોટોકોલ) માટે પર્યાવરણીય સંરક્ષણ પરના પ્રોટોકોલ હેઠળ કરવામાં આવી હતી. સીઇપી એટીસીએમને એન્ટાર્કટિકામાં પર્યાવરણીય સંરક્ષણ અને સંરક્ષણ અંગે સલાહ આપે છે.

ભારત વર્ષ 1983થી એન્ટાર્કટિક સંધિમાં સલાહકાર પક્ષકાર છે. તે આજની તારીખમાં એન્ટાર્કટિક સંધિના અન્ય 28 સલાહકાર પક્ષોની સાથે નિર્ણય લેવાની પ્રક્રિયામાં ભાગ લે છે. ભારતનું પ્રથમ એન્ટાર્કટિક સંશોધન મથક દક્ષિણ ગંગોત્રીની સ્થાપના 1983માં થઈ હતી. હાલમાં, ભારત બે વર્ષભરના સંશોધન સ્ટેશનો ચલાવે છે: મૈત્રી (1989) અને ભારતી (2012). કાયમી સંશોધન મથકો એન્ટાર્કટિકા માટે ભારતીય વૈજ્ઞાનિક અભિયાનોની સુવિધા આપે છે, જે 1981 થી દર વર્ષે ચાલુ છે. વર્ષ 2022માં ભારતે એન્ટાર્કટિક સંધિ પ્રત્યે પોતાની પ્રતિબદ્ધતાની પુષ્ટિ કરીને એન્ટાર્કટિક કાયદો ઘડ્યો હતો.

એન્ટાર્કટિક સંધિ પર હસ્તાક્ષર કરનાર તરીકે ભારત એન્ટાર્કટિકામાં પર્યાવરણીય સંરક્ષણ, વૈજ્ઞાનિક સહકાર અને શાંતિપૂર્ણ કામગીરીઓ માટે સમર્પિત છે. પૃથ્વી વિજ્ઞાન મંત્રાલયના સચિવ ડૉ. એમ. રવિચંદ્રને વર્ષ 2024માં એટીસીએમ અને સીઇપીની બેઠકોનું આયોજન કરવા માટે ભારતનાં મહત્ત્વ પર ભાર મૂક્યો હતો. તેમણે કહ્યું હતું કે, "અમે એન્ટાર્કટિક ક્ષેત્રમાં પર્યાવરણીય સંરક્ષણ અને વૈજ્ઞાનિક સંશોધનનાં સહિયારા લક્ષ્યાંકોને આગળ વધારવા જ્ઞાન અને કુશળતાનાં અર્થપૂર્ણ આદાનપ્રદાનને પ્રોત્સાહન આપવા એક દેશ તરીકે આતુર છીએ."

એન્ટાર્કટિક સંધિ સચિવાલય (એટીએસ) એન્ટાર્કટિક સંધિ પ્રણાલી માટે વહીવટી કેન્દ્ર તરીકે સેવા આપે છે. 2004માં સ્થપાયેલી એટીએસ એટીસીએમ અને સીઇપી બેઠકોનું સંકલન કરે છે, માહિતીનો પુનઃવિક્ષેપ કરે છે અને તેનો પ્રસાર કરે છે તથા એન્ટાર્કટિક શાસન અને વ્યવસ્થાપન સાથે સંબંધિત રાજદ્વારી સંચાર, આદાનપ્રદાન અને વાટાઘાટોની સુવિધા આપે છે. તે એન્ટાર્કટિક સંધિની જોગવાઈઓ અને સમજૂતીઓનાં પાલન પર નજર પણ રાખે છે તથા એન્ટાર્કટિક સંધિનાં અમલીકરણ અને અમલીકરણની બાબતો પર એન્ટાર્કટિક સંધિનાં પક્ષોને સહાય અને માર્ગદર્શન પ્રદાન કરે છે.

46મી એટીસીએમ એજન્ડાની મુખ્ય બાબતોમાં એન્ટાર્કટિકા અને તેના સંસાધનોના ટકાઉ સંચાલન માટે વ્યૂહાત્મક આયોજનનો સમાવેશ થાય છે; નીતિ, કાનૂની અને સંસ્થાકીય કામગીરી; જૈવવિવિધતાની સંભાવના; માહિતી અને ડેટાનું નિરીક્ષણ અને વિનિમય; સંશોધન, સહયોગ, ક્ષમતા નિર્માણ અને સહકાર; આબોહવા પરિવર્તનની અસરોને સંબોધિત કરવી; પ્રવાસન માળખાનો વિકાસ; અને જાગૃતિને પ્રોત્સાહન આપે છે. એન્ટાર્કટિક સંશોધન અંગેની વૈજ્ઞાનિક સમિતિના પ્રવચનો પણ યોજવામાં આવશે. 26મી CEP એજન્ડા એન્ટાર્કટિક પર્યાવરણ મૂલ્યાંકન, અસર મૂલ્યાંકન, સંચાલન અને રિપોર્ટિંગ પર આબોહવા પરિવર્તન પ્રતિભાવ; દરિયાઈ અવકાશી સંરક્ષણ સહિત વિસ્તાર સંરક્ષણ અને વ્યવસ્થાપન યોજનાઓ અને એન્ટાર્કટિક જૈવવિવિધતાનું સંરક્ષણ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.

46મી ATCM અને 26મી CEP બેઠકનું આયોજન ભવિષ્યની પેઢીઓ માટે એન્ટાર્કટિકાને બચાવવાના પ્રયાસોમાં જવાબદાર વૈશ્વિક હિસ્સેદાર તરીકે ભારતની વધતી ભૂમિકાને પ્રતિબિંબિત કરે છે. ખુલ્લા સંવાદ, સહયોગ અને સર્વસંમતિ-નિર્માણ દ્વારા, ભારત એન્ટાર્કટિક સંધિના સિદ્ધાંતોને જાળવી રાખવા અને પૃથ્વીના છેલ્લા મૂળ જંગલી વિસ્તારોમાંથી એકના ટકાઉ સંચાલનમાં યોગદાન આપવા માટે પ્રતિબદ્ધ છે.

ધ્રુવીય પ્રદેશો (આર્કટિક અને એન્ટાર્કટિક), હિમાલય અને દક્ષિણ મહાસાગરમાં ભારતના વૈજ્ઞાનિક અને વ્યૂહાત્મક પ્રયાસો ગોવામાં નેશનલ સેન્ટર ફોર પોલર એન્ડ ઓશન રિસર્ચ (એનસીપીઓઆર) હેઠળ હાથ ધરવામાં આવ્યા છે. એન.સી.પી.ઓ.આર. એ ભારત સરકારના એમ.ઓ.ઈ.એસ. હેઠળ એક સન્માનનીય સ્વાયત્ત સંસ્થા છે. એમઓઇએસએ આ કાર્યક્રમનું સફળતાપૂર્વક સંકલન અને આયોજન કરવા માટે એમઓઇએસ મુખ્યમથકના વડા તરીકે વૈજ્ઞાનિક જી અને સલાહકાર ડૉ. વિજય કુમાર સાથે યજમાન દેશ સચિવાલયની સ્થાપના કરી છે. ભારતે 46ના અધ્યક્ષ સ્થાને પ્રતિષ્ઠિત ભૂતપૂર્વ નાયબ રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સલાહકાર રાજદૂત પંકજ સરનના નામનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો છે.^થ એ.ટી.સી.એમ.

એટીસીએમ અને સીઇપીની બેઠકોમાં સહભાગીતા બંને પક્ષો, નિરીક્ષકો અને આમંત્રિત નિષ્ણાતો દ્વારા નિયુક્ત પ્રતિનિધિઓ સુધી મર્યાદિત છે. 60+ દેશોના 350થી વધુ પ્રતિનિધિઓ 46માં ભાગ લે તેવી અપેક્ષા છે^થ એટીસીએમ અને 26^થ સીઇપીનું આયોજન આ વર્ષે ભારતના કોચીમાં લુલુ બોલ્ગાટ્ટી ઇન્ટરનેશનલ કન્વેન્શન સેન્ટર (એલબીઆઇસીસી) ખાતે એનસીપીઓઆર, એમઓઇએસ દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું. વધુ વિગતો અહીં ઉપલબ્ધ છે https://www.atcm46india.in/ અને https://www.ats.aq/devAS/Meetings/Upcoming/97/

AP/GP/JD